Ο Μιχάλης Ράπτης

Ο Μιχάλης Ράπτης (Μισέλ Πάμπλο) (Αλεξάνδρεια, 24 Αυγούστου 1911 – Αθήνα, 17 Φεβρουαρίου 1996) υπήρξε ένας από τους πιο σημαντικούς ηγέτες της τροτσκιστικής 4^ης Διεθνούς. Γεννήθηκε το 1911 στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από εύπορη οικογένεια. Ο πατέρας του ήταν πολιτικός μηχανικός και ο παππούς του ανώτατος αξιωματικός του ελληνικού στρατού με καταγωγή από την Ήπειρο. Η μητέρα του καταγόταν από την Κρήτη. Στην Αίγυπτο έζησε μέχρι τα 6. Στα 1916 η οικογένεια εγκαθίσταται στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης. Αργότερα  μετακινηθήκανε στον Κίσσαμο Χανίων και στη συνέχεια στα Χανιά, όπου τελείωσε το Πρακτικό Λύκειο. Ο πατέρας του τον προόριζε για πολιτικό μηχανικό και για αυτό γράφτηκε στο Πολυτεχνείο. Στην ηλικία των 14 ετών έγραψε διηγήματα τα οποία δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες και περιοδικά της Κρήτης. Με την ένταξή του στο Πολυτεχνείο αμέσως έρχεται σε επαφή με την οργάνωση των αρχειομαρξιστών και από τότε το ενδιαφέρον του στράφηκε σχεδόν αποκλειστικά στο εργατικό κίνημα, τις σοσιαλιστικές ιδέες και το σοσιαλισμό. Οι αρχειομαρξιστές ασκούσαν στο ΚΚΕ κυρίως κριτική για την απουσία μαρξιστικής θεωρίας και την έλλειψη κομμουνιστικής ηθικής στις τάξεις του. Η αρχειομαρξιστική οργάνωση σύντομα θα αποκτήσει σημαντική επιρροή σε συντεχνιάζοντα κυρίως εργατικά στρώματα. Οι συγκρούσεις μεταξύ μελών του Αρχείου και του ΚΚΕ ήταν συχνές και βίαιες. Γρήγορα ο Ράπτης εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο δραστήρια μέλη της πολυάριθμης τότε φοιτητικής αρχειομαρξιστικής παράταξης, η οποία έδωσε τον τόνο στη μεγάλη φοιτητική κινητοποίηση του 1929 – 1930. Ο Ράπτης αναδείχτηκε σε ηγετική μορφή εκείνου του κινήματος. Σύντομα ο Ράπτης ήρθε σε σύγκρουση με την ηγεσία των αρχειομαρξιστών και τον Δημήτρη Γιωτόπουλο και αρχίζει να γοητεύεται από την Διεθνή Αντιπολίτευση του Τρότσκι. Έτσι, το 1929 προσχωρεί στους «φραξιονιστές», μια μικρότερη διάσπαση της αρχειομαρξιστικής οργάνωσης. Η ομάδα αυτή οργανώνεται το 1931 σε Κομμουνιστική Ενωτική Ομάδα και εκδίδει το περιοδικό Δελτίο. Σε αυτό ο Ράπτης αρθρογραφεί με το ψευδώνυμο «Σπέρας». Βασική θέση της ΚΕΟ ήταν η αναγκαιότητα δράσης ως αριστερής αντιπολίτευσης στο ΚΚΕ και όχι η δημιουργία άλλου κόμματος. Δηλαδή αναγνώριζαν την πρωτοκαθεδρία του ΚΚΕ και επεδίωκαν συνεργασία μαζί του ασκώντας παράλληλα κριτική. Το 1932 η ΚΕΟ μετασχηματίζεται σε Λενινιστική Αντιπολίτευση του ΚΚΕ (ΛΑΚΚΕ) και το 1934 συγχωνεύεται με την ΟΚΔΕ του Π. Πουλιόπουλου στην ΟΚΔΕ. Ο Ράπτης παραμένει ηγετικός στέλεχος σε όλες αυτές τις ομάδες και συμμετέχει σε όλα τα κινήματα ιδίως στην μεγάλη εξέγερση του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Με την κήρυξη της μεταξικής δικτατορίας συλλαμβάνεται και υπόκειται σε συνεχείς άγριους ξυλοδαρμούς. Οι γονείς του και οι συγγενείς του που διατηρούσαν επαφή με ανώτερα στρώματα της εποχής παρενέβησαν και τον γλίτωσαν. Ακολούθησε εξορία στην Φολέγανδρο, όπου αντιμετώπισε μαζί με άλλους τροτσκιστές τον αποκλεισμό από την ενιαία «κολλεχτίβα» των εξορίστων του ΚΚΕ. Τότε γνωρίστηκε με την Έλλη, η οποία βρέθηκε εκεί χωρίς να είχε ανάμειξη με την πολιτική, αλλά επειδή αρνήθηκε να υπογράψει δήλωση. Το 1937 ο πατέρας του, ο καθηγητής του ΕΜΠ Παρασκευόπουλος παρενέβησαν και τελικά αποφασίστηκε να του επιτραπεί η έξοδος στο εξωτερικό, στην Ελβετία. Ισχυροί πίεσαν και επέτρεψαν και στην Έλλη να ακολουθήσει στην Ελβετία. Από τότε παρέμειναν αχώριστοι σύντροφοι. Το 1939 παρακολούθησε ως αντιπρόσωπος της ΕΟΚΔΕ του Π. Πουλιόπουλου το ιδρυτικό συνέδριο της 4^ης Διεθνούς στο Παρίσι. Από εκείνη την περίοδο χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Πάμπλο. Τότε ο Τρότσκι και οι υποστηριχτές του θεώρησαν ότι η Κομιντέρν είχε αποτύχει, εξαιτίας της επικράτησης του Σταλινισμού, και ήταν ανίκανη να καθοδηγήσει τη διεθνή εργατική τάξη. Για αυτό αποφάσισαν την ίδρυση μια νέας Διεθνούς. Στο Παρίσι ο Ράπτης εντάχθηκε στους πρωτοπόρους πολιτικούς και λογοτεχνικούς κύκλους. Την περίοδο αυτή αρρώστησε από φυματίωση και νοσηλεύτηκε στο φοιτητικό σανατόριο Σαιντ-Ιλερντύ-Τουβέ στα περίχωρα της Γκρενόμπλ. Την άνοιξη του 1943 επέστρεψε στο Παρίσι και εντάχτηκε στην ομάδα Πάλη των Τάξεων. Συμμετείχε στην αναδιοργάνωση της Τετάρτης Διεθνούς. Ο ίδιος πρότεινε την δημιουργία μιας Προσωρινής Ευρωπαϊκής Γραμματείας η οποία ανέπτυξε πλούσια αντικατοχική δράση εκδίδοντας από μυστικό τυπογραφείο το έντυπο Τέταρτη Διεθνής. Η προπαγάνδα βασιζόταν σε διεθνιστικές αρχές και όχι σε πατριωτικές και είχε σκοπό να εξεγείρει του γερμανούς φαντάρους. Στα 1944 συμμετείχε στην ευρωπαϊκή συνδιάσκεψη της Τετάρτης Διεθνούς, η οποία τον εξέλεξε γραμματέα της. Η οργάνωση συστηματικοποίησε την προπαγάνδα στο εσωτερικό του γερμανικού στρατού αντιπαρατέθηκε με τον πατριωτισμό των γκολικών, σοσιαλιστών και κομμουνιστών και ανέμενε μια μεγάλη επανάσταση στην Γερμανία, η οποία όμως δεν ήρθε ποτέ. Τον Μάρτιο του 1946 συγκαλείται η πρώτη μεταπολεμική Διεθνής Συνδιάσκεψη η οποία διακόπτεται από την αστυνομία. Αφού συλλαμβάνονται όλοι οι αντιπρόσωποι εκτός του Αμερικανού, η Συνδιάσκεψη συνεχίστηκε στην φυλακή όπου επανεκλέγεται ο Ράπτης ως γραμματέας. Το 1946 ταξίδεψε στην Αθήνα για να παρευρεθεί στο ενοποιητικό συνέδριο των τροτσκιστικών οργανώσεων της Ελλάδας. Στη συνέχεια ταξίδεψε στην Ιταλία και επέστρεψε στο Παρίσι. Τότε συνειδητοποίησε πως η επανάσταση της δικής του εποχής δε θα μπορούσε να έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με την επανάσταση του 1917. Για αυτό στράφηκε προς τα κινήματα του λεγόμενου τότε Τρίτου Κόσμου. Τον χειμώνα του 1946-7 ταξίδεψε για πρώτη και τελευταία φορά στις ΗΠΑ. Μετά την σύγκρουση Στάλιν – Τίτο η Τέταρτη Διεθνής επέλεξε να υποστηρίξει το καθεστώς της Γιουγκοσλαβίας. Έτσι οργανώθηκαν διεθνείς ταξιαρχίες εθελοντών για την ανοικοδόμηση της Γιουγκοσλαβίας, ορισμένες από τις οποίες έφτασαν εκεί το καλοκαίρι του 1950. Το 1948 συγκαλείται το Β΄ Συνέδριο της Τετάρτης Διεθνούς. Στην πραγματικότητα όμως οι τροτσκιστικές οργανώσεις ποτέ δεν κατάφεραν να ξεπεράσουν το επίπεδο των απλών προπαγανδιστικών ομάδων με πολύ μικρή επιρροή. Για αυτό αποφασίστηκε και ακολουθήθηκε η πρακτική του εισοδισμού σε μεγαλύτερα σοσιαλιστικά κόμματα. Αυτή η πρακτική επικράτησε με ενθουσιασμό στο Γ Διεθνές Συνέδριο του 1951. Το 1952 με επιμονή του ίδιου του Ράπτη υποστηρίχθηκε το αντιαποικιακό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα της Αλγερίας και συγκεκριμένα το FLN το Αχμέντ Μπεν Μπελα. Πέρα από την πολύπλευρη υποστήριξη, το πιο ηρωικό έργο των τροτσκιστών τότε ήταν η λειτουργία μυστικού εργοστασίου όπλων αλλά και εργοστασίων παραγωγής άλλων ειδών μέσα στην ίδια την Αλγερία στα οποία εργάζονταν κρυφά πολλοί τροτσκιστές από όλον τον κόσμο. Το 1960 ο ίδιος ο Ράπτης μαζί με την Έλλη συλλαμβάνονται από την ολλανδική αστυνομία με διάφορες κατηγορίες, αλλά ουσιαστικά για την υποστήριξη στο αλγερινό κίνημα. Η δίκη τους δέχθηκε την συμπαράσταση πολλών μεγάλων προσωπικοτήτων της εποχής. Τελικά, απελευθερώθηκαν και διαθέτοντας μαροκινό διαβατήριο με το οποίο κατάφεραν να φτάσουν στο Μαρόκο. Αργότερα θα μεταβούν και θα παραμείνουν στην Αλγερία και θα ζήσουν από κοντά την απελευθέρωση της χώρας. Μετά από επίσκεψη στην Κύπρο και γνωριμία με τον Μακάριο ανέλαβε πρόξενος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Αλγερία. Το 1965 ο Αχμέντ Μπεν Μπέλα ανατρέπεται από τον ηγέτης του στρατού Μπουμεντιέν ο οποίος εγκαθιστά μια δικτατορία. Εντωμεταξύ στη ηγεσία ης Τετάρτης Διεθνούς αναδείχτηκε μια νέα ηγεσία. Η στροφή του Ράπτη προς τα κινήματα του τρίτου κόσμου, αλλά και η υποστήριξη της «αυτοδιαχείρισης» καταγγέλθηκε ως παμπλισμός και τότε το τεταρτοδιεθνιστικό κίνημα διασπάστηκε καθώς ένα μέρος του παρέμεινε πιστό στις απόψεις του Πάμπλο. Στο Παρίσι ζει τον Μάη του 1968. Την ίδια χρονιά επισκέφθηκε την Κούβα όπου και συνομίλησε με μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος. Την επόμενη χρονιά θα επισκεφτεί μαζί με την Έλλη την Γιουγκοσλαβία. Σύντομα θα συνδεθεί με το παλαιστηνιακό κίνημα. Το 1972 θα τον τραβήξει η επανάσταση στο Περού και βέβαια η Χιλή του Αλιέντε, όπου και συνάντησε τον ίδιο τον πρόεδρο στης χιλιανής δημοκρατίας. Επέστρεψε στο Παρίσι και ξαναταξίδεψε στην Χιλή το 1973 για να την εγκαταλείψει λίγο πριν από το πραξικόπημα του Πινοσέντ. Το 1974 βρέθηκε στην Πορτογαλλία όπου έζησε από κοντά την Επανάσταση των κόκκινων γαριφάλλων. Με την πτώση της ελληνικής χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα και συνεργάζεται στενά με τον Αντρέα Παπανδρέου με τον οποίο διατηρούσε φιλία από τον μεσοπόλεμο όταν ο Παπανδρέου ήταν τροτσκιστής. Πέθανε το 1996 στην Αθήνα. Ο Ράπτης υπήρξε μια προσωπικότητα του διεθνούς επαναστατικού κινήματος, κοσμοπολίτης, βρέθηκε στην καρδιά όλων των μεγάλων πολιτικών και επαναστατικών γεγονότων της μεταπολεμικής εποχής.