Άγγελος Φ. Βλάχος
Εκδότης: Κέρκυρα
Το βιβλίο αυτό του δρ. Άγγελου Βλάχου έρχεται να καλύψει ένα υπαρκτό όσο και εκτεταμένο κενό στην επιστημονική προσέγγιση της ανάδυσης του τουρισμού στην Ελλάδα κατά το πρώτο μισό του 20ουαιώνα.
Ως νεοτερικό φαινόμενο, ο τουρισμός συνδέεται με την κατανάλωση και αυτή προϋποθέτει την ύπαρξη μιας ισχυρής αγοράς με τα παρεπόμενά της: ευδιάκριτο προϊόν, προβολή, δίκτυα μεταφοράς, συνθήκες διανομής, συρμοί. Όλα τούτα, ωστόσο, απαιτούν θεσμούς υποστήριξης, ρύθμισης ή και διαμόρφωσης της δραστηριότητας. Στην Ελλάδα αυτή η φάση πολιτικής παρέμβασης ξεκινά με την πρώτη δημόσια ανάμειξη του κράτους στο πεδίο, που συμπίπτει –συμβολικά- με την κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1914), ενώ φαίνεται να ολοκληρώνεται με την επανίδρυση του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού (1950), εξέλιξη που έμμεσα συνδέεται με τον αναδυόμενο Ψυχρό Πόλεμο. Αυτή τη συλλογιστική, επιχειρεί να αποτυπώσει η παρούσα μελέτη, έχοντας ως επίκεντρο την –πλήρως αδιερεύνητη– ελληνική περίπτωση.
Η τουριστική ανάπτυξη στην χώρα διένυσε ποικίλες διαδρομές και αποτέλεσε θεσμική και οργανωτική περιπέτεια λησμονημένη πια σήμερα. Διόλου τυχαία, το κράτος ενεργοποιήθηκε για να συναντήσει (και να διαχειριστεί) την πύκνωση του ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος, τη συμβολική στιγμή της μετάβασης από τον περιηγητισμό στον τουρισμό. Ωστόσο, η γνώση μας ήταν ως σήμερα εξαιρετικά περιορισμένη και υποτυπώδης η αντίληψη μας για την ανάδυση του τουρισμού στα πρώτα του βήματα, δηλαδή στις κρίσιμες πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα. Η έρευνα θα μπορούσε, ίσως, να διαχωριστεί σε δύο μέρη: στην ανάδυση και εξέλιξη του τουριστικού φαινομένου ως το 1940 και στη μεταγενέστερη κοσμογονία της Ανασυγκρότησης, με τον β’ παγκόσμιο πόλεμο να λειτουργεί πολύπλευρα ως καθοριστική τομή. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως στη μεταπολεμική έκρηξη του φαινομένου χάθηκαν οι πρωταγωνιστές: τα φυσικά πρόσωπα που διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στο σχεδιασμό και στην πρώτη φάση του.
Άραγε, πως ξεκίνησε ο Ελληνικός τουρισμός; Ποιοι ήσαν οι θεσμοί ρύθμισης, υποστήριξης και προώθησης της αναδυόμενης δραστηριότητας; Υπήρξαν ορατά ή ανομολόγητα διεθνή πολιτικά πρότυπα επιδραστικά στην εμπλοκή του Ελληνικού κράτους στη διαδικασία αυτή; Πως εντάχτηκε το φαινόμενο στο βενιζελικό πρόγραμμα αστικού εκσυγχρονισμού και πως αντιμετωπίστηκε από τη μεταξική δικτατορία; Σε τελευταία ανάλυση, ποιες ακριβώς ενέργειες μετήλθαν (ή αστόχησαν) να υλοποιήσουν οι Ελληνικές κυβερνήσεις για να ενθαρρύνουν την τουριστική κινητικότητα; Και σε ποιο βαθμό η άσκηση δημόσιας τουριστικής πολιτικής, αναδιαπλάστηκε και μετεξελίχτηκε στον πυκνό ιστορικό χρόνο, από το ρευστό Μεσοπόλεμο στην κοσμογονία της Ανασυγκρότησης; Σε συνδυασμό με αυτά τα εσωτερικά ερωτήματα, ο συγγραφέας επικεντρώνει σε σειρά ζητημάτων που απασχολούν, και μάλιστα με αυξανόμενη ένταση στον παρόντα καιρό, τη διεθνή ιστοριογραφία: τη φύση του νεοτερικού τουριστικού φαινομένου, τη σχέση κράτους και επιχειρηματικής προσπάθειας, τα αστικά ανθρωποδίκτυα του πρώιμου 20ου αιώνα, τη σχέση τεχνολογίας και τουρισμού (με τον τρόπο που την περιγράφει ο David Nye «ως αναπόσπαστου, οργανικά αδιαχώριστου στοιχείου»), τη διαφοροποίηση μεταξύ της συναλλαγματικής και της εθνοποιητικής διάστασης του τουριστικού φαινομένου, τους περιπετειώδεις εθνικούς τουριστικούς σχεδιασμούς στην ιδεολογική ‘κινούμενη άμμο’ του μεσοπολέμου (εμβληματική η μελέτη της Shelley Baranowski), την –εσωτερική- συγκρότηση των τουριστικών θεσμών με άξονα την ανά χώρα πολιτική παράδοση, τη διεθνή εμπειρία τουριστικής επέκτασης ως οχήματος πολιτισμικής διείσδυσης (ΗΠΑ μεταπολεμικά), την ξενοδοχειακή χρηματοδότηση ως βιώσιμη αναπτυξιακή δραστηριότητα και ποικίλα συναφή θέματα. Κορύφωση αυτής της προβληματικής αποτελεί η τεκμηρίωση της σχέσης του ελληνικού τουρισμού με την Αμερικανική βοήθεια στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ και τη μεταπολεμική συζήτηση για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της χώρας. Υπό αυτό το πρίσμα, ο τουρισμός ξεδιπλώνεται όχι συμπτωματικά, αλλά ως ένα ισχυρά πολιτικό φαινόμενο.
Κατ’ ουσία, το βιβλίο αυτό επιχειρεί να ανιχνεύσει και να στοιχειοθετήσει το μακρύ νήμα μιας εξέλιξης που λαμβάνει χώρα σε πολλά επίπεδα, συγκροτώντας ένα πρώτο αφήγημα για την ιστορία του φαινομένου και σφυρηλατώντας τους εσωτερικούς και εξωτερικούς αρμούς του. Από τους λιγοστούς επισκέπτες των αρχαιολογικών ανασκαφών και της Ακρόπολης, ως τους μαζικούς αποίκους της παραλίας και τους εραστές του ήλιου και της θάλασσας, ο δρόμος υπήρξε μακρύς αλλά και τραχύς. Διέρχεται την ιστορία των νοοτροπιών, των θεσμών, των δημόσιων υποδομών φιλοξενίας, της ελληνικής ξενοδοχίας, των δικτύων μεταφοράς, της χρηματοδότησης όλων αυτών, αλλά και των τεχνολογικών εξελίξεων, των κοινωνικών μεταβολών, των διακρατικών σχέσεων, της εξέλιξης της επιχειρηματικότητας. Όλα αυτά, στο πλαίσιο μιας μεγάλης, «περιβάλλουσας» Ιστορίας που κινείται με άλλους ρυθμούς, διαμορφώνει αλλά και, όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, διαμορφώνεται από τις οβιδιακές μετεξελίξεις του πολυπλόκαμου τουριστικού φαινομένου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου