Ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας(1910-1990)

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας(1910-1990), δικηγόρος, οικονομολόγος, πολιτικός και συγγραφέας, διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας. Διετέλεσε υπουργός στις κυβερνήσεις Καραμανλή και πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας από το 1981 έως το 1984. Προερχόταν από τις δυο πολύ μεγάλες και ιστορικές οικογένειας των Βλαχόφωνων Ελλήνων του Μετσόβου ιστορικών οικογενειών Αβερωφ και Τοσίτσα. Γεννήθηκε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας τον Οκτώβριο του 1910. Σπούδασε στην Ελβετία όπου αναγορεύτηκε διδάκτορας Νομικής, Πολιτικών και Οικονομικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης. Ασχολήθηκε από νωρίς με τα κοινά. το 1940 διορίστηκε από το καθεστώς Νομάρχης Κέρκυρας παραμένοντας σε αυτήν την κομβική θέση καθόλη την διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Με την ήττα, την συνθηκολόγηση και την κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα δεν ακολούθησε την τακτική της αδράνειας των άλλων πολιτικών. Για την δράση του αυτή συνελήφθηκε από τις Ιταλικές δυνάμεις κατοχής τον Απρίλιο του 1942. Μεταφέρθηκε στην Ιταλία όπου παρέμεινε έγκλειστος σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης. Κατάφερε όμως να δραπετεύσει και έμεινε στην παρανομία για δυόμισι χρόνια αναλαμβάνοντας επικεφαλής ελληνικής αντιστασιακής οργάνωσης με το όνομα "Ελευθερία ή Θάνατος", η οποία είχε ως κύριο σκοπό τη διάσωση και φυγάδευση Ελλήνων και Συμμάχων κρατουμένων.. Το 1944 επιστρατεύθηκε με τον βαθμό του επίκουρου υποπλοιάρχου υπηρετώντας μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ελληνική Στρατιωτική Αποστολή της Ρώμης.. Με την απελευθέρωση ενεργοποιείται στην πολιτική και στηρίζει το αντικομμουνιστικό στρατόπεδο. Στις εκλογές του 1946 εκλέγεται βουλευτής Ιωαννίνων και Θεσπρωτίας και στις εκλογές του 1950-1951 βουλευτής Ιωαννίνων με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Συμμετείχε στις κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων ως υπουργός Ανεφοδιασμού στην εμφυλιοπολεμική κυβέρνηση Σοφούλη (1949 – 1950), υπουργός Οικονομίας το 1950-51 στην κυβέρνηση Ν. Πλαστήρα. Στη συνέχεια όμως εντάσσεται στην ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή και εκλέγεται μέχρι τη δικτατορία βουλευτής από τα ψηφοδέλτιά της. Συμμετέχει επίσης σε όλες τις κυβερνήσεις στη θέση του Υπουργού Γεωργίας και του Υπουργού Εξωτερικών. Επί Αβέρωφ στελεχώθηκε για πρώτη φορά το Υπουργείο Γεωργίας, κεντρικά και περιφερειακά, με ικανό αριθμό γεωπόνων και γεωτεχνικών υπαλλήλων που συνέβαλαν έκτοτε αποφασιστικά στην αγροτική ανάπτυξη. Το 1960 ως υπουργός Εξωτερικών συνυπέγραψε τις Συνθήκες Ζυρίχης – Λονδίνου οι οποίες διευθέτησαν με την κήρυξης της ανεξάρτητης Κυπριακής Δημοκρατίας το Κυπριακό Ζήτημα. Επίσης υπέγραψε τη συμφωνία σύνδεσης της Ελλάδος με την Ε.Ο.Κ. (1961 ). Στο διάστημα 1967-1973 προσπάθησε να αποκαταστήσει κάποια μορφή διαλόγου ανάμεσα στο στρατιωτικό καθεστώς και τον πολιτικό κόσμο και αγωνίστηκε με νόμιμα και παράνομα μέσα για την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας μια φυλακίστηκε για την δράση του αυτή. Διηύθυνε την έκδοση μυστικού παράνομου τύπου, τον οποίον και διοχέτευε στο εξωτερικό. Είχε τακτική επικοινωνία με τον εξόριστο τότε στο Παρίσι Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον οποίο κρατούσε ενήμερο για όλες τις πολιτικές εξελίξεις. Το 1973 πήρε μέρος στο Κίνημα του Ναυτικού εναντίον της δικτατορίας, του οποίου ήταν ο πολιτικός καθοδηγητής. Παράλληλα κατά την διάρκεια της δικτατορίας ασχολήθηκε πιο ενεργά με το συγγραφικό έργο του και ιδιαίτερα με την λογοτεχνία. Κατά τη μεταπολίτευση εντάχθηκε στο νέο κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και συμμετείχε σε όλες τις κυβερνήσεις στη δύσκολη θέση του Υπουργού Εθνικής Άμυνας (1974-1981), αναλαμβάνοντας μέσα σε λίγα χρόνια το δύσκολο έργο της αναδιοργάνωσης αποχουντοποίησης - κάθαρσης των ενόπλων δυνάμεων. Αργότερα διετέλεσε Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης στην κυβέρνηση Γ. Ράλλη (29 Ιουνίου1981 έως Οκτώβριο 1981). Η ήττα της Νέας Δημοκρατίας το 1981 έφερε τον Αβέρωφ στην ηγεσία του κόμματος. Προσπάθησε να εκσυγχρονίσει το κόμμα και το συνδέσει με την κοινωνική βάση ακολουθώντας ως έναν βαθμό τα πρότυπα των αριστερών – σοσιαλιστικών κομμάτων. Αλλά η επανάληψη της ήττας τον Αύγουστο του 1984 τον οδήγησε στην παραίτηση από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας παραμένοντας στην πολιτική ως επίτιμος πρόεδρος του κόμματος μέχρι και τον θάνατό του. Πέθανε το 1990.

Ο Αβέρωφ υπήρξε άνθρωπος πολύπλευρος, με πολλά ενδιαφέροντα και ταλέντα. Άφησε πλούσιο λογοτεχνικό έργο και ανέπτυξε ευρύτερη κοινωνική δράση. Έγραψε μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια και ιστορικές αναλύσεις. Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες και απέσπασαν διεθνείς αναγνωρίσεις και βραβεία, όπως το Χρυσό Μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας (1974), το λογοτεχνικό βραβείο Ακρόπολις (1978) κ.ά. Ιδιαίτεροι ήταν οι δεσμοί που τον έδεναν με τη φύση, τη γη και τον τόπο καταγωγής του, το Μέτσοβο. Με δικιά του πρωτοβουλία δημιουργήθηκαν και άνθισαν πολλές κοινωφελείς, οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες που βοήθησαν στην ανάπτυξη του Μετσόβου και της γύρω περιοχής. Ίδρυσε στο Μέτσοβο λαογραφικό μουσείο, πρότυπη τυροκομική μονάδα, ξυλουργικό εργοστάσιο, χιονοδρομικό κέντρο, πρατήριο λαϊκής τέχνης και ενθάρρυνε κάθε είδους δραστηριότητα για τη διατήρηση της λαϊκής παράδοσης και της οικονομικής ευρωστίας της κοινότητας.
Προς το τέλος της ζωής του, δημιούργησε το Ίδρυμα Ευάγγελου Αβέρωφ - Τοσίτσα στο οποίο δώρισε τη σημαντικότατη προσωπική του συλλογή Ελλήνων ζωγράφων 19ου και αρχών 20ού αιώνα. Η συλλογή στεγάστηκε στο σύγχρονο, τριώροφο κτίριο της Πινακοθήκης Αβέρωφ που κτίστηκε σύμφωνα με τον παραδοσιακό ρυθμό της περιοχής, αφού η διατήρηση και η αναβίωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ήταν ένας παράλληλος στόχος που διέπνεε όλα τα έργα που έγιναν στο Μέτσοβο. Τέλος, ίδρυσε οικογενειακή οινοπαραγωγική μονάδα με το όνομα Αβέρωφ.

Το συγγραφικό του έργο: Επιστημονικά – Ιστορικά βιβλία είναι τα: Union Douaniere Balkanigue· Συμβολή εις την έρευνα του πληθυσμιακού προβλήματος της Ελλάδος· Ελευθερία ή Θάνατος· Η πολιτική πλευρά του Κουτσοβλαχικού ζητήματος· Φωτιά και Τσεκούρι. Ελλάς 1946 – 1949· Στοιχειώδες καθήκον. Μερικά απόρρητα κείμενα της Επταετίας· Ιστορικά χαμένων ευκαιριών :Κυπριακό 1956 – 1963· Οικονομία ώρα μηδέν· Ένα σάλπισμα.

Λογοτεχνικά είναι: Η φωνή της γης· Γη της οδύνης· Γη δελφύς· Περιστέρια. Αλληγορικές ιστορίες για μικρούς και μεγάλους· Όταν ξεχνούν οι Θεοί· Όταν οι Θεοί ευλογούσαν· Στο μοναστήρι του Αϊ - Νικόλα. Περίπατος σε παλιά και νέα χρόνια· Στο δάσος της χαράς. Παραμύθια για μικρούς και μεγάλους· Περασμένα και τωρινά διηγήματα· Με λογισμό και μ΄ όνειρο… · Ανέκδοτα κείμενα και ποιήματα.

Θεατρικά είναι: Επιστροφή στις Μυκήνες (Μεταφρασμένο σε γαλλικά, αραβικά, ρουμανικά)· Καρυδιές στην πέτρινη γη· Έκρηξη. Ανάτυπα πολιτικών ομιλιών: Το Κυπριακόν εις τον Οργανισμόν Ηνωμένων Εθνών: Αι αγορεύσεις του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδος κ. Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και η εξέλιξης της όλης μάχης κατά τον Δεκέμβριον 1957· Το Κυπριακόν εις τον Οργανισμόν των Ηνωμένων Εθνών: Η τελευταία μάχη· Μερικά κείμενα· Γενικές θέσεις· Αλλαγή ναι, ΠΑ.ΣΟ.Κ. όχι· Οικονομική πολιτική· Ιδέες και σκέψεις για ένα ενωμένο πρόγραμμα δράσεως· Εμπρός για τη νίκη· Ελλάς και ελεύθερος κόσμος· Επισημάνσεις εξωτερικής πολιτικής.