«Ο Μαρξ δημοφιλής καταμεσής της πιστωτικής κρίσης»

Κώστας Παλούκης εφημ. ΠΡΙΝ

«Ο Μαρξ δημοφιλής καταμεσής της πιστωτικής κρίσης»: με αυτόν τον τίτλο κεντρικό άρθρο στην ιστοσελίδα του BBC την προπερασμένη εβδομάδα συνέδεε την κατακόρυφη αύξηση των πωλήσεων βιβλίων του Μαρξ με την διεθνή πιστωτική κρίση. Ο μεγαλύτερος εκδότης των μαρξικών έργων στην Γερμανία δηλώνοντας ότι φέτος πούλησε 1500 τόμους του Κεφαλαίου, όταν μέχρι και πέρσι συνήθως πούλαγε περίπου 200, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «ο Καρλ Μαρξ είναι ξανά στην μόδα». Αλλά και άλλοι εκδότες συμφωνούν ότι φέτος παρατηρήθηκε κατά 300% αύξηση των πωλήσεων του Κεφαλαίου. Τι συμβαίνει λοιπόν; Όλος ο κόσμος ξαφνικά διαβάζει Μαρξ;

Το έτος 1968, χρονιά κορύφωσης των επαναστατικών οραμάτων σε όλον τον κόσμο, ο βρετανός κομμουνιστής ιστορικός Έρικ Χομπσμπάουμ παρατηρώντας με χαρά την ηγεμονία του μαρξισμού στις κοινωνικές επιστήμες και στον επικρατούντα τρόπο σκέψης σχολίαζε «ότι ο μαρξισμός έχει μεταμορφώσει τόσο πολύ την ορθόδοξη ιστορία, που σήμερα είναι πολλές φορές αδύνατον να πούμε αν ένα συγκεκριμένο έργο έχει γραφεί από κάποιο μαρξιστή ή από κάποιο μη μαρξιστή». Και έθετε προγραμματικά ως στόχο και ελπίδα να επικρατήσει τόσο απόλυτα η μαρξιστική μεθοδολογία, ώστε σύντομα να μη χρειάζεται καν αυτή η διάκριση ανάμεσα σε μαρξιστές και μη μαρξιστές. Η κυριαρχία αυτή του μαρξισμού κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες αντανακλούσε βέβαια την κυρίαρχη τάση οικοδόμησης του κοινωνικού κράτους στην Ευρώπη. Η ήττα των επαναστάσεων του 1968 και η παγκόσμια κρίση των αρχών της δεκαετίας του 1970 έθεταν με επιτακτικό τρόπο την ανάγκη «ανανέωσης της μαρξιστικής σκέψης» υποδεικνύοντας ουσιαστικά τα πολιτικά και ιδεολογικά όρια εξάντλησης αυτής της ηγεμονίας. Η κατάρρευση του λεγόμενου «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» και μαζί τα οράματα για μια σοσιαλιστική κοινωνία, η επικράτηση των αρχών του νεοφιλευθερισμού και η εμπέδωση ενός καπιταλισμού ακόμη πιο βάρβαρου και ολοκληρωτικού σε κάθε πλευρά της ανθρώπινης κοινωνικής ζωής έριξε τελικά συνολικά τον μαρξισμό σε αμφισβήτηση και κρίση. Ο ίδιος ο Μαρξ συνδέεται άμεσα με τα Γκουλάγκ και τον σοβιετικό μαρξισμό, φαντάζει εξ ίσου χρεωκοπημένος σε «αριστερούς» και δεξιούς, σε διανοούμενους και εργάτες. Σε όλα τα πανεπιστήμια, σε όλους τους κρατικούς θεσμούς, ακόμα και σε όλες τις στήλες της οικονομίας των εφημερίδων, κυριαρχούν πλέον οι νεοφιλελεύθεροι.

Σήμερα, το έτος 2008, φαίνεται ορατά πλέον σε όλους, ακόμη και στην αστική τάξη, αυτό που φαινόταν μέχρι τώρα μόνο στην καθημερινότητα της εργαζόμενης πλειοψηφίας, ότι δηλαδή το φιλελεύθερο μοντέλο του σύγχρονου ολοκληρωτικού καπιταλισμού απέτυχε, γιατί ακριβώς δεν είναι ένα μοντέλο που μπορεί να λειτουργήσει, άρα τελικά δεν είναι δυνατόν να συνιστά «μοντέλο». Την ίδια στιγμή που ο πρώην πρόεδρος της Κεντρικής Αμερικανικής Τράπεζας Αλαν Γκρίνσπαν «σοκαρισμένος» κάνει την αυτοκριτική του δηλώνοντας ότι δεν μπορούσε να φανταστεί, ο Έρικ Χομπσμπάου σε συνέντευξή του στο BBC περιγράφει αυτό που κατά την άποψή του ο Μαρξ και οι μαρξιστές έχουν πάνω από εκατό χρόνια διαπιστώσει: «Η παγκοσμιοποίηση, κάτι που είναι αυτονόητο στον καπιταλισμό, όχι μόνο καταστρέφει την κληρονομιά και την παράδοση, αλλά είναι απίστευτα ασταθής, λειτουργεί μέσα από μια διαδικασία κρίσεων, και νομίζω ότι αυτό (δηλαδή η κρίση) έχει αναγνωριστεί ως το τέλος μιας συγκεκριμένης εποχής». Και καλεί να ξαναδιαβαστεί ο Κέινς και να δωθεί μεγαλύτερος ρόλος στο κράτος. Κατηγορεί την ελεύθερη αγορά, που ακολουθούσαν τα τελευταία χρόνια όλες οι κυβερνήσεις ακούγοντας τους νεοφιλελεύθερους οικονομολόγους, δημιουργεί συνθήκες τεράστιας αστάθειας, που εμφανίζεται με μορφή κρίσης συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες σε όλα τα χρηματιστήρια. Με απογοήτευση όμως βλέπει ότι δεν υπάρχουν αριστερές εναλλακτικές προτάσεις και οι λύσεις που επιχειρούνται στην Ευρώπη προέρχονται από την δεξιά.

Μέσα σε αυτό το κλίμα πολλοί παραδοσιακοί σοσιαλδημοκράτες εκτιμούν, λοιπόν και λογικά, πως ξαναήρθε η δική τους ώρα να παίξουν καθοριστικό ρόλο στα πράγματα. Ανάμεσά τους και ο δικός μας Συνασπισμός που ζητά την ανάγκη διαμόρφωσης ενός νέου οικονομικού - αναπτυξιακού μοντέλου. Μπορεί όμως – δίκαια διερωτάται κανείς – να αποτελέσει ξανά η σοσιλαδημοκρατία ένα λειτουργικό μοντέλο για τον καπιταλισμό; Και, αν συμφωνήσουμε ότι μπορεί, αυτό τελικά ποιόν θα ωφελήσει; Και τέλος πάντων ποιόν ωφέλησε σε τελική ανάλυση η επικράτηση της σοσιαλδημοκρατίας προ- και κυρίως μεταπολεμικά στον κόσμο; Όταν συνεπώς οι London Times παραφράζοντας το Κομμουνιστικό Μανιφέστο γράφουν ειρωνικά σε πρωτοσέλιδο: «Τραπεζίτες όλου του κόσμου ενωθείτε! Δεν έχετε τίποτα να χάσετε εκτός από τα μπόνους σας, τα μεγάλα σας σπίτια και τα ταξίδια στην Καραϊβική», τίθεται ανοιχτά το ερώτημα: ποιος μαρξισμός και υπέρ ποιών;

Την ώρα λοιπόν που οι άλλοι, δηλαδή οι καπιταλιστές, ψάχνουν «μοντέλο» για να σωθούνε, η αριστερά ας μην παίξει το ρόλο του καλού Σαμαρείτη και ακόμη περισσότερο η αντικαπιταλιστική αριστερά ας μην σκοντάψει στο εφικτό! Γιατί ακριβώς όλα τα στοιχεία αποδεικνύουν πως το μόνο βέβαιο ανέφικτο είναι: να λειτουργήσει «σωστά» ο καπιταλισμός.

Να θέσουμε ξανά το όραμα του Κομμουνισμού, την αναγκαιότητα της ανατροπής του καπιταλισμού, τη θεμελίωση ενός σύγχρονου κριτικού επαναστατικού μαρξισμού· την επαναοικειοποίηση του κομμουνιστή Μαρξ. Γιατί οι εργαζόμενοι δεν έχουνε να απαντήσουμε παρά το «Προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε! Δεν έχετε να χάσετε τίποτα άλλο παρά τις αλυσίδες σας»