Ο Γεώργιος Καφαντάρης

Ο Γεώργιος Καφαντάρης (Ανατολική Φραγκίστα Ευρυτανίας 1873- Αθήνα 1946), διακεκριμένος πολιτικός της βενιζελικής παράταξης και συνεπής υποστηριχτής της αβασίλευτης δημοκρατίας. Γιος του Κωνσταντίνου και της Βασιλικής Καφαντάρη καταγόταν από οικογένεια αγωνιστών της επανάστασης του 1821 (και οι δύο παππούδες του συμμετείχαν στην άμυνα του Μεσολογγίου). Με την ολοκλήρωση των σπουδών του στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εξάσκησε τη δικηγορία στο Μεσολόγγι και στη συνέχεια στο Καρπενήσι. Σε ηλικία 28 χρονών πολιτεύτηκε για πρώτη φορά το 1901, χωρίς να καταφέρει να εκλεγεί. Θα τα καταφέρει στις εκλογές του 1905 με το κόμμα του Δ. Ράλλη. Έκτοτε εκλέγεται βουλευτής Ευρυτανίας το 1906 και βουλευτής Αιτωλίας και Ακαρνανίας (1912, 1915, 1923, 1926, 1928, 1932, 1933, 1936). Το 1911 προσχωρεί στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Εθελοντής στον πόλεμο του 1912, μετέχει στο σώμα που κατέλαβε τη Χίο, ενώ στο διάστημα 14.5.1911 - 11.3.1912 ο Βενιζέλος τού ανέθεσε τη Γενική Γραμματεία του υπουργείου Οικονομικών. Στις αρχές του 1916 εκδίδει τη «Μηνιαία Επιθεώρηση», με συνεργάτες τους Α. Μιχαλακόπουλο, Α. Διομήδη, Ι. Σοφιανόπουλο κ.ά., ενώ τον Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου, μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη, όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος έχει συγκροτήσει την προσωρινή κυβέρνηση, που ανεγνώρισε «ντε φάκτο» η Αντάντ. Η διαφωνία και σύγκρουση του Βενιζέλου με τον βασιλιά Κωνσταντίνο και η συγκρότηση της Εθνικής Άμυνας βρήκαν σύμφωνο τον Καφαντάρη, ο οποίος, τον Απρίλιο του 1917, επικεφαλής στελεχών της Άμυνας, αντικρούει, πηγαίνοντας στην Αμερική, την αντιβενιζελική εκστρατεία των μοναρχικών και επιστρέφει στην Ελλάδα, μετά την αποχώρηση του Κωνσταντίνου (1η Ιουνίου 1917) και τη θριαμβευτική επάνοδο του Βενιζέλου στην Αθήνα. Ωστόσο με την οξύτατη πολεμική του εναντίον της βασιλείας και με τη σαφή ομολογία του υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας θα αποκλίνει από τις επίσημες θέσεις των Φιλελευθέρων και εξαναγκάσει τον Βενιζέλο να διαχωριστεί. Τον Ιανουάριο του 1919 ως τον Απρίλιο του 1920, αναλαμβάνει το υπουργείο Γεωργίας. Στο διάστημα αυτό θα πραγματοποιήσει βαθιές τομές στον τομέα της αγροτικής πολιτικής. Ιστορικός παραμένει ο νόμος 2052/29 Φεβρουαρίου 1920 με τον οποίο ρυθμίσθηκε το θέμα των τσιφλικιών και του οποίου υπήρξε ο εμπνευστής. Σε αυτήν την προσπάθεια ο Καφαντάρης αφιερώθηκε με υποδειγματική συνέπεια, με αποτέλεσμα να κλονισθεί η υγεία του και να υποχρεωθεί να μεταβεί, τον Σεπτέμβριο του 1920, στη Γαλλία για θεραπεία. Ωστόσο, είχε πραγματοποιήσει την αγροτική μεταρρύθμιση: Εκσυγχρονισμό και οργάνωση της γεωργικής παραγωγής, ίδρυση Ανωτέρας Γεωργικής Σχολής και Μέσων Γεωργικών Σχολών, αναδιοργάνωση των υπηρεσιών του υπουργείου, εκπαίδευση των γεωργών σε νέες μεθόδους αποδοτικότερης καλλιέργειας, κ.ά. Ο Καφαντάρης διεφώνησε με τον Βενιζέλο, όταν μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (28 Ιουλίου 1920), αποφάσισε την προκήρυξη εκλογών τον Νοέμβριο, επιμένοντας ότι κάτι τέτοιο ενδέχεται να οδηγήσει σε περιπέτειες το έθνος, εάν οι φιλελεύθεροι χάσουν στην εκλογική αναμέτρηση, πράγμα που έγινε. Μετά την ήττα των φιλελευθέρων ο Καφαντάρης θα φύγει στο εξωτερικό (Γαλλία - Ιταλία) και θα επανέλθει τον Σεπτέμβριο του 1922, ύστερα από τη μικρασιατική καταστροφή και την επικράτηση του κινήματος Πλαστήρα – Γονατά το 1923. Αναλαμβάνει την ηγεσία των Φιλελευθέρων και την πρωθυπουργία. Στο πολιτειακό, αν και υποστηρίζει τη δημοκρατία, θα διαφωνήσει με τον Αλ. Παπαναστασίου για την άμεση πραξικοπηματική επιβολή του αβασιλεύτου. Θα συγκροτήσει το Κόμμα των Προοδευτικών Φιλελευθέρων και θα συμμετάσχει ως Υπουργός Οικονομικών στην Οικουμενική Κυβέρνηση του 1927. Με περικοπές (κατάργησε τις αργομισθίες Ελλάδος, περιορισμό ασκόπων δαπανών), μείωση του πληθωρισμού, νέους φόρους και αυξήσεις δασμών παρουσίασε έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό που έκλεισε για πρώτη φορά με πλεόνασμα. Ακόμη αγωνίστηκε για τη σταθεροποίηση της αξίας της δραχμής, ενώ θα ιδρύσει την Τράπεζα της Ελλάδας παραχωρώντας της το εκδοτικό προνόμιο. Για την αναδιαμόρφωση του δημόσιου χρέους έλαβε νέο δάνειο, υποχωρώντας στους σκληρούς όρους της ΚτΕ, που περιόριζαν εν μέρει την εθνική κυριαρχία. Στο διάστημα 1928-1932 που τη διακυβέρνηση της χώρας είχε ο Βενιζέλος, ως αρχηγός των Προοδευτικών ο Καφαντάρης, θα διαφωνήσει αρκετές φορές έντονα. Έτσι όταν η Κυβέρνηση Βενιζέλου, θα φέρει στη Βουλή προς ψήφιση το Ν. 4229/1929, γνωστός ως "Ιδιώνυμο", ο Καφαντάρης θα επισημάνει τις ολέθριες επιπτώσεις του στα ατομικά δικαιώματα. Τον Δεκέμβριο του 1929, μετά την παραίτηση του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη, ο Καφαντάρης ήταν συνυποψήφιος για την προεδρία με τον Αλ. Ζαΐμη. Αργότερα. Στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 αντέδρασε έντονα και δυναμικά. Στις 7 Αυγούστου 1936 πολιτικοί αρχηγοί διαφόρων κομμάτων, παρουσιάσθηκαν στον Βασιλιά Γεώργιο Β' και διαμαρτυρήθηκαν για την επιβολή του πραξικοπήματος. Με συνεχείς συναντήσεις με τους αρχηγούς των κομμάτων, ο Καφαντάρης προσπαθούσε να συντονίσει τις προσπάθειες εναντίον του καθεστώτος. Όταν διαπίστωσε την αδυναμία συντονισμού αναγκάστηκε να δράσει μόνος του. Έτσι στις αρχές Ιανουαρίου 1938 κυκλοφόρησε προκήρυξη στην οποία υποστήριζε την άμεση ανατροπή της δικτατορίας και καλούσε σε κινητοποίηση λαό και κόμματα εναντίον της. Ως εκ τούτου με απόφαση της Επιτροπής Ασφαλείας εκτοπίζεται στη Ζάκυνθο. Εκεί παρέμεινε εξόριστος από τον Ιανουάριο του 1938 ως τον θάνατο του Μεταξά. Κατά την περίοδο της Κατοχής ενδιαφέρθηκε για τον επισιτισμό της ιδιαίτερης πατρίδας του Ευρυτανίας, επικοινωνώντας με ηγέτες του ΕΑΜ. Μετά την απελευθέρωση θα αγωνιστεί για να αποτραπεί η επιστροφή του βασιλιά. Προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, ν' αποτρέψει τα Δεκεμβριανά, πιστεύοντας στην εθνική συμφιλίωση. Στη σύσκεψη που πραγματοποιήθηκε (26 Δεκεμβρίου) στο υπουργείο των Εξωτερικών, μετά την άφιξη του Τσώρτσιλ στην Αθήνα, ο Καφαντάρης θα επιρρίψει ευθύνες για το αιματοκύλισμα της Αθήνας στους Άγγλους και στον Παπανδρέου, τον οποίον κατηγορούσε διότι υποχώρησε στην πρόθεσή του να διαλυθεί η Ορεινή Ταξιαρχία. Σε μια προσπάθεια να βρεθούν λύσεις στα αδιέξοδα που είχαν δημιουργηθεί, ο Καφαντάρης μετέχει, ως αντιπρόεδρος, στην Κυβέρνηση Θ. Σοφούλη, που ορκίσθηκε στις 21 Νοεμβρίου 1945. Θα παραιτηθεί όμως τον Μάρτιο του 1946, έπειτα από την επιμονή του πρωθυπουργού να διεξαχθούν εκλογές στις 31 Μαρτίου. Ο Καφαντάρης, με δηλώσεις του κατάγγειλε την αποδιοργάνωση του κράτους, τις διώξεις των δημοκρατικών πολιτών, τη δράση παρακρατικών οργανώσεων και φιλομοναρχικών - φιλοφασιστικών στοιχείων. Έτσι απεφάσισε το κόμμα του να μην μετάσχει στις εκλογές. Για τους ίδιους λόγους θα καταγγείλει ως νόθο, το επικείμενο δημοψήφισμα της 1ης Σεπτεμβρίου 1946 για το «πολιτειακό». Πέθανε τρεις μέρες πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, στις 29 Αυγούστου 1946.

Βιβλιογραφία

Hering Gunnar, Τα πολιτικά Κόμματα στην Ελλάδα, 1821-1936, ΜΙΕΤ

Σταμέλος Δημ., Γεώργιος Καφαντάρης, Πρωταγωνιστής της αγροτικής μεταρρύθμισης και μαχητής της Δημοκρατίας

Κώστας Παλούκης εφημ. Σκριπ