Δευτέρα 28 Μαρτίου 2011

Κινημα στην Πολη του Ζωγραφου: Εκδήλωση: 1821 - Μια Συζήτηση Για Την Ιστορία

Κινημα στην Πολη του Ζωγραφου: Εκδήλωση: 1821 - Μια Συζήτηση Για Την Ιστορία: "



Την άλλη Κυριακή θα λάβει χώρα στα γραφεία του Κινήματος στην Πόλη εκδήλωση για το 1821. Η ελληνική ιστοριογραφία εξελίσσεται και θέτει νέα ερωτήματα, αλλά και αναζητεί νέες απαντήσεις αλλάζοντας συνολικά το ιστοριογραφικό παράδειγμα της αφήγησης για το ελληνικό έθνος. Το 1821 ως γενεσιουργός στιγμή της συγκρότησης του ελληνικού κράτους αποτελεί το έτος μηδέν. Συνεπώς, κάθε απόπειρα «ξαναγραψίματος» της ιστορίας είναι λογικό να αναμετρέται πρώτα με το 1821. Ποιο είναι όμως το πολιτικό και ιδεολογικό υπόστρωμα του νέου παραδείγματος; Ποιες πολιτικές και ιδεολογικές προϋποθέσεις του επέτρεψαν να αναδειχθεί; Ποια είναι η θέση και ο ρόλος της αριστεράς σε αυτήν την εξέλιξη; Γιατί υπάρχουν αυτές οι αντιδράσεις; Γιατί η άκρα δεξιά παίζει έναν τόσο σημαντικό ρόλο; Συγκεκριμένα, η απόπειρα επαναφήγησης της ιστορίας του 1821 από τον Σκάι τι θέση έχει σε αυτήν την διαδικασία;
Σας περιμένουμε όλους στην εκδήλωση. Κυριακή 3/4/2011



ΟΜΙΛΗΤΗΣ: ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΟΥΚΗΣ
ΚΥΡΙΑΚΗ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΣΤΙΣ 19:00



«ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ»
ΤΟΥ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
Τραυλαντώνη & Καλλιστράτου 28-30,
http://kinimastinpolli.blogspot.com/

1821: ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Την άλλη Κυριακή θα λάβει χώρα στα γραφεία του Κινήματος στην Πόλη εκδήλωση για το 1821. Η ελληνική ιστο..."

Τάσος Κωστόπουλος – «Αθήνα, η πρωτεύουσα της Κάτω Αλβανίας», Ενα άγνωστο κείμενο του Ιωνα Δραγούμη (άρθρο στην “Ελευθεροτυπία” 2011-03-27)




ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΩΝΑ ΔΡΑΓΟΥΜΗ

«Αθήνα, η πρωτεύουσα της Κάτω Αλβανίας»

Ενα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» για την εθνική αφύπνιση των Αρβανιτών
Του ΤΑΣΟΥ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ
Της μόδας έγιναν τα τελευταία χρόνια οι δημόσιες συζητήσεις (και καβγάδες) για τη διαδικασία διαμόρφωσης του νεοελληνικού έθνους.
Τα σχετικά ερεθίσματα δεν έλειψαν: από το βιβλίο Ιστορίας της Στ’ Δημοτικού, που έπεσε θύμα του υπό διαμόρφωσιν «εθνικού χώρου» το 2007, μέχρι την τρέχουσα τηλεοπτική σειρά του Σκάι περί 1821.
Το ενδιαφέρον αυτό δεν είναι καθόλου περίεργο. Οχι μόνο επειδή συμπίπτει με την πολιτική εδραίωση και τηλεοπτική υπερπροβολή της εγχώριας ακροδεξιάς, που στηρίζει το επικοινωνιακό προφίλ της (και) στην προάσπιση της «εθνικά ορθής» εκδοχής του παρελθόντος απέναντι σε κάθε λογής αμφισβητήσεις. Αλλά και γιατί, σε καιρούς που το ευρωπαϊκό όραμα μισού αιώνα αργοπνίγεται στον βάλτο του μνημονίου χωρίς ορατή διέξοδο, η στροφή στο παρελθόν φαντάζει σχεδόν μονόδρομος: είτε φυγής είτε αναστοχασμού τής έως τώρα συλλογικής μας πορείας.
Ως συμβολή στην εθνική επέτειο, δημοσιεύουμε ένα άγνωστο μέχρι σήμερα κείμενο του Ιωνα Δραγούμη. Πρόκειται για ένα σενάριο «υποθετικής ιστορίας» (virtual history), ενοφθαλμισμένο σε έκθεση που συνέταξε για τον υπουργό Εξωτερικών Αλέξανδρο Σκουζέ ως υποπρόξενος στο Δεδεαγάτς (τη σημερινή Αλεξανδρούπολη).
Αντικείμενό του, το ενδεχόμενο μιας διαφορετικής εθνικής εξέλιξης των Αρβανιτών της νότιας Ελλάδας, αν εξωτερικές επιρροές είχαν ευνοήσει μια πρόωρη «αφύπνιση» του αλβανικού εθνικισμού πριν η επανάσταση του 1821 εντάξει οργανικά αυτούς τους πληθυσμούς στο νεοελληνικό έθνος. Ολόκληρη η έκθεση φυλάσσεται στο προσωπικό αρχείο του Ιωνα, στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη (Εν Δεδεαγάτς τη 9.3.1906, αριθ.80).
Σύμφωνα με το σενάριο του Ιωνα Δραγούμη (επάνω), ο υδραίος καπετάνιος Αντώνιος Κριεζής (κάτω) θα εξελισσόταν -ως Αρβανίτης- σε ναύαρχο του αλβανικού στόλου.
Αντώνιος Κριεζής
Δύο επισημάνσεις είναι εδώ αναγκαίες. Σε όλο το κείμενο, ο Δραγούμης αναφέρεται σε «Αλβανούς», ακολουθώντας την τρέχουσα πρακτική των ελλήνων λογίων της εποχής του. Αντίθετα με σήμερα, που οι λέξεις «Αρβανίτης» και «Αλβανός» έχουν σαφώς διακριτό περιεχόμενο, εκείνα τα χρόνια η μεταξύ τους διαφορά αφορούσε όχι το περιεχόμενο αλλά το ιδίωμα εκφοράς του λόγου: για «Αρβανίτες» (της Ελλάδας ή της Αλβανίας) μιλούσαν οι αγράμματοι και οι δημοτικιστές, «Αλβανούς» αποκαλούσαν τους ίδιους ανθρώπους οι λόγιοι.
Η δεύτερη επισήμανση αφορά τη δεδηλωμένη νοσταλγία του Δραγούμη για την παλιά ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δεν πρόκειται για παραδοξολογία αλλά για κοινό τόπο της ελληνικής διπλωματικής σκέψης της εποχής: στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, η αντιμετώπιση της «σλαβικής απειλής» περνούσε από μια ελληνοτουρκική συμμαχία εμπόρων, γραφειοκρατών και γαιοκτημόνων απέναντι στη σλαβόφωνη χριστιανική αγροτιά. Η σκιά αυτής της συμπόρευσης είναι ορατή και στο υποθετικό σενάριο του Ιωνα:
«Προ τριών περίπου αιώνων, ως υπολογίζουνε ιστορικοί τινές, εγκατεστάθησαν εν Αττική, Βοιωτία, Αργολίδι και τισι των νήσων Αλβανοί χριστιανοί. Βαθμηδόν, είτε εξωθούντες προς τα αστικά κέντρα τους αγροτικούς πληθυσμούς, ους επί τόπου εύρον, είτε αφομοιούντες αυτούς ως εκ της υπεροχής του αριθμού, εκάλυψαν τας ειρημένας επαρχίας. Απέμειναν δε τότε ελληνικά μόνον τα μεγάλα κέντρα (κωμοπόλεις και πόλεις), αι Αθήναι, αι Θήβαι, τα Μέγαρα, το Αργος, η Κόρινθος κτλ αίτινες και ενισχύθησαν διά των από της υπαίθρου εκδιωχθέντων υπό της αλβανικής επιδρομής ιθαγενών.
»Αλλά τα ολιγάριθμα ταύτα κέντρα ου μόνον διετήρησαν τον ελληνικόν αυτών χαρακτήρα και πολιτισμόν (culture), αλλ’ οιωνεί εκάλυψαν δι’ αυτών και την ύπαιθρον. Αλλωστε οι Αλβανοί ήσαν ομόδοξοι των Ελλήνων, τέκνα της Μεγάλης Εκκλησίας, ιερουργούντες ελληνιστί. Οι Αλβανοί ούτοι έποικοι, οι δυναθέντες να επικρατήσωσι του ιθαγενούς στοιχείου εν τη υπαίθρω, δεν είχον την δύναμιν να υπερισχύσωσι επί των πόλεων, απ’ εναντίας εστρέφοντο προς τας πόλεις ίνα λαμβάνωσι τα φώτα, τον πολιτισμόν και την διεύθυνσιν.
»Εγεννήθη εκ των πραγμάτων κατ’ ανάγκην η αιωνίως υφισταμένη μεταξύ αγροτικών και αστυκών πληθυσμών αλληλεγγύη ή μάλλον οι υποκαταστήσαντες τους ιθαγενείς αγρότας Αλβανοί έγιναν υποκατάστατοι εκείνων και ως προς τας μετά των πόλεων υφισταμένας σχέσεις της υπαίθρου. Και η μεν ύπαιθρος δεν έπαυσε παρέχουσα κατ’ ολίγον προς τα αστυκά κέντρα Αλβανούς αγρότας προς συγχώνευσιν και εξελληνισμόν, τα δ’ άστεα επεκάλυπτον διά των πτερύγων της ηθικής και της δεσποτείας άπασαν την ύπαιθρον χώραν.
»Υποτεθείσθω προς στιγμήν ότι, προ της απελευθερώσεως της Αττικής και Βοιωτίας από της Τουρκοκρατίας, εγεννάτο εν τη κεφαλή φίλου τινός Αυστριακού η χρήσιμος αλλ’ ανθελληνική ιδέα επιχειρήσεως προπαγανδιστικής εργασίας προς απόσπασιν των Αλβανών αγροτών από της «τυραννικής» ελληνικής επιρροής των Αθηνών και των Θηβών. Τι θα συνέβαινε τότε; Ακριβώς ό,τι νυν συμβαίνει εν Μακεδονία και Θράκη. Θα ηναγκάζετο η Αυστριακή προπαγάνδα
α) Διά παντός μέσου να δηλητηριάση τους Αλβανούς ούτως ώστε να καταστρέψη την υφισταμένην μετ’ αυτών και των Ελλήνων σύμπνοιαν και ιδιωτικήν αλληλεγγύην. Της δηλητηριάσεως θα εποίουν αρχήν δια της εξάψεως του φυσικώς υπάρχοντος φθόνου των γεωργικών λαών κατά των εμπορικών, ους θεωρούν ως εκμεταλλευομένους αυτούς.
β) Να αποσπάση τους Αλβανούς εκ της πνευματικής διευθύνσεως της Μεγάλης Εκκλησίας ούσης Ελληνικής, διότι εν Ανατολή, ως γνωστόν, σχεδόν μόνη η θρησκεία διακρίνει τας εθνικότητας. Οποίαν θρησκείαν θα ενεφύτευον οι Αυστριακοί εις τους Αλβανούς θα ήτο αδιάφορον, αρκεί να μην ήτο ελληνική θρησκεία. Εάν η καθολική θρησκεία παρίστατο δυσπρόσδεκτος τοις Αλβανοίς, θα προέκρινον αναμφιβόλως την μωαμεθανικήν προς εγκόλαψιν.
γ) Να ιδρύση δια παντός τρόπου εν Αθήναις και Θήβαις κοινότητας αλβανικάς ανεξαρτήτους των κοινοτήτων των πόλεων τούτων.
δ) Να αναλάβη προσωρινώς αυτή -η μόνη δύναμις και αλλοτρία τω τόπω- την διεύθυνσιν των βαθμηδόν αποσπωμένων Αλβανών, μέχρι της αυξήσεως και ενδυναμώσεως των αστυκών τούτων αλβανικών κοινοτήτων, οπότε θα ηδύναντο αύται αφ’ εαυτών να διευθύνωσι την ύπαιθρον.
»Καλή τύχη, η μέθοδος των προπαγανδών δεν είχεν εισέτι ανακαλυφθή, η δε Τουρκία ήτο, τω καιρώ εκείνω, ικανώς επίφοβος και εις αυτή την Αυστρίαν. Αλλως αι εργασίαι της υποθετικής ταύτης προπαγάνδας θα είχον πλείστας επιτυχίας, αι δε Αθήναι θα ήσαν νυν η πρωτεύουσα της Κατωτάτης Αλβανίας, ως τα Ιωάννινα είναι νυν της Κάτω!»

Κυριακή 20 Μαρτίου 2011

Με αυτοκίνητον από Πατρών εις Αίγιον


Εδώ, όταν ολοκήρώθηκε η παλαιά εθνική οδός. Τότε, οι εκσυγχρονιστικές βενιζελικές κυβερνήσεις είχαν αναθέσει τη δημιουργία ολόκληρου του εθνικού οδικού δυκτύου στην εταιρεία του Μακρή, ο οποίος ήταν ο άνθρωπος της Shell. στην Ελλάδα. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σκάναδαλο της εποχής. Ποτέ δεν ολοκληρώθηκε ο αρχικός σχεδιασμός, ενώ κόστισε πολύ περισσότερο.
έρευνα: Κώστας Παλούκης 

Ελεύθερον Βήμα, Παρασκευή 21/8/1931

Σάββατο 19 Μαρτίου 2011

(Αντι)μιλώντας στις βεβαιότητες: φύλα, αναπαραστάσεις, υποκειμενικότητες, αφίσα για Ημερίδα ΟΜΙΚ, 2 Απριλίου 2011


Posted by Picasa

(Αντι)μιλώντας στις βεβαιότητες: φύλα, αναπαραστάσεις, υποκειμενικότητες, Ημερίδα ΟΜΙΚ, 2 Απριλίου 2011


Αγαπητές φίλες και φίλοι,


ο Όμιλος για τη Μελέτη της Ιστορίας και της Κοινωνίας σας προσκαλεί στην ημερίδα (Αντι)μιλώντας στις βεβαιότητες: φύλα, αναπαραστάσεις, υποκειμενικότητες, που διοργανώνει το Σάββατο 2 Απριλίου 2011, στις 11 π.μ., στο νέο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αθηνών (Προπύλαια).

Συνημμένα θα βρείτε το πρόγραμμα και την αφίσα της συνάντησης.

Είστε όλοι και όλες προσκεκλημένοι

Πέμπτη 17 Μαρτίου 2011

Οι εκλογές της ΕΠΟ του 1931.... και ο Βγενόπουλος

Όποιος νομίζει ότι οι συγκρούσεις και η διαπλοκή στο ποδόσφαιρο είναι δικό μας φαινόμενο, αυταπατάται. Εδώ ένα άρθρο από τον μεσοπόλεμο περιγράφει τις εκλογές της ΕΠΟ του 1931. Ο Βγενόπουλος της εποχής είναι πρόεδρος του Ηλυσιακού. Οι σχέσεις με βουλευτές και οι φιλοδοξίες πάντοτε σχετικές με τον αγνό αθλητισμό.
έρευνα: Κώστας παλούκης
εφημερίδα Ελληνική, 9/8/1931


Τετάρτη 16 Μαρτίου 2011

εις τον συνοικισμόν των Κουπονίων



Το συγκοινωνιακό πρόβλημα στου Ζωγράφου στα 1931. Στο άρθρο αυτό δημοσιευμένο στην εφημερίδα Έθνος αναφέρει ότι οι κάτοικοι των Κουπονιών συγκέντρωσαν υπογραφές με αίτημα την διαμόρφωση του κεντρικού δρόμου της περιοχής. Ενδιαφέρουσα είναι η φωτογραφία, αλλά και οι περιγραφές. Ο δημοσιογράφος επισκέπτεται τα κουπόνια και παρατηρεί ο ίδιος. Η κεντρική λεωφόρος είναι γεμάτη λακούβες και δυσκολεύει την κίνηση των αυτοκινήτων. Επίσης, αναφέρεται και στο συγκοινωνιακό πρόβλημα της εποχής. 8 ιδιωτικά αυτοκίνητα  πηγαίνουν 8 μέρες στου Ζωγράφου και 4 στα Κουπόνια εναλλάξ.
έρευνα: Κώστας Παλούκης
εφημ. Έθνος, 7/8/1931
κλικάροντας δυό φορές πάνω στην φωτογραφία μπορεί κανείς να διαβάσει καλύτερα τα γράμματα

Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011

Στα όρια επιστήμης και πολιτικής: το 1821 στον ΣΚΑΪ



του Παναγιώτη Στάθη, υποψήφιου διδάκτορα νεώτερης ιστορίας στο Παν. Κρήτης

Η εθνική ιστορία, και ευρύτερα η εθνική ταυτότητα, έχει προκαλέσει ζωηρές συζητήσεις ή και αντιπαραθέσεις τα τελευταία χρόνια στον χώρο της δημόσιας ιστορίας, ορισμένες μάλιστα έλαβαν έντονο συγκρουσιακό χαρακτήρα. Στο πλαίσιο αυτό είναι ευπρόσδεκτη η πρωτοβουλία του ΣΚΑΪ να παραγάγει μια ιστορική σειρά ντοκιμαντέρ για την Επανάσταση του 1821 με υπεύθυνους επιστήμονες ιστορικούς, η οποία μάλιστα υποστηρίζεται από αρκετές παράλληλες δράσεις: σειρά τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών συζητήσεων με καλεσμένους επιστήμονες, έκδοση ενός πεντάτομου επιστημονικού έργου για την Επανάσταση, έκδοση ενός παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου για την πολιορκία του Μεσολογγίου, αρθρογραφία στην Καθημερινή. Καθώς το ντοκιμαντέρ ανατρέπει τους παραδεδομένους εθνικιστικούς μύθους για την οθωμανική περίοδο και το Εικοσιένα, ξεσήκωσε ισχυρές αντιδράσεις από διάφορες εθνικιστικές μερίδες και από χώρους της λαϊκής και της άκρας δεξιάς.

Ωστόσο, όσα λέγονται στο ντοκιμαντέρ και ενόχλησαν τους εθνικιστές, αποτελούν κοινούς τόπους στην επιστημονική ιστοριογραφία εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες. Πράγματι η γενικότερη παρουσίαση του Εικοσιένα στο ντοκιμαντέρ εντάσσεται στις σύγχρονες επιστημονικές προσεγγίσεις που διδάσκονται στα ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Στα υπέρ της σειράς προσμετράται η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα σκηνοθετική δημιουργία με την υψηλής ποιότητας εικαστική παρουσίαση, τα δραματοποιημένα μέρη, τη φροντισμένη εκλαΐκευση, το λιτό ύφος της αφήγησης του Πέτρου Τατσόπουλου, τα αποσπάσματα συνεντεύξεων δυτικοευρωπαίων και τούρκων ιστορικών, την έμφαση στην ανάδειξη της καθημερινότητας των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων στη διάρκεια του Αγώνα. Θα πρέπει επίσης να εξαρθεί η τόλμη της σειράς να μιλήσει και για θέματα ταμπού, όπως π.χ. οι σφαγές των μουσουλμάνων στην άλωση της Τριπολιτσάς, η νύξη για κανιβαλισμό στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, ή το αλβανόφωνο νανούρισμα –υπόμνηση για την ξενοφωνία αρκετών επαναστατών– σε μια εξαιρετική δραματοποίηση των προετοιμασιών της Εξόδου του Μεσολογγίου. Για τα ελληνικά δεδομένα συνιστά μια από τις καλύτερες προσπάθειες, αν και απέχει από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές παραγωγές με τον πολύ ψηλότερο προϋπολογισμό, τις ψηφιακές αναπαραστάσεις και τους πολυάριθμους κομπάρσους.


Το όλο εγχείρημα, όμως, δεν στερείται προβλημάτων. Η πρώτη ένσταση σχετίζεται με τους επιστημονικούς συμβούλους της σειράς, Θάνο Βερέμη και Ιάκωβο Μιχαηλίδη: πρόκειται για ακαδημαϊκούς ιστορικούς που όμως ερευνητικά δεν ειδικεύονται στις περιόδους της οθωμανικής κυριαρχίας και της Επανάστασης, όπως επίσης και η πλειονότητα των καλεσμένων επιστημόνων στις πέντε πρώτες συζητήσεις που ακολούθησαν τις αντίστοιχες προβολές των επεισοδίων. Ίσως σε αυτό να οφείλονται και ορισμένα πραγματολογικά λάθη του ντοκιμαντέρ, όπως π.χ. η ταύτιση του Μεχμέτ Ρεσίτ Κιουταχή με τον πασά που νίκησε τον Αλή Τεπελενλή, ενώ νικητής του Αλή ήταν ο Αχμέτ Χουρσίτ πασάς. Ο Ρεσίτ πασάς ήταν απλώς ένας από τους πασάδες που συμμετείχαν στην πολιορκία του Αλή.

Σημαντικότερα όμως είναι τα προβλήματα που αφορούν σε κάποιες, μάλλον παρωχημένες, ερμηνευτικές επιλογές του ντοκιμαντέρ. Ενδεικτικά: η άποψη ότι από τις αρχές του 17ου αιώνα μεγάλος αριθμός αγροτών κατέφυγε στον ορεινό χώρο λόγω της αύξησης των φορολογικών βαρών και της έντασης της καταπίεσης, εξέλιξη από την οποία προέκυψαν και οι κλέφτες, δεν υποστηρίζεται από τα δημογραφικά και ιστορικά δεδομένα. Η άποψη ότι μια προϊούσα αύξηση της οθωμανικής καταπίεσης στην ύστερη περίοδο οδήγησε ευρύτατους πληθυσμούς στη συμμετοχή στην επανάσταση ούτε τεκμηριώνεται επαρκώς στις πηγές σε ό,τι αφορά τους αγροτικούς πληθυσμούς, ούτε συνάδει με την οικονομική ανάπτυξη των χριστιανών εμπόρων, ναυτικών, βιοτεχνών και προεστών στον 18ο αιώνα. Αντιθέτως, απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά στην πολυδιάστατη κρίση (οικονομική και όχι μόνον) που διέκοψε μια μακρά περίοδο εμπορικής ανάπτυξης και έπληξε ευρύτατες κοινωνικές ομάδες στα αμέσως προεπαναστατικά χρόνια και που φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με την έκρηξη της επανάστασης. Άλλωστε, το ντοκιμαντέρ ερμηνεύει την Επανάσταση δίνοντας έμφαση στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό και συνακόλουθα στην επιρροή των ιδεών της Γαλλικής Επανάστασης, υποβαθμίζοντας τη σημασία της παράλληλης εμπορικής ανάπτυξης και της σχέσης της με την εμφάνιση των διαφωτιστικών ιδεών. Από αυτήν την άποψη ακολουθεί περισσότερο το ερμηνευτικό μοντέλο του Κ.Θ. Δημαρά, τηρώντας αποστάσεις από τη μαρξιστική ερμηνεία του Ν. Σβορώνου που δίνει έμφαση στην οικονομία.


Εκδοχές του έθνους και της επανάστασης

Αναφορικά με το ζήτημα της συγκρότησης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας, το ντοκιμαντέρ φαίνεται να ακολουθεί τη σύγχρονη θεωρία του εθνοτικού εθνικισμού του Άντονυ Σμιθ. Ωστόσο, ορισμένες από τις παρεμβάσεις των ιστορικών συμβούλων της σειράς στις τηλεοπτικές συζητήσεις συσκοτίζουν τη θεώρηση της έννοιας και της ιστορίας του ελληνικού έθνους, όπως π.χ. οι αποστροφές των Θ. Βερέμη και Ι. Μιχαηλίδη στην πρώτη συζήτηση ότι οι επαναστάτες «όλοι αισθάνονταν Έλληνες διότι η έννοια Έλληνας είναι μια τεράστια πολιτισμική παράδοση» και διότι «όλοι μιλούσαν και ελληνικά και ήταν ορθόδοξοι», καθώς και ότι αυτό που έγινε στην περί το 1821 περίοδο ήταν μια «αναμόρφωση και ανακαίνιση της εθνικής συνείδησης», βασικά στοιχεία της οποίας είναι «η γλώσσα και η παράδοση κυρίως». Μη ορίζοντας σαφώς την έννοια του έθνους και της εθνικής ταυτότητας, φαίνεται να συμπεριλαμβάνουν στην τελευταία την ορθόδοξη θρησκευτική ταυτότητα που κυριαρχούσε στην πλειονότητα των χριστιανών της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Επομένως, θεωρούν ότι η εθνική συνείδηση προϋπήρχε του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, αντίληψη στην οποία λανθάνει η έννοια της εθνικής συνέχειας.


Το κυριότερο πρόβλημα, όμως, που εκβάλλει και στην εννοιολόγηση του όρου «επανάσταση», σχετίζεται με την προσέγγιση των εμφυλίων αντιπαραθέσεων στην Επανάσταση, συμπεριλαμβανομένης της καποδιστριακής περιόδου. Ορθώς το ντοκιμαντέρ επισημαίνει ότι κατά τη διάρκεια του αγώνα διεξήχθη μια πάλη για τη μορφή του νέου πολιτικού σχηματισμού ανάμεσα στους φορείς των παραδοσιακών ιδεών και σε αυτούς των νέων ευρωπαϊκών φιλελεύθερων ιδεών. Επισημαίνει επίσης ότι οι θεσμοί που δημιουργήθηκαν ήταν θεσμοί ενός μοντέρνου ευρωπαϊκού κράτους. Ωστόσο στην παρουσίαση των εμφύλιων συγκρούσεων οι αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε αντίπαλους τοπικισμούς και ιδιοτελή συμφέροντα εξομοιώνονται αφηγηματικά με τις ιδεολογικές συγκρούσεις και δεν αρθρώνονται οργανικά με τα κύρια διακυβεύματα της Επανάστασης. Σύμφωνα με τη σειρά, η σχετική ομόνοια των αρχών του Αγώνα εκφυλίζεται γρήγορα σε πολλαπλές διαμάχες τοπικών, οικονομικών και πολιτικών ανταγωνισμών για την κατάληψη της εξουσίας, μια πολυδιάσπαση που οφείλεται στην «κατακερματισμένη κοινωνία» και οδηγεί την Επανάσταση στο χείλος της καταστροφής. Νικητές στον εμφύλιο πόλεμο βγαίνουν οι νησιώτες, και όχι ένας συνασπισμός δυνάμεων στον οποίο κυριαρχεί η επιδίωξη συγκρότησης μοντέρνου συγκεντρωτικού κράτους. Οι φιλελεύθεροι θεσμοί που εγκαθιδρύονται αποτελούν ένα «εξωτερικό ένδυμα» ενώ από μέσα μένει αλώβητος ο «φουστανελάς». Στο επεισόδιο για τον Καποδίστρια, το πιο αδύναμο της σειράς, η συντηρητική αυταρχική ιδεολογία και ο συνακόλουθος τρόπος άσκησης της εξουσίας του κυβερνήτη υποβαθμίζονται, ενώ η συγκρότηση της αντιπολίτευσης οφείλεται αποκλειστικά στην επιδίωξη διατήρησης των προνομίων των παραδοσιακών ελίτ. Ουδεμία νύξη για τις φωνές του Κοραή, του Μαυροκορδάτου και των άλλων φιλελευθέρων που αντιδρούν στην εν πολλοίς δεσποτική διακυβέρνηση του Καποδίστρια.


Έτσι όμως, οι πολιτικές και ιδεολογικές αντιπαραθέσεις νοούνται ως μια «αυτοκαταστροφική», παράπλευρη, εσωτερική διάσταση του απελευθερωτικού αγώνα του έθνους απέναντι στον ξένο κατακτητή, ως άτυχα συμβάντα, ως συνέπειες της διχόνοιας, και όχι ως συστατικά στοιχεία της επαναστατικής διαδικασίας. Διότι το Εικοσιένα, με κεντρικό διακύβευμα την απόσειση της «τυραννίας», σύμφωνα με την ορολογία της εποχής, ανήκει στη χορεία των φιλελεύθερων επαναστάσεων που ακολούθησαν τη Γαλλική Επανάσταση. Το έθνος ήταν δημιούργημα αυτής της φιλελεύθερης ιδεολογίας και όχημα εγκαθίδρυσης των νέων συνταγματικών και κοινοβουλευτικών θεσμών. Συνεπώς, το Εικοσιένα δεν μοιάζει με την σέρβικη εξέγερση ή το αποσχιστικό κίνημα του Αλή πασά απέναντι στην Πύλη, δεν συνιστά επανάσταση επειδή αποσπά ένα κομμάτι από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και διώχνει τους μουσουλμάνους, αλλά επειδή διά της ένοπλης σύγκρουσης αντικαθιστά τους παραδοσιακούς θεσμούς και εγκαθιδρύει μορφές εξουσίας στο όνομα και προς όφελος του έθνους, δηλαδή της κοινότητας των ελλήνων πολιτών. Από αυτήν την άποψη, το έθνος και η επανάσταση δεν εννοιολογείται ομοιοτρόπως από τις αντίπαλες κοινωνικές ομάδες που μετείχαν στο Εικοσιένα.


Εικοσιένα και ιστορικός αναγωγισμός


Παρά τις διακηρυγμένες προθέσεις των συντελεστών, το ντοκιμαντέρ αλλά κυρίως η κατεύθυνση που επιδιώκεται να πάρουν οι συζητήσεις χαρακτηρίζονται έντονα από αναγωγές στο σήμερα και, συνακόλουθα, από ιστορικό αναχρονισμό. Ο παραλληλισμός της αντιπαράθεσης μεταξύ εκσυγχρονιστικών και παραδοσιακών πολιτικών μερίδων ή μεταξύ Καποδίστρια και αντιπολίτευσης με σημερινές πολιτικές αντιπαραθέσεις, ή η θεώρηση της ανομίας ως στοιχείου που διατρέχει την κοινωνικοπολιτική ζωή, από την Επανάσταση μέχρι σήμερα, συνιστούν προβολές που παρακάμπτουν τις μεγάλες αλλαγές στις ιδεολογίες και τους πολιτικούς σχηματισμούς στο άνυσμα του χρόνου. Δεν μπορούν να στοιχειοθετηθούν αναλογίες μεταξύ των φιλελεύθερων του Εικοσιένα ή του Καποδίστρια και των σημερινών εκδοχών του εκσυγχρονισμού. Πόσο μάλλον ανάμεσα στους αντιπάλους τους: τις παραδοσιακές προεπαναστατικές ελίτ και τη σημερινή Αριστερά. Ούτε οι αυθαίρετες πρακτικές των τοπικών παραδοσιακών ελίτ ή η βία των ενόπλων του Εικοσιένα, που εντάσσονται στις προνεωτερικές προσλήψεις των δομών εξουσίας, μπορούν να παραλληλιστούν με τις σύγχρονες πελατειακές εξαρτήσεις, τις πρακτικές φοροδιαφυγής ή, από την άλλη πλευρά, με τα κινήματα διαμαρτυρίας, που όλα λειτουργούν σε ένα πλαίσιο σύγχρονων ιεραρχημένων θεσμών και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Με αυτή την έννοια, η όλη προσπάθεια του ΣΚΑΪ φαίνεται να υπόκειται σε ένα πολιτικό πρόσημο: συνιστά μια εκδοχή ανάγνωσης της ιστορίας από την πλευρά της σημερινής, εκσυγχρονιστικής, νεοφιλελεύθερης κεντροδεξιάς. Παράλληλα, με βάση την ανάγνωση του Εικοσιένα, μοιάζει να διατυπώνει, αν και όχι ρητά, ένα πολιτικό πρόταγμα: την ανάγκη διατήρησης της εθνικής και κοινωνικής συνοχής υπό μια εκσυγχρονιστική ηγεσία ως το μόνο δρόμο υπέρβασης της δύσκολης σύγχρονης συγκυρίας.

Ασθένεια, αρωγή και υγειονομική πολιτική στο Ρέθυμνο του 19ου αιώνα: η περίπτωση των λεπρών

Το κύριο θέμα της εργασίας είναι οι λεπροί του Ρεθύμνου και η αντιμετώπισή τους από τις τοπικές αρχές και την τοπική κοινωνία, στο δεύτερο μισό του 19ου αι. Η εργασία είναι της Μαρίας Βαρούχα και εκπονήθηκε στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Τμήματος της Ιστορίας Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Παρασκευή 4 Μαρτίου 2011

Σπ.Μαρκέτου:Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού-1

Σπ.Μαρκέτου:Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού-2 Τάσος Κωστόπουλος

Σπ.Μαρκέτου:Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού- Κώστας Παλούκης

πόσοι μας διάβασαν: