Ο Στέφανος Δραγούμης (Αθήνα, 1842-1923)

Ο Στέφανος Δραγούμης (Αθήνα, 1842-1923) υπήρξε δικαστικός, βουλευτής και πρωθυπουργός της Ελλάδας. Ανήκει στον αθηναϊκό κλάδο της ομώνυμης σημαίνουσας οικογένειας πολιτικών και λογίων, της οποίας γενάρχης υπήρξε ο Μάρκος Δραγούμης. Η οικογένεια έλκει την καταγωγή της από το Βογατσικό της Δυτικής Μακεδονίας αλλά τα μέλη της έδρασαν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα. Πατέρας του, ο Νικόλαος Δραγούμης, υπήρξε πολιτικός, υπηρέτησε σε διάφορες διοικητικές θέσεις επί Όθωνα και ίδρυσε το οικογενειακό-λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα μαζί με τους Α.Ρ. Ραγκαβή και Κ. Παπαρρηγόπουλο. Ο αδελφός του Μάρκος (1840-1909) υπήρξε διπλωμάτης και συγγραφέας. Ο Στέφανος Δραγούμης σπούδασε νομικά στο Παρίσι. Μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα εργάστηκε στο δικαστικό σώμα μέχρι το 1875 όπου και ανέλαβε γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης. Το 1879 ασχολήθηκε για πρώτη φορά ενεργά με την πολιτική συμμετέχοντας στις λίστες του Ανορθωτικού Κόμματος του Χ. Τρικούπη. Τότε εκλέχθηκε βουλευτής Μεγαρίδος. Με πρωθυπουργό τον Τρικούπη χρημάτισε δύο φορές υπουργός εξωτερικών, (1886-1889) και (1892-1893) καθώς και υπουργός δικαιοσύνης και εσωτερικών. Μετά τον θάνατο του Τρικούπη διεκδικεί την ηγεσία του Κόμματος. Η επικράτηση του Γ. Θεοτόκη οδηγούν τον Δραγούμη στην αποστασιοποίησή του από το Κόμμα. Συνεχίζει όμως να πολιτεύεται όντας αρχηγός μιας μικρής κοινοβουλευτικής ομάδας πρώην Τρικουπικών βουλευτών χωρίς να σχηματίσει επίσημα διακριτό κόμμα. Ο ίδιος διεκδικεί κατά έναν τρόπο την ορθοδοξία του παραδοσιακού Τρικουπισμού και επέμενε προπάντων στη σωστή λειτουργία του κοινοβουλευτικού συστήματος διακυβέρνησης όπως την είχε επιβάλλει ο Τρικούπης. Οπότε διαφοροποιήθηκε από την ανοιχτά φιλομοναρχική στάση του Θεοτόκη. Για αυτό θα διατηρήσει το σύμβολο του Κόμματος που ήτα η ελιά. Μπροστά στην ήττα του 1897 οι απόψεις του Δραγούμη συμπυκνώθηκαν στο αίτημα να λυθεί ο στενός εναγκαλισμός της αυλής με το σώμα των αξιωματικών. Το 1902 θα διαπραγματευτεί όμως την ένταξή του στο Εθνικό Κόμμα του Δηλιγιάννη, αλλά οι διαπραγματεύσεις δε θα ευοδωθούν με αποτέλεσμα να δεχτεί προσωπική επίθεση από τον Νικ. Λεβίδη. Όμως το 1905 θα στηρίξει ως ανεξάρτητος βουλευτής τους Δηλιγιαννικούς συμφωνώντας μαζί τους σε βασικές συνταγματικές αρχές. Υποστήριζε το αίτημα για τη δημοτική γλώσσα, αλλά πίστευε πως ο Ψυχάρης είχε ολισθήσει σε ένα ιδιόμορφο γλωσσικό ιδίωμα. Παρόλα αυτά όμως θεωρούσε πως γενικά ο Ψυχάρης εξυπηρετούσε τα ελληνικά συμφέροντα.

Ο Στέφανος Δραγούμης υπήρξε ένας από τους κύριους οργανωτές του Μακεδονικού Αγώνα, μαζί με το γιο του Ίωνα Δραγούμη και το γαμπρό του Παύλο Μελά. Την περίοδο 1906-1908 μαζί με τους Δ. Γούναρη, Π. Πρωτοπαπαδάκη, Α. Παναγιωτόπουλο, Α. Αλεξανδρή και Εμ. Ρέπουλη συγκρότησε την λεγόμενη τότε «ομάδα των Ιαπώνων». Οι βουλευτές της ομάδας των Ιαπώνων προέρχονταν από διαφορετικά κόμματα και είχαν δυναμική παρουσία και αγωνιστικότητα. Η ομάδα αυτή των βουλευτών δεν αποτέλεσε ποτέ κόμμα, αφού η έλλειψη συνοχής δεν τους το επέτρεψε. Αν και η ομάδα είχε δημιουργηθεί από τον Ιούνιο του 1906, το όνομά τους οφείλεται στο δημοσιογράφο Βλάση Γαβριηλίδη σε άρθρο του στην εφημερίδα Ακρόπολη, όπου παρομοίαζε τη μαχητικότητά τους με αυτή των Ιαπώνων σαμουράι για την υπεράσπιση του αυτοκράτορά τους κατά τον σινοϊαπωνικό πόλεμο του 1894-5, οι οποίοι είχαν εντυπωσιάσει το διεθνή τύπο με τις αιφνιδιαστικές επιθέσεις τους ενάντια στα ρωσικά στρατεύματα. Η ομάδα πρωτοεμφανίστηκε στο κοινοβούλιο με κοινές θέσεις για το ζήτημα των μεταναστών. Ο ίδιος ο Δραγούμης ανέλαβε την εκπροσώπηση της ομάδας ως γηραιότερος. Οι δριμύτατες επιθέσεις τους στρέφονταν κατά της κυβέρνησης και της «ολιγαρχίας», δηλαδή της κυρίαρχης πολιτικής ελίτ, επέκριναν τα κακώς κείμενα, τις παραλείψεις, τη διαφθορά. Η ομάδα διαλύθηκε όταν ο Γούναρης, βασικό στέλεχός της, ανέλαβε υπουργός της κυβέρνησης Θεοτόκη στα 1908. Μετά το κίνημα στο Γουδί το 1909 ο Σ. Δραγούμης σχημάτισε κυβέρνηση από τον Ιανουάριο μέχρι τον Οκτώβριο του 1910 όπου και διεξήγαγε τις εκλογές για το σχηματισμό Εθνοσυνέλευσης. Η μεταβατική κυβέρνηση Δραγούμη εφάρμοσε τη μεταρρυθμιστική πολιτική αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα του πολιτικού συστήματος και λαμβάνοντας τα αναγκαία μέτρα για να προετοιμάσει την αναθεώρηση του Συντάγματος. Τα επιτεύγματα στην οικονομική πολιτική ήταν σημαντικά. Η κυβέρνηση προχώρησε σε νομισματική μεταρρύθμιση και παράλληλα στη σύναψη δανείου ύψους 240 εκατομμυρίων χρυσών δραχμών, κατάργησε την υποχρεωτική κυκλοφορία της δραχμής και δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την άσκηση ελαστικής νομισματικής πολιτικής από την Εθνική Τράπεζα. Με τον τρόπο αυτό η κυβέρνηση ενίσχυσε τις επιτυχείς εντέλει προσπάθειες να υπάρξει δημοσιονομικό πλεόνασμα. Η πολιτική της συνεχίστηκε από τις κυβερνήσεις των Φιλελευθέρων. Τέλος, ο Δραγούμης ικανοποίησε τον ανήσυχο αλυτρωτισμό των αξιωματικών δημιουργώντας μια μυστική επιτροπή. Ο Δραγούμης αργότερα διετέλεσε γενικός διοικητής Κρήτης (1912) και στη συνέχεια γενικός διοικητής Μακεδονίας (1913). Στη διάρκεια του Εθνικού Διχασμού (1915-1917) συντάχθηκε με τους αντιβενιζελικούς και ανέλαβε υπουργός Οικονομικών στις κυβερνήσεις των Α. Ζαΐμη και Στεφ. Σκουλούδη. Στις μετέπειτα εκλογές των ετών 1915 και 1920 εκλέχθηκε ανεξάρτητος βουλευτής. Ο Στέφανος Δραγούμης έγραψε πολλές πολιτικές, φιλολογικές και αρχαιολογικές μελέτες που δημοσίευσε σε ελληνικά και ξένα περιοδικά σημαντικότερες των οποίων είναι: «Μακεδονική κρίσις», «Η χώρα και το νόμισμα», «Το χρονικόν του Μορέως», «Οι ξένοι δανεισταί» κ.α. Είχε πέντε παιδιά. Ο Ίων Δραγούμης υπήρξε μια από τις πιο σημαντικές και δραματικές προσωπικότητες του καιρού του. Η δολοφονία του στιγμάτισε την εποχή του Διχασμού.