Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος (Πάτρα 1902- Αθήνα 1986) είναι ένας από τους λιγους πολιτικούς και συνάμα διανούμενους που ανέδειξε η Ελλάδα. Καλλιεργημένος, μετριοπαθής, ευγενής, με αρχές και ταυτόχρονα αγωνιστικός, χαρακτηρίζεται σταθερός υπερασπιστής των δημοκρατικών και κοινοβουλευτικών θεσμών. Γόνος μεγάλης αστικής οικογένειας, υπήρξε γιός του Κανέλλου Κανελλόπουλου, βιομηχάνου και πολιτικού του Λαϊκού Κόμματος, και της Αμαλίας Γούναρη, αδελφής του πρωθυπουργού Δημητρίου Γούναρη, αρχηγού της Αντιβενιζελικής Παράταξης και εκτελεσθέντα στο Γουδί. Από πολύ μικρή ηλικία έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία και σε ηλικία 18 χρονών εξέδωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή. Φοίτησε για ένα χρόνο στη Νομική Αθηνών και συνέχισε τις σπυδές του στη Χαιϊδελβέργη και το Μόναχο, όπου διδάχθηκε Δίκαιο, Κοινωνιολογία και Φιλοσοφία. Το 1923 έλαβε τον τίτλο του Διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης. Υπήρξε ο πρώτος (1929) υφηγητής και αργότερα (1933) ο πρώτος καθηγητής Έδρας της Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εμφανίζεται στην πολιτική σκηνή το 1926 υπηρετώντας ως Γ. Γραμματέας του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας στην Οικουμενική Κυβέρνηση του Αλ. Ζαΐμη και αργότερα ως Γ. Γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το 1934 διορίζεται πρόεδρρος του νεοσυσταθέντα ΙΚΑ. Από τη θέση αυτή καθώς και από τη θέση του Καθηγητή παύθυκε εξαιτίας της άρνησής του να δεχτεί την αλλαγή του πολιτεύματος και την επάνοδο της βασιλείας. Το 1935 ίδρυσε το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα, ως ενδιάμεσος πολιτικός χώρος στο βενιζελικό καια αντιβενιζελικό στρατόπεδο. Διώχθηκε από τη δικτατορία του Μεταξά και εξορίστηκε στην Κύθνο, τη Θάσο και την Κάλυμνο. Αμέσως μόλις κηρύχθηκε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος κατατάχθηκε εθελοντής, ως απλός στρατιώτης. Όταν κατέρρευσε το μέτωπο αρνήθηκε να φύγει μαζί με την Κυβέρνηση και ίδρυσε την αντιστασιακή ομάδα "Στρατιά των σκλαβωμένων νικητών" - που εξελίχθηκε στην ΠΕΑΝ. Διέφυγε στη Μέση Ανατολή μόνο το 1942, αφότου καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από ιταλικό στρατοδικείο. Στην Αίγυπτο λαμβάνει μέρος στην κυβέρνηση Τσουδερού ως αντιπρόεδρος και υπουργός Εθνικής Άμυνας, όπου θα είναι ο εμπνευστής και ιδρυτής της «3^ης Ορεινής Ταξιαρχίας». Από την υπουργική θέση παραιτήθηκε όμως όταν ξέσπασαν οι ανταρσίες στις ταξιαρχίες που πολεμούσαν εκεί.. Συμμετείχε στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γ. Παπανδρέου. Μετά την απελευθέρωση και την επιστροφή στην Ελλάδα ορίστηκε υπουργός Οικονομικών και Ναυτικών. Προσπάθησε να αποτρέψει τις ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των ανταρτών του ΕΛΑΣ και των Ταγμάτων Ασφαλείας. Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου (1945) γίνεται ο ίδιος πρωθυπουργός για λίγες ημέρες, ενώ στη συνέχεια έλαβε διάφορα υπουργεία στις κυβερνήσεις που ακολούθησαν. Ο ίδιος θα αποτελέσει μάρτυρας κατηγορίας στις δίκες των δοσιλόγων. Ανασυγκροτεί το Εθνικό Ενωτικό Κόμμα με το οποίο συμμετέχει στις εκλογές του 1946 και συμμετέχει στις διάφορες κυβερνήσεις του Εμφυλίου Πολέμου. Διετέλεσε δύο φορές αντιπρόεδρος στις κυβερνήσεις Σ. Βενιζέλου (1950) και Αλ. Παπάγου (1955). Το 1959 εκλέχτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Αφού συμμετείχε σε διάφορους βραχύβιους κομματικούς σχηματισμούς συνεργάζεται με τον Κων. Καραμανλή αναλαμβάνοντας χρέη αντιπροέδρου. Με την ιδιότητα αυτή υπέγραψε το 1961 την σύνδεση της Ελλάδας με την ΕΟΚ. Ανέλαβε την ηγεσία της ΕΡΕ μετά την αποχώρηση του Καραμνλή. Στα Ιουλιανά υποστήριξε ως αρχηγός της ΕΡΕ την άμεση προσφυγή σε εκλογές, ερχόμενος σε κόντρα με τον Βασιλιά και με άλλους πολιτικούς της ΕΡΕ άμεσα επηρεαζόμενους από το Παλάτι. Δεν συμμεριζόταν τους φόβους τους για το καθεστωτικό χαρακτήρα των επικείμενων εκλογών. Το πραξικόπημα της 21^ης Απριλίου τον βρήκε να είναι πρωθυπουργός. Αρχικά συνελήφθη και στη συνέχεια δέχθηκε περιορισμούς από το καθεστώς. Παραιτήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών ύστερα από την απόφασή της να ορίσει την 21^η Απριλίου ημέρας εθνικής εορτής. Ο Παν. Κανελλόπουλος έλαβε μέρος στη συνδιάσκεψη της 23^ης Ιουλίου 1974, κατά την οποία οι εκπρόσωποι της δικτατορίας παρέδιδαν χωρίς όρους την εξουσία στον πολιτικό κόσμο της χώρας. Συμμετείχε στο ψηφοδέλτιο της Νέας Δημοκρατίας στις εκλογές του 1977 και για τελευταία φορά σε αυτές του 1981. Στην πολιτική του σταδιοδρομία υπήρξε συνεπής υπερασπιστής του εκσυγχρονιστικού προγράμματος και του ευρωπαϊκού οράματος της Ελλάδας. Δεν υποτασσόταν ποτέ πλήρως στα σχέδια του Παλατιού υποστηρίζοντας με τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς.

Ο Παν. Κανελλόπουλος υπήρξε παράλληλα ένας στοχαστής, δημιουργός ενός τεράστιου συγγραφικού έργου που περιλαμβάνει λογοτεχνία, ποίηση, κοινωνιολογία, ιστορία και φιλοσοφία. Οπαδός του Πλάτωνα και επηρεασμένος από τον Καντ και τις θεωρίες του για την ανρθρώπινη γνώση, ως προϊόν της ενεργητικής σχέσης ανάμεσα στη λογική και την εμπειρία, προσέγγισε τη βεμπεριανή λογική της κατανόησης των κοινωνικών φαινομένων. Γνωρίζοντας το χριστιανικό υπαρξισμό του Γιάσπερς θα εισαγάγει στην βεμπεριανή μεθοδολογία το στοιχείο της μεταφυσικής.  Έργα του είναι: «Η Κοινωνία των Εθνών» (1926), «Κοινωνική Πρόοδος και κοινωνική πολιτική» (1927), «Κοινωνιολογία των ιμπεριαλιστικών φαινομένων» (1927), Ο άνθρωπος και αι κοινωνικαί αντιθέσεις» (1934), «Ο πόλεμος και το μέλλον», (1945), «Όλιβερ Κρόμβελ» (1948), «Το τέλος του Ζαρατούστρα» (1956) και άλλα πολλά. Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος προσωπικότητα διεθνούς κύρους, αναγνωρισμένη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό τιμήθηκε από την Ακαδημία με το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και του απονεμήθηκε μετάλλιο Γκαίτε. Το 1979 θα προσκληθεί επίσημα από τη Βουλή των Λόρδων για διάλεξη σχετικά με την προσωπικότητα του Λ. Βύρωνα. Ο ίδιος, τέλος, θα αρνηθεί δύο φορές πρώτα από τον Κ. Καραμανλή έπειτα και από τον Α. Παπανδρέου πρόταση για Προεδρία της Δημοκρατίας. Η διαπαραταξιακή αυτή αναγνώριση ήταν αποτέλεσμα του ενωτικού του καλέσματος, καθώς ήταν από τους πρώτους που εγκατέλειψε την ορολογία του "συμμοριτοπολέμου" και αναγνώριζε ευθύνες και λάθη στη δική του πλευρά.

Κώστας Παλούκης εφη. Σκριπ