ένα κείμενο του ΣΠ. ΑΝ.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή……………………………………………………………………………..2
Ι. Βιογραφικά…………………………………………………………………………4
ΙΙ. Συνθήκες και δράση…...………………………………………………….……….7
ΙΙΙ. Ιδεολογία………………………….…………………………………………….17
Επίλογος……………………………………………………………………………..22
Βιβλιογραφία………………………………………………………………………...24
Εισαγωγή
Η Γαλλική Επανάσταση κληροδοτεί στον γαλλικό, αλλά και ευρωπαϊκό, 19ο αιώνα δύο αντίρροπες καταστάσεις. Αφενός την, σταδιακή, κυριαρχία της αστικής τάξης , και αφετέρου ιδεολογίες, αλλά κυρίως πρακτικές, επαναστατικές. Η δημιουργία της αστικής τάξης ως οικονομικό παράγοντα είναι βέβαια απόρροια της Βιομηχανικής Επανάστασης, αλλά η συγκρότησή της ως, συνειδητή, κοινωνική τάξη, είναι ένα νεωτεριστικό φαινόμενα πιο άμεσα συνδεδεμένο με τις ιδεολογικές εξελίξεις που έφερε η Γαλλική Επανάσταση. Προφανώς η κοινωνική εμπειρία της δράσης και της ανατροπής εμπνέουν πολλούς, και η σχετική «στασιμότητα» της φεουδαρχικής αντίληψης αντικαθίσταται από μία αντίληψη πιο «δυναμική», η οποία κάνει τον πολίτη, πλέον, υποκείμενο της κοινωνίας και της Ιστορίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την «πολιτικοποίηση» της κοινωνίας . Η παλινόρθωση άφησε πολλούς απογοητευμένους, από τους Επαναστάτες οπαδούς του Ροβεσπιέρου, του Babeuf ή του Buonarroti, τους Βοναπαρτιστές, τους Ρεπουμπλικάνους μέχρι ακόμα και μερίδα αριστοκρατών. Και οι κατηγορίες αυτές δεν είναι ομοιογενή πολιτικο-ιδεολογικοί χώροι, και μάλιστα όσο θα προχωρούν στον 19ο αιώνα τόσο περισσότερο θα διασπόνται σε περισσότερα κινήματα, τόσο λόγω των πολιτικών όσο και των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων, όλες γοργές, αποσαφηνίζοντας τις ιδεολογίες τους.
Ένας χώρος πολύ εύφορος είναι ο σοσιαλιστικός. Και οι συζητήσεις και ζυμώσεις που γίνονται, σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο, από την Ισπανία έως την Ρωσία, εμπλουτίζουν τόσο τις πρακτικές του, όσο και το λεξιλόγιο του, άρα και τις ιδέες. Τότε θα δημιουργηθούν οι μαρξιστικές, οι αναρχικές, και άλλες ιδεολογίες. Ο Μαρξ θεωρείται ο πρώτος συστηματικός, «επιστημονικός» σοσιαλιστής. Από το «Κεφάλαιο» όπου περιγράφει το νέο καπιταλιστικό σύστημα, μέχρι το «Μανιφέστο» , όπου διατυπώνει λιτά και με σαφήνεια ένα πρόγραμμα για ένα άλλο πολιτικό σύστημα, παρατηρούμε την συστηματική του προσέγγιση. Η συστηματοποίηση αυτή προφανώς είναι μίας υπάρχουσας παράδοσης. Και δεν είναι λίγοι οι προπομποί του Μαρξ. Εμείς θ’ ασχοληθούμε μ’ έναν από αυτούς τον Louis Auguste Blanqui. Τον εμπνευστή της «διαρκούς επανάστασης», της «πρωτοπορίας» και της «δικτατορίας του προλεταριάτου» .
Ο Blanqui οργανώνει ή συμμετέχει σε εξεγέρσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος περνάει φυλακισμένος. Ο L.A. Blanqui γεννιέται το 1805 και πεθαίνει την 1η Ιανουαρίου του 1881. Είναι δηλαδή μάρτυρας σε όσα διαδραματίζονται στον πλούσιο αυτό γαλλικό 19ο αιώνα. Από την Αυτοκρατορία - ο ίδιος γεννιέται το έτος της μάχης του Αούστερλιτς – και την βουρβονική παλινόρθωση, κατά την πτώση της οποίας ο Blanqui είναι 19 ετών, μέχρι και την πρώτη δεκαετία της Γ’ Δημοκρατίας. Η περίοδος αυτή γεμάτη αναταραχές αλλά και ζυμώσεις, θα συμπεριλάβει εξεγέρσεις, τόσο την δεκαετία του 1820 όσο και την δεκαετία του 1830, και 3 επαναστάσεις – το 1830 κατά του Καρόλου Ι’, το 1848 κατά του Λουδοβίκου-Φιλίππου της Ορλεάνης και την Παρισινή Κομμούνα του 1871, συνέπεια της στρατιωτικής καταστροφής που υπέστη η Δεύτερη Αυτοκρατορία από τους Πρώσους και τους γερμανούς τους συμμάχους και του πολιτικού κενού που δημιουργήθηκε. Ο Blanqui στο μέτρο του δυνατού θα λάβει μέρος σε όλες αυτές τις ιστορικές στιγμές. Συμμετοχή που θα πληρώσει με 37, συνολικά, χρόνια φυλάκισης, απ’ όπου θα κληρονομήσει και το ψευδώνυμο «έγκλειστος» .
Από τα πορτραίτα και τις φωτογραφίες του ο Blanqui δείχνει αυστηρός, σχεδόν απόκοσμος. Η ζωή του όπως το δείχνει και η δράση του, ασταμάτητη και αμείωτου ζήλου και ενθουσιασμού, ήταν απόλυτα αφοσιωμένη στην επανάσταση και τις συνομωσίες. Χωρίς παραχωρήσεις και συμβιβασμούς, μέχρι το τέλος θα παραμείνει πιστός στις αρχές του, αφήνοντας μάλιστα την τελευταία του πνοή, την 1η Ιανουαρίου 1881 σε μία πολιτική συγκέντρωση.
Ακριβώς λόγω της πολιτικής του δράσης και των συνθηκών του 19ου αιώνα δεν μπορεί κανείς ασχοληθεί με τον Blanqui παρά μόνο υπό το φως των πολιτικών γεγονότων και περιστάσεων. Συνθήκες τις οποίες άλλοτε εκμεταλλεύεται και άλλοτε προσπαθεί να δημιουργήσει.
Ι. Βιογραφικά
Ο Blanqui γεννιέται την 8η Φεβρουαρίου 1805 στην Νότια Γάλλια, στο Puget-Théniers κοντά στην Νίκαια. Η περιοχή είχε μόλις προσαρτηθεί στην νεαρή Α’ Γαλλική Δημοκρατία από τα στρατεύματά της, το 1792. Ο πατέρας του Jean Dominique Blanqui, βουλευτής της Συμβατικής Εθνοσυνέλευσης, εναντιώθηκε στην επίθεση των Γιρονδίνων από τους Αβράκωτους και τους Ορεινούς, και ενώ ο ίδιος ήταν υπέρ της θανάτωσης του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, η αντίθεση αυτή του στοίχησε την ελευθερία του. Στην φυλακή παράμεινε 10 μήνες . Μετά την πτώση του Ροβεσπιέρου ελευθερώνεται και επιστρέφει στην έδρα του στην Συμβατική. Οπαδός του Πραξικοπήματος της 18ης Μπρυμαίρ, τοποθετείται υποπεριφερειάρχης στο Puget-Théniers. Ο L.A. Blanqui σε ηλικία ανεβαίνει στο Παρίσι σε ηλικία 13 ετών, παρ’ ότι το Puget-Théniers με την παλινόρθωση επιστρέφεται στο βασίλειο της Σαβοΐας. Στο Παρίσι μένει στο Ίδρυμα, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, Massin, όπου διδάσκει ο, γηραιότερος κατά 7 χρόνια, αδερφός του Adolphe Blanqui, μετέπειτα οικονομολόγος της φιλελεύθερης σχολής. Ο ίδιος παρακολουθεί μαθήματα στο Charlemagne, και με το πέρας των σπουδών του εκεί εγγράφεται στην Νομική και την Ιατρική Σχολή. Όμως η δράση του δεν θα τον αφήσει να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Από την ηλικία των 17 ετών ήδη συμμετέχει στην κινητοποίηση υπέρ των τεσσάρων λοχιών της Rochelle, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί σε θάνατο με την κατηγορία της προσχώρησης στους Καρμπονάρι και της δημιουργίας αναστατώσεων στο σύνταγμά τους. Εργάζεται παράλληλα ως κατ’οίκον διδάσκαλος ενώ το 1824 γίνεται, και ο ίδιος, μέλος των Καρμπονάρι και λαμβάνει ενεργό μέρος σε ρεπουμπλικανικές συνομωσίες. Συνεργάζεται με τον αδερφό του στο «Journal du Commerce» [Εφημερίδα του Εμπορίου] και μετέπειτα στο «Courrier Français» του Voyer d’Argenson. Το 1927 συμμετέχει για πρώτη φορά σε αντιμοναρχικές διαδηλώσεις. Το 1829 γίνεται μέλος της εφημερίδας «Le Globe» και το 1830, μετά την επανάσταση, του συλλόγου «Amis du peuple» [φίλοι του λαού] όπου γνώρισε τους Buonarroti και Barbès.
Από το 1831 και μετά συμμετέχει ή ιδρύει, ακατάπαυστα, μυστικές οργανώσεις. Η δράση του αυτή τον φέρνει ενώπιον του δικαστηρίου το 1831, και η απολογία του στις αρχές του επόμενου έτους είναι στην ουσία ένα δριμύ κατηγορώ κατά της αστικής τάξης. Ο ίδιος χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο «προλετάριος» σε δημόσιο του κείμενο, κατά την απολογία του αυτή. Κομβικής σημασίας η ορολογία αυτή, όπως θα δούμε παρακάτω, άμεσα συναρτημένη αφενός με την πικρία της εμπειρίας του 1830 και αφετέρου με τις σχέσεις που αναπτύσσει στα πλαίσια των «Φίλων του Λαού».
Καταδικάστηκε πολλές φορές σε φυλάκιση εξαιτίας των ρεπουμπλικανικών του φρονημάτων κατά τη διάρκεια της Μοναρχίας του Ιουλίου. Το 1839 σημειώνεται μία μπλανκιστική εξέγερση με τη συμμετοχή και της Λίγκας των Δικαίων (η οποία θ’ αναγκαστεί να διαφύγει στην Αγγλία). Επρόκειτο για μία καθαρά κομμουνιστική εξέγερση , κατά τη διάρκεια της οποίας, κατελήφθη το Δημαρχείο και το Μέγαρο της Αστυνομίας.
Το 1840, η ένοπλη αυτή εξέγερση της Κοινωνίας των Εποχών τον οδηγεί ξανά στο δικαστήριο όπου καταδικάζεται σε θάνατο, ποινή η οποία θα μετατραπεί σε ισόβια κάθειρξη. Δεν θα απελευθερωθεί παρά μόνο με την ευκαιρία της επανάστασης του 1848, αναλαμβάνοντας άμεσα επαναστατική δράση. Ανικανοποίητος από την επανάσταση και ανένδοτος ήρθε σε ρήξη με τους μετριοπαθείς ρεπουμπλικάνους. Μετά την επανάσταση δικάζεται γι’ άλλη μια φορά το 1849 και φυλακίζεται. Φυλακή απ’ όπου δραπετεύει το 1865, ενώ το 1869, με την γενική αμνηστεία, μπορεί να επιστρέψει και στην Γαλλία.
Η διπλή προσπάθεια ένοπλης εξέγερσης μέσα στο ίδιο έτος, το 1870, δείχνει την προτίμηση του στην εξέγερση και την βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Μετά την ήττα της Γαλλίας συμμετέχει και στην επανάσταση που ακολουθεί την πτώση του Ναπολέοντος Γ’ και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, οπότε και ιδρύει την εφημερίδα «La patrie en danger». Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στην εξέγερση του Παρισιού, η οποία προκαλείται από την πολιορκία της πόλης από τα πρωσικά και γερμανικά στρατεύματα, είναι μέρος αυτών που καταλαμβάνουν την εξουσία. Ο Αδόλφος Θείρσιος έδωσε εντολή να συλληφθεί και έτσι ήταν απών στην Κομμούνα, η οποία τον ψήφισε Πρόεδρό της, και ζητήθηκε μάλιστα από τον Θείρσιο ν’ ανταλλαχθεί ο Blanqui με όλους τους αιχμαλώτους. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από τον Θείρσιο.
Μετά την Κομμούνα όπως και οι υπόλοιποι, δικάστηκε και καταδικάστηκε, να μεταφερθεί, αλλά λόγω υγείας η ποινή μετατρέπεται σε απλή φυλάκιση. Τον περισσότερο καιρό του από την Κομμούνα έως το 1877 τον περνάει στην φυλακή. Από το 1877 έως το 1879 εκλέγεται δύο φορές βουλευτής του Μπορντώ, αλλά και τις δύο φορές η εκλογή του αυτή ακυρώνεται. Το 1879, σε μεγάλη ηλικία και κουρασμένος από τους εγκλεισμούς, γυρίζει ανά την Γαλλία για να διαδώσει τις ιδέες του και ιδρύει μάλιστα και μία εφημερίδα, την «Ni Dieu, ni maître» [Ούτε Θεός, ούτε αφέντης]. Πεθαίνει την 1η Ιανουαρίου 1881, σε ηλικία 76 ετών.
Παρά την ελάσσονα σημασία που δίνουν οι ιστορικοί του 19ου στον Blanqui, ο ρόλος του στην εξέλιξη του σοσιαλισμού έχει αποκατασταθεί στην ιστοριογραφία του 20ου αιώνα . Ο καλύτερος τρόπος, πάντως, για να προσεγγίσει κανείς τον Blanqui, είναι υπό το φως των γεγονότων.
ΙΙ. Συνθήκες και δράση
Α. Η ζύμωση
Όπως είπαμε η κατάσταση της Γαλλίας από την Παλινόρθωση μέχρι και την, σχετική ομαλοποίηση που επήλθε κατά την διάρκεια της Γ’ Γαλλικής Δημοκρατίας, και θα οδηγήσει στην μυθική Belle époque, ήταν ανάστατη. Συνεχείς εξεγέρσεις, επαναστάσεις, συνομωσίες, εφήμερες συνεργασίες και πραξικοπήματα συνθέτουν το ταραγμένο αυτό σκηνικό. Στο σκηνικό αυτό ο Blanqui κατέκτησε, σταδιακά, πρωταγωνιστικό ρόλο.
Το 1818 όταν ανεβαίνει στο Παρίσι, η Γαλλία βρίσκεται ακόμα με τα στρατεύματα των νικητών της στο έδαφός της, αν και αυτά θ’ αποσυρθούν σύντομα, τον Σεπτέμβριο του 1818, αφού οι Σύμμαχοι θεωρούν πως δεν υπάρχει λόγος για περεταίρω παραμονή τους στην Γαλλία. Στο τέλος του ίδιου έτους, ο Richelieu που θεωρεί ότι η δουλειά του τελείωσε με την αποχώρηση των Συμμαχικών στρατευμάτων, υποβάλλει την δεύτερη και τελική του παραίτηση στον Λουδοβίκο ΙΗ’ στις 26 Δεκεμβρίου. Κύριος της κατάστασης θα είναι ουσιαστικά ο Decazes, που έχει στα χέρια του τα υπουργεία Εσωτερικών και Αστυνομίας. Η πολιτική αλλάζει με την αποκαθήλωση των ultras , των υπερμοναρχικών, από το Συμβούλιο του Κράτους, 16 περιφερειάρχες [préfets] και 45 υποπεριφερειάρχες αλλάζουν. Οι νέοι νόμοι για την ελευθερία του Τύπου, περιλαμβάνουν την αποδοχή ότι μόνο όταν αυτός παρακινεί στο έγκλημα πρέπει να διώκεται, και την υποχρεωτική καταβολή εγγύησης ύψους 10.000 φράγκων από δύο εκδότες εγγυητές προκειμένου να μπορεί ν’ αρχίσει να εκδίδεται ένα έντυπο. Αλλά τα μέτρα αυτά δεν ικανοποιούν την αριστερά, ενώ συγχρόνως εξοργίζουν τους υπερ-συντηρητικούς. Η κατάσταση είναι πολιτικά έκρυθμη, ειδικά από την στιγμή που στη νέα Βουλή οι ανεξάρτητοι κερδίζουν 35 από τις συνολικά 55 έδρες. Έτσι γίνεται επιτακτική η ανάγκη για έναν νέο εκλογικό νόμο. Ο νόμος ανακοινώνεται, από τον Decazes, ότι θα κατατεθεί στις 14 Φεβρουαρίου 1820. Αλλά το βράδυ της 13ης πεθαίνει ο δούκας του Berry, αδερφός του βασιλιά, από μαχαίρωμα. Αποτέλεσμα ήταν ο Decazes προκηρύξει καινούριους έκτακτους νόμους. Πλέον είναι θέμα χρόνου ώστε η δυσαρέσκεια να μετατραπεί σε πόλωση και ανοιχτή αντιπαράθεση, αφού η αριστερά αντιλαμβάνεται πλέον ότι δια της νομίμου οδού δεν θα φτάσει στην εξουσία. Κάθε μέρα έξω από τις συζητήσεις στην Βουλή μαζεύονται φιλελεύθεροι και ρεπουμπλικάνοι φοιτητές μαζεύονται προκειμένου ν’ αποδοκιμάσουν τους υπερ-συντηρητικούς βουλευτές.
Το εναρκτήριο σάλπισμα δίνουν οι φιλελεύθεροι με την συνομωσία του Bazar. Σ’ αυτήν συμμετέχουν διάφορες οργανώσεις αλλά και μεμονωμένα άτομα, από τα οποία θα συγκρατήσουμε τον Lafayette και τον d’Argenson, με την εφημερίδα του οποίου θα συνεργαστεί λίγο αργότερα ο Blanqui. Σκοπός ήταν μετά την αποκαθήλωση των Βουρβόνων, να κληθεί ο λαός να αποφασίσει. Μία μάλλον μετριοπαθής και ρεπουμπλικανική λογική. Η συνομωσία όμως αποκαλύφτηκε και οι περισσότεροι αρχηγοί της, όπως ο Lafayette, διέφυγαν και κρύφτηκαν. Από την στιγμή αυτή και μετά η συντηρητική παράταξη είναι αναμφισβήτητα η κυρίαρχος της πολιτικής σκακιέρας. Γεγονός το οποίο πυροδοτεί μία έξαρση επαναστατικών κινημάτων, με πρώτο απ’ όλα αυτό των καρμπονάρι, «εισαγόμενο» κίνημα από την Ιταλία περιβεβλημένο από την δόξα της σχετικής νίκης στην Ιταλία και την Ισπανία. Ιδρυτής της «société» αυτής είναι ο Buonarroti. Πάλι συναντάμε τον Lafayette και τον d’Argenson. Σκοπός ήταν να γίνουν σ’ όλη την επικράτεια εξεγέρσεις. Αλλά και αυτή τη φορά, λόγω της μαζικότητας και της κινητοποίησης, το κράτος τους αντιλήφθηκε και έδρασε άμεσα. Ο Blanqui θα γίνει μέλος των καρμπονάρι 3 χρόνια αργότερα. Άλλα κινήματα μικρότερα, θα έχουν την ίδια τύχη. Όπως αυτό των τεσσάρων λοχιών της Rochelle, κατά της καταδίκης των οποίων θα κινητοποιηθεί το 1822 ο Blanqui. Έτσι το κίνημα των καρμπονάρι φθίνει και διαλύεται, και τα μέλη του φεύγουν, στην Ισπανία, την Ιταλία ή ακόμα και την Ελλάδα, για να βοηθήσουν την Επανάσταση . Άλλοι, τέλος, κατέφυγαν, ιδεολογικά, στον σαινσιμονισμό.
Το 1824 ο Λουδοβίκος ΙΗ’ πεθαίνει και τον διαδέχεται ο Κάρολος Ι’. Η κυβέρνηση, συντηρητική, και ένα από τα πρώτα της μελήματα ήταν ο έλεγχος του τύπου, τόσο του περιοδικού τύπου, όσο και των διαφόρων δελτίων και φυλλαδίων τυπώνονταν κατά καιρούς. Ο νέος νόμος ήταν δρακόντειος και περιελάμβανε δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος ήταν ότι έπρεπε όλα τα έντυπα να κατατίθενται τουλάχιστον πέντε μέρες πριν την δημοσιοποίησή τους στην αστυνομία και επιπλέον έπρεπε να πληρώνονται χαρτόσημα για κάθε φύλλο που εκδιδόταν. Στην ουσία έφερνε την χρεοκοπία σχεδόν σε όλους τους εκδότες. Αυτό είχε όσο επίπτωση την άμεση αντίδραση των εκδοτών και των τυπογραφείων, χώρος στον οποίο κινούταν και ο Blanqui. Το 1826 ο νόμος της πρωτοτοκίας θεωρείται ως η κατάργηση του Αστικού Κώδικα και η επιστροφή σε φεουδαλικές πρακτικές με σκοπό της διατήρηση της μεγάλης ιδιοκτησίας και των απορρεόντων προνομίων. Μία αντίδραση με σαράντα χρόνια καθυστέρηση κατά κάποιο τρόπο . Την 29η Απριλίου 1827, ο Κάρολος Ι’ επιθεωρεί την Εθνοφρουρά στο Πεδίο του Άρεως, παρουσία μεγάλου πλήθους. Μεταξύ των «ζήτω ο βασιλιάς!» που κραυγάζουν οι Εθνοφρουροί ακούγονται και κάποια «Ζήτω η ελευθερία του Τύπου!», στα οποία ο βασιλιάς ανταπαντά «ήρθα εδώ για να λάβω τιμές και όχι μαθήματα» . Υπό την πίεση του πρωθυπουργού Villèle η Εθνοφρουρά διαλύεται. Η έκρυθμη αυτή κατάσταση θα εκτονωθεί αρχικά στις εκλογές του Νοεμβρίου 1827, όπου η φιλελεύθεροι κερδίζουν, αλλά κυρίως στην επανάσταση του 1830. Στην περίοδο που μεσολαβεί, ο Blanqui παίρνει μέρος τα επεισόδια του 1827 και στις «μικρο-εξεγέρσεις» των φοιτητών, οι οποίες πυροδοτούνται από την κηδεία του φοιτητή Manuel στις 27 Αυγούστου 1827. Πρόκειται για ένα πρελούδιο, μία πρόβα, με μάχες και οδοφράγματα που στήνονται αυθόρμητα, σύμφωνα με τις περιγραφές του αστυνομικού Canler , όπως θα γίνει το 1830. Ο Blanqui στα επεισόδια αυτά λαβώνεται δύο φορές από σπαθί το 1827 και μία από σφαίρα το 1829, ενώ το ίδιο αυτό έτος φυλακίζεται, για μικρό χρονικό διάστημα, για πρώτη φορά . Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού αυτού, διαβάζει το «Συνομωσία για την Ισότητα» του Buonarroti . Προκειμένου ν’ αναρρώσει και να ξεχαστεί λίγο από τις αρχές ταξιδεύει στην Νότια Γαλλία την Ιταλία και την Ισπανία, και επιστρέφει στην Γαλλία τον Αύγουστο του 1929.
Β. Η πρώτη Επανάσταση
Αν μέχρι τώρα ο Blanqui συμμετείχε κάπως περιφερειακά στα γεγονότα, πλέον και η ιδεολογία του αλλάζει σταδιακά, μέσα από τις επαναστατικές διαδικασίες που θ’ ακολουθήσουν, αλλά και η δράση του γίνεται πιο πρωταγωνιστική.
Μία Επανάσταση, τουλάχιστον όπως του 1792, δεν φαίνεται πιθανή το 1830. Τον Ιανουάριο αυτού του έτους της Επανάστασης η «Le Temps» γράφει «Όλα τα συμφέροντα είναι ικανοποιημένα, ο κόσμος δεν ζητά παρά να διατηρήσει τα κεκτημένα.» . Στις 24 Ιουλίου, όμως, το Journal de Paris [εφημερίδα του Παρισιού] γράφει: «Όλοι οι όρκοι υποταγής και πίστης είναι εξαρτημένοι από την Χάρτα , αν παραβιαστεί η Χάρτα οι όρκοι διαλύονται» . Και θα διαλυθούν με την κοινοποίηση των πέντε διαταγμάτων στο Moniteur το πρωί της 26ης Ιουλίου. Κατά σειρά πρόκειται για την επιστροφή στην λογοκρισία, με τέτοιο τρόπο που στην ουσία καταργεί τελείως τον Τύπο, δεύτερον την διάλυση της Βουλής, τρίτον την αλλαγή του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, με μείωση του αριθμού των βουλευτών, τέταρτον την σύγκλιση των εκλεκτικών κολλεγίων για τις 6 και 13 Σεπτεμβρίου και τέλος, πέμπτον, την τοποθέτηση υπερμοναρχικών σε υψηλές θέσεις. Όλος ο κόσμος του Τύπου, μεταξύ των οποίων και ο Blanqui, που συνεργάζεται στην Globe, κατεβαίνουν στο δρόμο. Στην ουσία έτσι και αλλιώς έχει καταργηθεί ο Τύπος. Η National [Εθνική] του Θείρσιου, ο οποίος δεν είχε προλάβει να επιστρέψει από την επαρχία, γράφει «Η Γαλλία ξανακυλά προς την Επανάσταση από ευθύνη της κυβέρνησης» . Ο ίδιος ο Θείρσιος μόλις επιστρέφει στο Παρίσι πάει στην Πλατεία των Ιταλών, όπου βρίσκεται πλήθος δημοσιογράφων, καλλιτεχνών, δικηγόρων. Μεταξύ τους και ο Blanqui. Ο Θείρσιος μιλάει, και παροτρύνει το πλήθος στη μόνη δυνατή, γι’ αυτόν, αντίσταση, την νόμιμη. Ο Louis Blanc εξηγεί την στάση της αστικής τάξης, λόγω του φόβου εκτροχιασμού και στην πράξη επρόκειτο για έναν «συνδυασμό και σύνεσης και δυναμισμού» . Ο Blanqui ξανακατεβαίνει στο δρόμο απ’ όπου και προσπαθεί παρακινήσει τον λαό στην εξέγερση. Την επόμενη ημέρα οι συνάδελφοί από την «Globe» θα τον επικρίνουν για την «εφηβική του γελοιότητά» του [ο Blanqui είναι τότε μόλις 25 ετών]. Αλλά μήπως δεν είναι η νεανική διάσταση της επανάστασης που την χαρακτηρίζει; Όπως άλλωστε και τις περισσότερες επαναστάσεις . Ο Louis Blanc μας μεταφέρει με λεπτομέρειες το κλίμα που επικρατεί στην Πολυτεχνική Σχολή η οποία θα διαδραματίσει έναν «λαμπρό ρόλο» . Ο Delacroix, όταν ζωγραφίσει το ίδιο έτος την Δημοκρατία που οδηγεί τον Λαό πάνω από τα παρισινά οδοφράγματα, τοποθετεί ακριβώς από πίσω της έναν φοιτητή και ένα παιδί. Στην «Globe» ο Blanqui έχει πάει από το πρωί, και βρίσκει ένα κλίμα ελάχιστα επαναστατικό, τουλάχιστον όχι όσο θα το επιθυμούσε ο ίδιος. Εκεί όλοι τους προσπαθούν να εκδώσουν το ταχύτερο δυνατόν το τεύχος της ημέρας, γνωρίζοντας ότι αφενός θα έχουν περισσότερους αναγνώστες από ποτέ και αφετέρου ό,τι ο χρόνος τον οποίο έχουν στη διάθεσή τους είναι πολύ μετρημένος. Και όντως έχουν ήδη υπογραφεί και παραδοθεί στην αστυνομία τα εντάλματα κατά της «Εθνικής», του «Καιρού», της «Εφημερίδας του Εμπορίου» και της «Globe». Ο Blanqui πάει στην κρυψώνα του, στην λεωφόρο Saint-Marceau, να πάρει το κρυμμένο τουφέκι του, από την καρμποναρική εποχή, και επιστρέφει σπίτι του όπου το αφήνει ώστε να το έχει πρόχειρο. Απέναντι από το Palais-Royal, λίγα μέτρα από το Λούβρο και απέναντι σχεδόν από το Μέγαρο του Κεραμικού στήνεται το πρώτο οδόφραγμα στο Παρίσι. Ο Blanqui είναι παρών, πράγμα το οποίο δεν εκπλήσσει. Από το οδόφραγμα αυτό ξεκινούν έναν πετροπόλεμο κατά της φρουράς η οποία ενώ δέχεται την εντολή «πυρ» από τον διοικητή της, κατόπιν εντολής ενός κατώτερου αξιωματικού που διατάσσει «υπό μάλης» κατεβάζουν τα τουφέκια τους. Τελικά οι εξεγερμένοι διαλύονται μετά από την επίθεση ιππικού. Ο Blanqui επιστρέφει στο Quartier-Latin όπου βγάζει έναν λόγο στους φοιτητές και τον λαό, αν και η ακριβής τοποθέτηση του λόγου αυτού είναι αβέβαιη. Σίγουρα τον εξήγγειλε τις πρώτες ημέρες της επανάστασης , και περιέχει αποκλειστικά οδηγίες πρακτικής φύσεως για την επιτυχή διεξαγωγή της επανάστασης. Περιλαμβάνονται, συνοπτικά, σε 7 άρθρα, οδηγίες σχετικά με το ποιοι, πού και πώς θα εξεγερθούν. Διαβάζουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα: «θα στηθούν οδοφράγματα σε όλους τους δρόμους κάθε 50 μέτρα. Θα αφαιρεθούν οι πέτρες από το οδόστρωμα και θα τοποθετηθούν στους ορόφους ώστε να πεταχτούν στα στρατεύματα του Καρόλου Ι’» . Η περιγραφή των οδοφραγμάτων, αμέσως μετά την πρώτη του εμπειρία, συνηγορεί υπέρ της υπόθεσης αυτής .
Την επόμενη μέρα αρχίζουν οι πρώτες συμπλοκές. Ο Blanqui είναι άφαντος στην «Globe», τι είχε να κάνει άλλωστε εκεί την στιγμή που κανείς τους στην ουσία δεν θέλει μία επανάσταση. Στην «Εθνική» μάλιστα ο Θείρσιος θεωρεί όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη να τεθεί η υποψηφιότητα του δούκα της Ορλεάνης στον θρόνο, προκειμένου να βγουν από την αβεβαιότητα στην οποία βρίσκονται, και μαζί του συντάσσονται πολλοί, εκτός του λαού που δρα. Αν και η μερίδα αυτή των δημοσιογράφων αναρωτιέται μήπως να τεθούν τελικά επικεφαλής της επανάστασης, αφού πλέον είναι σίγουρο ότι πρόκειται για επανάσταση. Ο Blanqui όμως θεωρεί πλέον ό,τι όλα «θ’ αποφασιστούν με τα όπλα» και επιστρέφει σπίτι του για να πάρει το τουφέκι του αλλά και την τρίχρωμη κονκάρδα του. Και έτσι οπλισμένος μάχεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Την νύχτα ο Blanqui είναι ικανοποιημένος, όπως φαίνεται από ένα χειρόγραφο όπου μιλάει για την «ήττα των στρατευμάτων του Καρόλου Ι’¨» αλλά συνεχίζει «δεν πρέπει να επαναπαυθούμε σ’ αυτές τις πρώτες δάφνες», διότι «οι ενισχύσεις από την επαρχία έχουν φτάσει» . Τελευταία μέρα, 29 Ιουλίου 1830. Οι μάχες είναι σφοδρές και το πυροβολικό έχει φτάσει πλέον στο κέντρο της πρωτεύουσας. Ο Blanqui βρίσκεται μαζί με άλλους εξεγερμένους στο Δικαστικό Μέγαρο όπου σκίζει με την ξιφολόγχη, τις λευκές σημαίες οι οποίες φέρουν τον βασιλικό κρίνο. Η επανάσταση δείχνει να έχει επιτύχει και οι πρωτοπόροι τις, μεταξύ των οποίων και ο Blanqui, θέλουν πλέον να πάνε παραπέρα. Το 1793 έρχεται στις μνήμες πολλών μαζί με τα φαντάσματα του Ιακωβινισμού. Μήπως η σημαία των εξεγερμένων δεν είναι η τρίχρωμη; Η απάθεια και η παθητικότητα δεν έχουν πλέον θέση, και ο Blanqui εισέρχεται στο σαλόνι της Διδας de Montgolfier και λέει : «την πάθατε Ρομαντικοί!» Αλλά η κατάσταση δεν θα εξελιχθεί τελικά όπως το 1793 αλλά μάλλον όπως το 1799, και η αστική τάξη θ’ αναζητήσει έναν νέο σωτήρα. Η αστική τάξη έχει τρομοκρατηθεί και θα προσπαθήσει να χειραγωγήσει την επανάσταση και να επαναφέρει την τάξη. Η αντίδραση έχει ουσιαστικά αρχίσει, και θα φέρει τον Λουδοβίκο-Φίλιππο. Κίνηση που θα χαίρει της συμπάθειας κάποιων αριστερών, «ρεπουμπλικανίσκων» κατά τον Blanqui .
Γ. Η πρώτη μεγάλη δίκη
Μετά την αποτυχία της επανάστασης, ο Blanqui συνεχίζει την δράση του αμείωτα. Τόσο τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους καλεί, επί τη ευκαιρία της κηδείας του Benjamin Constant, ένα λόγο, μέσω του οποίου ανακαλεί τις επιτυχίες του καλοκαιριού και εκθειάζει το επαναστατικό ιδεώδες και ήθος. Το επόμενο έτος, απογοητευμένος από την αποτυχία της επανάστασης και την προδοσία των αστικών τάξεων ιδρύει την «Κοινωνία των Φίλων του Λαού», στην οποία απευθύνεται με τον λόγο της 22ας Ιανουαρίου 1831. Ο λόγος αυτός μάς αφήνει να καταλάβουμε ό,τι κατά κύριο λόγο η «Κοινωνία» αυτή αποτελείται από φοιτητές ή πρώην φοιτητές. Μιλάει για το άσυλο του Πανεπιστημίου και την θέση των φοιτητών. Ουσιαστικά πρόκειται για μία έκκληση στους φοιτητές να πολιτικοποιηθούν και να πάρουν θέση τόσο κατά του «βασιλιά – πολίτη» Λουδοβίκου Φιλίππου όσο και κατά του Πανεπιστημίου το οποίο έγινε, σύμφωνα με τον Blanqui, από τον Ναπολέοντα και μετά, ένα όργανο της εξουσίας. Και προβάλλει την πολιτική δράση και εμπειρία ως βασικά συστατικά της πολιτικής συγκρότησης. Αφήνει, βέβαια, και πολλές αιχμές για την στάση όχι μόνο της αστικής τάξης, αλλά και πρώην συντρόφων του, παλιών καρμπονάρι . Τον Ιούλιο του ίδιου έτους συλλαμβάνεται ως μέλος της «Κοινωνίας των Φίλων του Λαού» η οποία κατηγορείται για παραβίαση των νόμων σχετικά με τον Τύπο και για συνομωσία. Ο Blanqui κατά την υπεράσπισή του, στην δίκη των Δεκαπέντε, από κατηγορούμενος, περνάει στην αντεπίθεση και με τον λόγο γίνεται, ουσιαστικά, κατήγορος. Στον λόγο αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά στους «προλετάριους» τουλάχιστον σ’ έγγραφό του που υπάρχει μέχρι σήμερα. Οι προνομιούχοι δεν είναι πλέον οι ευγενείς αλλά η αστική τάξη η οποία ζει από «τον ιδρώτα των προλετάριων». Πρόκειται για ένα δριμύ κατηγορώ κατά του συστήματος, όπου λίγοι μονοπωλούν τόσο την παραγωγή όσο και την πολιτική και την οικονομική ζωή της χώρας, επιβάλλοντας τους νόμους και τους φόρους που τους εξυπηρετούν. Ο λόγος αυτός, ενώ οι κατηγορούμενοι θ’ αφεθούν ελεύθεροι, ελλείψει στοιχείων, θα του κοστίσει μία δεύτερη δίκη. Σ’ αυτήν θα καταδικαστεί σε φυλάκιση ενός έτους και σε πρόστιμο 200 φράγκων. Μέχρι το 1839, θα συμμετάσχει σε διάφορες συνομωσίες με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος του Λουδοβίκου-Φιλίππου. Το καθεστώς αυτό, αξίζει να σημειωθεί, από την αρχή του, βλέπει την σταδιακή εγκαθίδρυση της αστικής τάξης ως κυρίαρχης σε όλα τα επίπεδα . Η άνοδος αυτή είναι φυσική συνέπεια της Βιομηχανικής Επανάστασης η οποία εδραιώνεται, αν και δεν είναι συγκρίσιμη με την επιτάχυνση που θα γνωρίσει κατά τη διάρκεια της Β’ Αυτοκρατορίας, στη Γαλλία .
Δ. Η άνοδος της αστικής τάξης και η ριζοσπαστικοποίηση του Blanqui
Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιουργεί στη Γαλλία, όπως και πριν στην Αγγλία, δύο νέες τάξεις. Αφενός την αστική και αφετέρου την εργατική, οι οποίες συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο στα αστικά κέντρα. Οι συνθήκες ζωής είναι θλιβερές, τουλάχιστον, όπως και στην βιομηχανική Αγγλία. Η τελικά ηττημένη εργατική τάξη, της οποίας ήταν καθοριστική η συμβολή στις Τρείς Ένδοξες, γρήγορα θ’ ανακάμψει και θα διεκδικήσει το μερίδιό της από την οικονομική ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1832 και το 1834 ο Blanqui γράφει δύο κείμενα, το πρώτο είναι ένας λόγος τον οποίο θα εκφωνήσει στην «Κοινωνία των Φίλων του Λαού» ενώ το δεύτερο, ένα άρθρο, το οποίο, όμως, θα μείνει ανέκδοτο μέχρι το 1885. Στην «Κοινωνία των Φίλων του Λαού» αρχίζει τον λόγο του με την φράση: «Δεν πρέπει να αποκρύπτεται ότι υπάρχει ένας πόλεμος μέχρι θανάτου μεταξύ των τάξεων οι οποίες συνθέτουν το έθνος» ενώ το άρθρο φέρει τον ενδεικτικό τίτλο «Την σούπα την τρώει αυτός που την φτιάχνει» . Η περίοδος 1830 – 1840 χαρακτηρίζεται ακριβώς από την άνοδο και την συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης, και από απεργίες με κύριο αίτημα την ημέρα των δέκα ωρών και την αύξηση των μισθών. Το 1834 στην επαρχία οι εργάτες σε πολλές μεγάλες πόλεις εξεγείρονται σε μεγάλη κλίμακα. Κορύφωση αυτών των κινητοποιήσεων είναι η απεργία στο Παρίσι το 1840, οπότε και 100.000 εργάτες συμμετέχουν στην απεργία, με μία συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως την 16η Απριλίου. Σταδιακά θα προσχωρήσουν και συνειδησιακά οι μικρο-αστοί, ή τουλάχιστον ένα μέρος τους, αντιλαμβανόμενοι όλο και περισσότερο ότι η μεγαλοαστική τάξη δεν σκοπεύει να τους εντάξει σ’ αυτήν.
Το 1835 ο Blanqui ιδρύει μία άλλη «Κοινωνία», την «Κοινωνία των Οικογενειών», και προετοιμάζει μία νέα εξέγερση. Αλλά το 1836 καταδίδεται και δικάζεται για παράνομη κατασκευή πυρίτιδας και καταδικάζεται σε διετή φυλάκιση. Ενώ απελευθερώνεται το 1837, τον βρίσκουμε και πάλι το 1839, στις 12 Μαΐου, να προσπαθεί να προκαλέσει εξέγερση με κύριο όχημα την «Κοινωνία των Εποχών», και συνεργάτη τον Barbès, τον συγκατηγορούμενό του στην δίκη στην Υπόθεση της Πυρίτιδας. Η εξέγερση αυτή, χωρίς την εργατική υποστήριξη, την οποία ανέμενε ο Blanqui, είναι καταδικασμένη ν’ αποτύχει, κι έτσι τελικά μετά από λίγες μέρες συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο, ποινή η οποία τελικά θα μετατραπεί σε ισόβια. Έτσι ο Blanqui θα μείνει στη φυλακή του υγρού αν και κατά τα’ άλλα γραφικού Mont Saint-Michel, έως το 1847. Ο Blanqui, λόγω των συνθηκών κράτησης θ’ αρρωστήσει αλλά θ’ αρνηθεί την χάρη του βασιλιά τον οποίο τόσο είχε πολεμήσει. Στην αλληλογραφία του ο Blanqui κατηγορεί τις άθλιες συνθήκες του «carcece duro», του σκληρού εγκλεισμού .
Ε. Η δεύτερη επανάσταση, η Δεύτερη Δημοκρατία και η Δεύτερη Αυτοκρατορία
Όταν ξεσπά η επανάσταση τον Φεβρουάριο του 1848, ο Blanqui βρίσκεται στην Τουρ. Με τα πρώτα νέα «ανεβαίνει» στην πρωτεύουσα όπου βρίσκει την Προσωρινή Κυβέρνηση του Lamartine στο Δημαρχείο του Παρισιού. Για τον Blanqui πρόκειται για μία προδοσία, άλλη μία. Για τον Barbès, συγκεκριμένα, θα πει: «Τι κάνατε [απευθυνόμενος γενικά στην αστική τάξη] αυτά τα τελευταία 14 χρόνια; Προδοσίες.» και προσθέτει: «Ήμουν μαζί σας το 1830, χωρίς εσάς το 1839, [και] το 1848, είμαι εναντίον σας» . Όντως η μικροαστική τάξη μετά την συμπάθεια για την εργατική τάξη, όπως ειπώθηκε, αλλά και την τακτική, όπως αποδείχτηκε, συμμαχία με αυτήν, τελικά κυριαρχείται από τις αξίες της τάξης και της ιδιοκτησίας . Και έτσι της γυρνάει την πλάτη.
Ο Blanqui στρέφεται, ιδεολογικά, πιο αριστερά. Υιοθετεί την κόκκινη σημαία και αφήνει πλέον την τρίχρωμη. Η κόκκινη σημαία θα κυματίσει μάλιστα στο Δημαρχείο του Παρισιού την 25η Φεβρουαρίου όταν αυτό καταλειφθεί από τους εργάτες που διαδήλωναν, προξενώντας την αμηχανία της αστικής τάξης. Μεταξύ των νέων ηγετών μόνο λίγοι, μεταξύ των οποίων και ο Louis Blanc, συμφωνούν με την κίνηση αυτή, και υποστηρίζουν τις αξιώσεις των εργατών. Ο Blanqui δικαιολογεί την στάση του αυτή μ’ ένα κείμενο διαμαρτυρίας το οποίο εκδίδεται το 1848, και στο οποίο αναφέρεται στην αντίδραση που έχει ήδη ξεσπάσει. Θεωρεί ότι η κόκκινη σημαία είναι «βαμμένη με το αίμα των μαρτύρων που το έκαναν σύμβολό τους» . Όλη την άνοιξη του 1848, ο Blanqui θα προσπαθήσει να ξεσηκώσει τον λαό και να παρεμποδίσει τις εκλογές για τις οποίες ζητά επανειλημμένα την αναβολή τους. Τελικά την 15η Μαΐου, συμμετέχει στις εργατικές εξεγέρσεις μαζί με την «Κεντρική Ρεπουμπλικανική Κοινωνία» την οποία είχε ιδρύσει αμέσως μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου. Μετά την αποτυχία και την, νέα, δίκη του, θα φυλακιστεί. Στην φυλακή θα παραμείνει μέχρι το 1859. Αφού αποφυλακιστεί θα καταδιωχθεί από το ναπολεόντειο καθεστώς και θα περάσει την μεγαλύτερη περίοδο από το 1861 μέχρι το 1870 στη φυλακή. Ο, σχεδόν, συνεχής εγκλεισμός αυτός, περιέχει μικρές περιόδους αποφυλάκισης και απόδρασης, κατά τις οποίες προσπαθεί να οργανώσει το σοσιαλιστικό κίνημα.
Στ. Η Κομμούνα
Το 1866 ένα κείμενο του Blanqui με τίτλο «Οδηγίες για την ένοπλη εξέγερση» αναλύει στρατηγικά και τακτικά την ορθή διεξαγωγή και οργάνωση μίας εξέγερσης που έχει σκοπό να πετύχει. Βέβαια όταν το γράφει αυτό δεν έχει αντιληφθεί τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο πολεοδομικό σχέδιο του Παρισιού κατά τη διάρκεια της Β’ Αυτοκρατορίας. Για παράδειγμα η εκτίμησή του ότι το πυροβολικό είναι άχρηστο μέσα σε μία πόλη δείχνει ότι αγνοεί τις νέες λεωφόρους του Haussman, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν για την προέλαση των στρατευμάτων. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το κείμενο αυτό, εκτός από την συσσωρευμένη εξεγερτική του εμπειρία που αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, ως προς την αντίληψή του για τις «κακές συνήθειες της λαϊκής τακτικής». Αν και προφανώς η μαζικότητα μιας εξέγερσης είναι υπέρ της, συγχρόνως δεν αντισταθμίζει την έλλειψη οργάνωσης και πειθαρχίας ενός μικρού οργανωμένου κινήματος. Αλλά δυστυχώς δεν θα προλάβει να εφαρμόσει τις αρχές που πρεσβεύει το πόνημα αυτό.
Ο Blanqui, όντως, δεν θα συμμετάσχει στην Κομμούνα του Παρισιού το 1871, διότι κατόπιν εντολής της Κυβέρνησης των Βερσαλλιών θα συλληφθεί. Η πράξη αυτή είναι ενδεικτική της επιρροής του στα κατώτερα στρώματα, η οποία οφείλεται μάλλον στην συνέπειά του, αλλά και του τρόμου που προξενούσε στην αστική τάξη, παρ’ ότι είναι τότε ήδη 75 ετών. Ο Μαρξ είχε ήδη γράψει γι’ αυτόν είκοσι χρόνια πριν: «[…] τον επαναστατικό σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό, για τον οποίο η αστική τάξη εφεύρε το όνομα του Blanqui» . Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι οι εξεγερμένοι της Κομμούνας, παρ’ ότι απών, τον εξέλεγε μεταξύ των αρχηγών τους.
Το 1880 σε ηλικία 75 ετών ιδρύει την εφημερίδα «Ni Dieu ni Maître» («Ούτε Θεός ούτε αφέντης»).
ΙΙΙ. Ιδεολογία
«Όλα σ’ αυτόν ήταν δράση, γι’αυτόν η ιδέα δεν αποδεικνυόταν και δεν γινόταν γόνιμη παρά μόνο μέσα από τη μάχη» . Η διασαφήνιση της ιδεολογίας του Blanqui είναι δύσκολη, διότι τα έργα του είναι λίγα και πρόκειται κυρίως για λόγους και λιγότερο για άρθρα ή έργα όπως του Proudhon ή αργότερα των Μαρξ και Ένγκελς.
Από τα πρώτα κείμενα του Blanqui διαπιστώνουμε ότι η ένοπλη εξέγερση με σκοπό την επανάσταση ήταν ο κύριος άξονας της σκέψης και της δράσης του, και ότι πίστευε ακράδαντα στην νίκη των ιδεών του. Αυτό δεν σημαίνει ό, τι καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης, αυτή αποσκοπούσε στο ίδιο αποτέλεσμα, ούτε ό, τι χρησιμοποίησε τα ίδια μέσα, τις ίδιες συμμαχίες ή ακόμα ό, τι είχε το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο. Και θα ήταν μάλιστα αδύνατο να παραμείνουν ίδια όλα τα παραπάνω από την στιγμή που οι συνθήκες αλλάζουν τόσο πολύ, όπως είδαμε, σ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα
Ως μέλος των καρμπονάρι, οι επιρροές του από τον Babeuf και τον Buonarroti είναι εμφανείς. Πρόκειται για πρακτικές που έχουν τις ρίζες τους στην Γαλλική Επανάσταση. Μία μικρή πρωτοπορία επαναστατών πρέπει να οργανωθεί ώστε να δύναται ν’ αντιπαρατεθεί σ’ έναν καλά οργανωμένο στρατό. Αυτό φαίνεται στις εξεγέρσεις της δεκαετίας του 1820 στις οποίες συμμετέχει, οι οποίες όμως αποτυγχάνουν. Παρ’ όλ’ αυτά η μπαμπουβική παράδοση θα παραμείνει από τις βασικές συνιστώσες της ιδεολογίας του.
Βασική τομή στην ιδεολογία αυτή συντελείται κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1830. Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα πρώτα του κείμενα, τα οποία χρονολογούνται ακριβώς στο 1830.
Α. Οι επιρροές της Γαλλικής Επανάστασης και του Babeuf, και η επανάσταση του 1830
Στο «Projet d’ une proclamation révolutionnaire» ο Blanqui αναφέρεται και απευθύνεται αποκλειστικά στους «πολίτες», δεν υπάρχει ούτε ο όρος «λαός», ούτε ο όρος «προλετάριος». Στην προηγούμενη φυλάκισή του ο Blanqui είχε διαβάσει τον Buonarroti, και είχε επηρεαστεί από τις ιδέες της κοινωνικής ισότητας, απόηχος της Γαλλικής Επανάστασης, το οποίο εξηγεί τον όρο «Πολίτης», με την τόση ιδεολογική φόρτιση. Ν’ αποκληθεί κάποιος «πολίτης» ήταν η ύψιστη τιμή. Όταν όμως αλλάξουν οι καιροί και συνειδητοποιήσει ό, τι πολίτες είναι και τα μέλη της αστικής τάξης, και ότι οι πολίτες δεν είναι, πέραν του πολιτικού, ένα ενιαίο κοινωνικά και οικονομικά σώμα, θα αλλάξει τον λόγο του. Προς το παρόν όμως θα επιμείνει στην ορολογία αυτή, την οποία ναι μεν θα χρησιμοποιεί μέχρι τα τελευταία του κείμενα, αλλά εκ των συμφραζομένων διαπιστώνουμε μία σημειολογική μετατόπιση. Έτσι στον λόγο που βγάζει για τον Benjamin Constant το 1830, μιλάει όχι μόνο για τον «μέγα [αυτό] πολίτη» αλλά και εγκωμιάζει τους «πατριωτικούς [του] τόνους» στον λόγο που ο Constant έβγαλε την 5η Δεκεμβρίου 1830. Στον ίδιο τόνο συνεχίζει και στην προκήρυξη της 22ης Ιανουαρίου 1831. Αφού οι εξεγερμένοι, λέει, εναπόθεσαν την κατακτημένη ελευθερία στον «πατριωτισμό» αυτών που αναδύθηκαν ως κηδεμόνες της Γαλλίας. Και θέτει ως βάση του πολίτη την εκπαίδευση, κάτι το οποίο στην συνέχεια θα καταστεί βασικό στοιχείο της ιδεολογίας του. Συγχρόνως καταγγέλλει την Αυτοκρατορία και την Παλινόρθωση για την οπισθοδρομική πολιτική πορεία τους, εννοώντας έμμεσα, ότι η κληρονομιά της Επανάστασης του 1789, πρέπει να διασωθεί. Ενώ από την άλλη παίρνει αποστάσεις και από πρώην συνοδοιπόρους του, καρπονάρι, τους οποίους καταγγέλλει, και αποδέχεται ως μάθημα των Τριών Ενδόξων ό, τι την «ελευθερία δεν πρέπει να την αναμένουν αλλά να την αρπάξουν». Κομβικής σημασίας είναι η απολογία του Blanqui στο δικαστήριο, κατά τη διάρκεια της δίκης των Δεκαπέντε. Ο Blanqui αυτοπροσδιορίζεται ως «προλετάριος». Παρ’ ότι η εργατική τάξη την εποχή εκείνη, μόλις, αρχίζει ν’ αυτοργανώνεται , και ενώ παρατηρείται μία αυξανόμενη ταξική συνείδηση, το περιεχόμενο της απολογίας, ιδεολογικά, παραμένει ασαφές. Ο Blanqui στην απολογία του αυτή αναφέρει: «πρόκειται για τον πόλεμο των φτωχών κατά των πλουσίων», αυτών δηλαδή που ζουν από «τον ιδρώτα των φτωχών». Και συνεχίζοντας αναφέρεται στους φόρους και δασμούς, οι οποίοι αφενός επιβαρύνουν τον ήδη φτωχό εργάτη και αφετέρου καθιστούν απαγορευτικά, λόγω κόστους, αγαθά που εισάγονται, όπως για παράδειγμα το σίδερο, στο οποίο αναφέρεται, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι αγρότες ν’ αγοράσουν παρά μόνο κακής ποιότητας και υψηλού κόστους εργαλεία. Δεν φαίνεται ν’ αντιλαμβάνεται τότε, ο καπιταλισμός όντας ακόμα στις απαρχές του, στην Γαλλία, ότι αυτό του οποίου στερούνται οι εργάτες, πρώτα απ’ όλα, είναι τα μέσα παραγωγής. Αν και αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για ένα πόλεμο, ο οποίος είναι κατά κάποιο τρόπο, ένας αντίστοιχος αυτού των αριστοκρατών με τους εμπόρους. Σε αντίθεση με τον Μαρξ, ο οποίος θα εστιαστεί περισσότερο στην αντίθεση άρχοντες - δουλοπάροικοι. Έτσι ενώ διαφαίνεται μία ιδεολογική μετατόπιση του Blanqui, η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης είναι παρούσα: «η σημαία αυτή [τρίχρωμη] είναι δική μας […] είναι της Δημοκρατίας». Δεν έχει ακόμη υιοθετήσει την κόκκινη σημαία ο Blanqui. Αυτό υποδηλώνει και η πολιτική προέκταση της κοινωνικής αντιπαράθεσης, η οποία είναι, ακόμα τότε, γι’ αυτόν μεταξύ μοναρχικών και ρεπουμπλικάνων.
Β. Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός
Ένας από τους κυριότερους λόγους του Blanqui εκφέρεται ενώπιον των μελών της «κοινωνίας των Φίλων του Λαού» στις 2 Φεβρουαρίου 1832. Ξεκινάει καταγγέλλοντας την αστική τάξη, κατά της οποίας διεξάγεται ένας «πόλεμος μέχρι θανάτου», διότι ήδη από το 1815 τάχθηκε υπέρ των εχθρών του έθνους, υποστηρίζοντας την πτώση της Αυτοκρατορίας και υποδεχόμενη τα στρατεύματα κατοχής στο Παρίσι. Ο Blanqui βέβαια σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να έχει υπάρξει βοναπαρτιστής και σε κάθε ευκαιρία καταδικάζει τον Ναπολέοντα που έβαλε τέλος στην Γαλλική Επανάσταση, και μάλλον ανήκει σ’ αυτούς που με τον θάνατο του Ναπολέοντα στην Αγία Ελένη, το 1821, βλέπουν την «δημοκρατία να επανεμφανίζεται» . Όταν η αστική τάξη είδε, λέει ο Blanqui, ότι ο Κάρολος Ι’ θέλησε να την παραμερίσει, επιδόθηκε σ’ έναν «πόλεμο εφημερίδων», το οποίο φαίνεται όπως είδαμε και από την αντίδραση του εκδοτικού χώρου στα γεγονότα του Ιουλίου 1830. Η στάση αυτή όμως της αστικής τάξης είναι περιστασιακή διότι αυτό που θέλουν οι αστοί, λέει ο Blanqui, είναι η τήρηση της Χάρτας. Και ήδη από τον Αύγουστο ο Τύπος υποδέχεται με θέρμη τον νέο βασιλιά - πολίτη . Απέναντι σ’ αυτόν τον Τύπο εμφανίζεται μία βραχύβια εργατική έντυπη δραστηριότητα , με ονόματα όπως «Εφημερίδα των Εργατών» ή «Ο Λαός».
Στον ίδιο τόνο κυμαίνεται και το κείμενο με τον τίτλο «Την σούπα την τρώει αυτός που την φτιάχνει» του 1834. Οι βασικοί όροι της κομμουνιστικής θεωρίας αναφέρονται εδώ, πριν αυτή αποκρυσταλλωθεί από τον Μαρξ, στα πλαίσια του επιστημονικού σοσιαλισμού. Το κεφάλαιο, κατ’ αρχάς, το οποίο συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα χέρια κάποιων προνομιούχων οι οποίοι κατά συνέπεια κατέχουν και τα «εργαλεία της εργασίας». Το οποίο συνδυαστικά με την κληρονομικότητα της ιδιοκτησίας αποτρέπει μία αναδιανομή του πλούτου και κατ’ επέκταση την ισότητα. Αντιλαμβάνεται ότι πλέον ο βασικός τρόπος εκμετάλλευσης του λαού είναι η κατοχή των μέσων παραγωγής και ότι η απλή αναδιανομή των γαιών δεν αρκεί, διότι πολύ γρήγορα το κινητό κεφαλαίο θα είναι σε θέση να ξαναγοράσει τις γαίες αυτές . Ο διαχωρισμός της κοινωνίας σε δύο, κυρίως, αντίπαλες ομάδες είναι εμφανής στο γράμμα που στέλνει στις 20 Οκτωβρίου 1849, από τις φυλακές της Doullens «Δεν θέλουν [οι αστοί] τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα ν’ αποκαλούνται με τα πραγματικά τους ονόματα: Προλεταριάτο, Αστική Τάξη. Όμως δεν υπάρχουν άλλα» [ονόματα] . Η διαφοροποίηση αυτή από την εξαγγελία ότι «δεν μπορούν να υπάρξουν […] παρά μόνο «μοναρχικοί και ρεπουμπλικάνοι» στην απολογίας του 1832, είναι κομβικής σημασίας.
Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Blanqui είχε διαβάσει κείμενα του Μαρξ ούτε ότι συναντήθηκε ποτέ μαζί του παρά την διαμονή στο Λονδίνο το 1857 και την πρόσκληση από τον Lafargue . Ακολουθεί μία οδό αρκετά συχνή στους παλαιούς ρεπουμπλικάνους, στις τάξεις των οποίων εμφανίζονται οι πρώτοι σοσιαλιστές, ως απάντηση στην ανάγκη επικαιροποίησης τόσο της διαφωτιστικής όσο και της επαναστατικής παράδοσης . Αυτό δεν τον κάνει λιγότερο ή περισσότερο σοσιαλιστή. Παρουσιάζεται, μάλιστα, ως κριτής των κομμουνιστών. Στο ίδιο αυτό γράμμα της 20ης Οκτωβρίου 1849, κατακρίνει την «γελοία» αντιπαράθεση μεταξύ προυντονικών και κομμουνιστών ως στείρα, ενώ ο ίδιος πιστεύει ότι όλες οι συνιστώσες του επαναστατικού χώρου έχουν τον ρόλο τους και εμπλουτίζουν διαλεκτικά την ιδεολογία η μία της άλλης. Με τον Proudhon, βέβαια, τον χώριζε και μία αντιπαλότητα για την κυριαρχία στα επαρχιακά επαναστατικά κινήματα
Γ. Η θρησκεία
Η εξέλιξη αυτή δεν είναι, ίσως, άσχετη με τις επιστημονικές εξελίξεις. Ο Lamarck έχει ήδη συγγράψει το έργο, όπου αφήνεται να εννοηθεί ο «τρανφσορμισμός», που μετέπειτα θα ονομαστεί «εξέλιξη», και ο συνεχιστής του Geoffroy Saint-Hilaire επιβεβαιώνει την διαίσθηση του Lamarck. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Georges Cuvier θ’ αντιπαρατεθεί μαζί του, φοβούμενος ό, τι η θεωρία αυτή αναιρεί τις βασικές αρχές της Γένεσης .
Δεν φαίνεται σε κανένα κείμενο να δίνει ιδιαίτερη σημασία στην Εκκλησία παρά μόνο για να την επιπλήξει, όπως στην απολογία του το 1832, όπου κατακρίνει αυτούς που αποδέχτηκαν τους Βουρβόνους ως απεσταλμένους του Θεού. Μία άλλη ένδειξη της αποστροφής από την θρησκεία φαίνεται να είναι και ο τίτλος «Ούτε Θεός, ούτε αφέντης». Στις σημειώσεις του για τον Ροβεσπιέρο, του 1850, ο Blanqui, κατηγορεί τον ορεινό αρχηγό για οπισθοχώρηση στο θέμα της θρησκείας, με την καθιέρωση της λατρείας του Υπέρτατου Όντος σκοτώνοντας έτσι την Επανάσταση . Επίσης στο τελευταίο του έργο «L’éternité par les astres», του 1872, ως παιδί του 19ου αιώνα δίνει ως αίτια για την διαμόρφωση του σύμπαντος την φύση και μηχανικές, σχεδόν, διαδικασίες, πέραν κάθε προκατάληψης και δεισιδαιμονίας.
Η άποψή του για την θρησκεία, παρ’όλο που δεν ασχολείται ιδιαίτερα μ’ αυτήν σε αντίθεση π.χ. με τον σύγχρονό του Proudhon , δεν είναι άσχετη με την διαφωτιστική παράδοση.
Δ. Διαφωτισμός και εκπαίδευση
Η θέση της εκπαίδευσης είναι σημαντική ώστε να συνειδητοποιηθεί η εργατική τάξη, κάτι που συναντάμε και στον Μαρξ, τον πατέρα του όρου Lumpenproletariat, αλλά και στον Proudhon. Δεν είναι τυχαίο ότι όλο και πιο πολλοί εργάτες εγκαταλείπουν τον ρεπουμπλικανισμό την δεκαετία του 1840, και στρέφονται σε σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά ιδεώδη . Αν και, κρίνοντας από την δράση και την οργάνωση του Blanqui, η θέση του αυτή βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με τις πρακτικές του, βασικός άξονας των οποίων ήταν η πρωτοποριακή δράση μικρών ομάδων, οι οποίες θα καταλάμβαναν την εξουσία πριν την παραδώσουν στο λαό. Η έννοια της πρωτοπορίας, μπαμπουβικής έμπνευσης, εξέλαβε με τον Blanqui μεγαλύτερες διαστάσεις, έγινε σχεδόν αυτοσκοπός, και μεταλαμπαδεύτηκε από τους συνεχιστές του και στο αναρχικό κίνημα .
IV. Επίλογος
Ο Blanqui είναι κατά κάποιο τρόπο η επιτομή και η σύνθεση των φιλελεύθερων ιδεολογιών τόσο του 18ου αιώνα, δηλαδή του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, όσο και εκφραστής των αναζητήσεων του πρώτου μισού του 19ου αιώνα που έχουν σκοπό ν’ απαντήσουν στα ερωτήματα που δημιουργούν οι νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Έννοιες όπως αυτή της ισότητας από τον Ρουσσώ και την Επανάσταση ή της κατάργησης της κληρονομικότητας. Έντονα επηρεασμένος, επίσης όπως είδαμε από τον μπαμπουβισμό μέσω του Buonarroti, θα πιστεύει ότι μόνο μία μικρή ομάδα μπορεί να καταλάβει την εξουσία. Αλλά συνάμα θ’ αντιληφθεί την δημιουργία της εργατικής τάξης και θα είναι ένας από τους πυλώνες του κομμουνισμού.
Αν και δεν καταφέρνει ν’ αφομοιώσει τον επιστημονικό σοσιαλισμό των Μαρξ και Ένγκελς, συμβάλλει και αυτός με τον τρόπο του στα θεμέλια του επαναστατικού σοσιαλισμού, με τον κομβικό όρο της «δικτατορίας του προλεταριάτου», όπως αυτός θ’ αποκρυσταλλωθεί από το 1848 και μετά. Συγχρόνως όμως η δράση του εμπνέει και άλλα κινήματα, του ευρύτερου αριστερού χώρου, όπως για παράδειγμα τον αναρχικό, στον οποίο κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η έννοια της «πρωτοπορίας». Έννοια στην οποία παραμένει προσκολλημένος ο Blanqui, όπως είδαμε και από το κείμενο του 1866, μέχρι το τέλος.
Ο Blanqui αν και παρεξηγημένος από την Ιστορία, και όντως είναι δύσκολο να βρει κανείς πάνω από μία παράγραφο γι αυτόν σε κάποιο βιβλίο που να έχει ως θέμα είτε τις επαναστάσεις είτε τον σοσιαλισμό του 19ου, νομίζω είναι ένα σύμβολο αδιάλλακτου και ακούραστου, τόσο ηθικά όσο και υλικά, επαναστάτη. Ένας επαναστάτης σκυθρωπός και λιτός, ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στην κοινωνική ανατροπή και ελευθερία, όπως τον αποθανάτισε η τέχνη της φωτογραφίας, στις αρχές της αυτή, προς το τέλος του ο Blanqui.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Arno Münster, Louis Auguste Blanqui, Ecrits sur la Révolution, Œuvres Complètes 1, textes politiques et lettres de prison, εκδ. Galilée, Paris, 1977
Eric Hobsbawm, The Age of Revolution, 1789 – 1848, εκδ. The New age library, Λονδίνο 1962
Elie Halévy, Histoire du socialisme européen, εκδ. Gallimard, Παρίσι, 1948
Charles Ledré, La presse à l’assaut de la Monarchie 1815-1848, εκδ. Armand Colin, Παρίσι, 1960
Georges de Bertier de Sauvigny, La restauration, εκδ. Flammarion, Παρίσι, 1955
Gian Mario Bravo, Les socialistes avant Marx, εκδ. François Maspero, Παρίσι, 1970
Gustave Geffroy, L'enfermé : avec le masque de Blanqui, εκδ. Eugène Fasquelle, Παρίσι, 1919*
Jean-Louis Bory, La Révolution de Juillet, εκδ. Gallimard, Παρίσι, 1972
Louis Blanc, Histoire de dix ans, τόμ. 1-3, εκδ. Pagnerre, Παρίσι, 1848
Maurice Agulhon, Η Επανάσταση στη Γαλλία ή η μαθητεία στη Δημοκρατία 1848 – 1852, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2006
Richard D. Sonn, Anarchism and Cultural Politics in Fin de Siècle France, εκδ. University of Nebraska Press, Λίνκολν και Λονδίνο, 1989
Serge Berstein Pierre Milza, Ιστορία της Ευρώπης τομ.2, Η Ευρωπαϊκή συμφωνία και η Ευρώπη των εθνών 1815-1919, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1997
Auguste Blanqui, Instructions pour une prise d'armes,hypothèse astronomique et autres textes.L'éternité par les astres,εκδ. Socιété Encyclopéd́ique Française, Παρίσι, 1973**
*Σε ψηφιακή μορφή, από το online πρόγραμμα ψηφιοποίησης «Gallica» της Εθνικής Γαλλικής Βιοβλιοθήκης
** όπως βρέθηκε στο http://www.marxists.org/francais/blanqui/1866/instructions.htm
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
Leslie Derfler, «Paul Lafargue and the Beginnings of Marxism in France», Biography, Volume 14, Number 1, (Χειμώνας 1991), σσ. 25-38
Carolyn Jeanne Eichner, «Vive La Commune!": Feminism, Socialism, and Revolutionary Revival in the Aftermath of the 1871 Paris Commune, 1961», Journal of Women's History, Volume 15, Number 2, (Καλοκαίρι 2003), σσ. 68-98
Janice Best , «Barricades: The War of the Streets in Revolutionary Paris, 1830-1848», Nineteenth-Century French Studies, Volume 32, Number 1&2, (Φθινόπωρο - Χειμώνας 2003-2004), σσ. 148-150
Naomi J. Andrews, «“La Mère Humanité”: Femininity in the Romantic Socialism of Pierre Leroux and the Abbé A.–L. Constant», Journal of the History of Ideas, Volume 63, Number 4, (Οκτώβριος 2002), σσ. 697-716
Edward S. Mason, «Blanqui and Communism» Political Science Quarterly, Vol. 44, No. 4, (Δεκ. 1929), σσ. 498-527
Maurice Paz, «Clemenceau, Blanqui's Heir: An Unpublished Letter from Blanqui to Clemenceau Dated 18 March 1879», The Historical Journal, Vol. 16, No. 3 (Σεπ. 1973), σσ. 604-615
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Εισαγωγή……………………………………………………………………………..2
Ι. Βιογραφικά…………………………………………………………………………4
ΙΙ. Συνθήκες και δράση…...………………………………………………….……….7
ΙΙΙ. Ιδεολογία………………………….…………………………………………….17
Επίλογος……………………………………………………………………………..22
Βιβλιογραφία………………………………………………………………………...24
Εισαγωγή
Η Γαλλική Επανάσταση κληροδοτεί στον γαλλικό, αλλά και ευρωπαϊκό, 19ο αιώνα δύο αντίρροπες καταστάσεις. Αφενός την, σταδιακή, κυριαρχία της αστικής τάξης , και αφετέρου ιδεολογίες, αλλά κυρίως πρακτικές, επαναστατικές. Η δημιουργία της αστικής τάξης ως οικονομικό παράγοντα είναι βέβαια απόρροια της Βιομηχανικής Επανάστασης, αλλά η συγκρότησή της ως, συνειδητή, κοινωνική τάξη, είναι ένα νεωτεριστικό φαινόμενα πιο άμεσα συνδεδεμένο με τις ιδεολογικές εξελίξεις που έφερε η Γαλλική Επανάσταση. Προφανώς η κοινωνική εμπειρία της δράσης και της ανατροπής εμπνέουν πολλούς, και η σχετική «στασιμότητα» της φεουδαρχικής αντίληψης αντικαθίσταται από μία αντίληψη πιο «δυναμική», η οποία κάνει τον πολίτη, πλέον, υποκείμενο της κοινωνίας και της Ιστορίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την «πολιτικοποίηση» της κοινωνίας . Η παλινόρθωση άφησε πολλούς απογοητευμένους, από τους Επαναστάτες οπαδούς του Ροβεσπιέρου, του Babeuf ή του Buonarroti, τους Βοναπαρτιστές, τους Ρεπουμπλικάνους μέχρι ακόμα και μερίδα αριστοκρατών. Και οι κατηγορίες αυτές δεν είναι ομοιογενή πολιτικο-ιδεολογικοί χώροι, και μάλιστα όσο θα προχωρούν στον 19ο αιώνα τόσο περισσότερο θα διασπόνται σε περισσότερα κινήματα, τόσο λόγω των πολιτικών όσο και των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων, όλες γοργές, αποσαφηνίζοντας τις ιδεολογίες τους.
Ένας χώρος πολύ εύφορος είναι ο σοσιαλιστικός. Και οι συζητήσεις και ζυμώσεις που γίνονται, σ’ ευρωπαϊκό επίπεδο, από την Ισπανία έως την Ρωσία, εμπλουτίζουν τόσο τις πρακτικές του, όσο και το λεξιλόγιο του, άρα και τις ιδέες. Τότε θα δημιουργηθούν οι μαρξιστικές, οι αναρχικές, και άλλες ιδεολογίες. Ο Μαρξ θεωρείται ο πρώτος συστηματικός, «επιστημονικός» σοσιαλιστής. Από το «Κεφάλαιο» όπου περιγράφει το νέο καπιταλιστικό σύστημα, μέχρι το «Μανιφέστο» , όπου διατυπώνει λιτά και με σαφήνεια ένα πρόγραμμα για ένα άλλο πολιτικό σύστημα, παρατηρούμε την συστηματική του προσέγγιση. Η συστηματοποίηση αυτή προφανώς είναι μίας υπάρχουσας παράδοσης. Και δεν είναι λίγοι οι προπομποί του Μαρξ. Εμείς θ’ ασχοληθούμε μ’ έναν από αυτούς τον Louis Auguste Blanqui. Τον εμπνευστή της «διαρκούς επανάστασης», της «πρωτοπορίας» και της «δικτατορίας του προλεταριάτου» .
Ο Blanqui οργανώνει ή συμμετέχει σε εξεγέρσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος περνάει φυλακισμένος. Ο L.A. Blanqui γεννιέται το 1805 και πεθαίνει την 1η Ιανουαρίου του 1881. Είναι δηλαδή μάρτυρας σε όσα διαδραματίζονται στον πλούσιο αυτό γαλλικό 19ο αιώνα. Από την Αυτοκρατορία - ο ίδιος γεννιέται το έτος της μάχης του Αούστερλιτς – και την βουρβονική παλινόρθωση, κατά την πτώση της οποίας ο Blanqui είναι 19 ετών, μέχρι και την πρώτη δεκαετία της Γ’ Δημοκρατίας. Η περίοδος αυτή γεμάτη αναταραχές αλλά και ζυμώσεις, θα συμπεριλάβει εξεγέρσεις, τόσο την δεκαετία του 1820 όσο και την δεκαετία του 1830, και 3 επαναστάσεις – το 1830 κατά του Καρόλου Ι’, το 1848 κατά του Λουδοβίκου-Φιλίππου της Ορλεάνης και την Παρισινή Κομμούνα του 1871, συνέπεια της στρατιωτικής καταστροφής που υπέστη η Δεύτερη Αυτοκρατορία από τους Πρώσους και τους γερμανούς τους συμμάχους και του πολιτικού κενού που δημιουργήθηκε. Ο Blanqui στο μέτρο του δυνατού θα λάβει μέρος σε όλες αυτές τις ιστορικές στιγμές. Συμμετοχή που θα πληρώσει με 37, συνολικά, χρόνια φυλάκισης, απ’ όπου θα κληρονομήσει και το ψευδώνυμο «έγκλειστος» .
Από τα πορτραίτα και τις φωτογραφίες του ο Blanqui δείχνει αυστηρός, σχεδόν απόκοσμος. Η ζωή του όπως το δείχνει και η δράση του, ασταμάτητη και αμείωτου ζήλου και ενθουσιασμού, ήταν απόλυτα αφοσιωμένη στην επανάσταση και τις συνομωσίες. Χωρίς παραχωρήσεις και συμβιβασμούς, μέχρι το τέλος θα παραμείνει πιστός στις αρχές του, αφήνοντας μάλιστα την τελευταία του πνοή, την 1η Ιανουαρίου 1881 σε μία πολιτική συγκέντρωση.
Ακριβώς λόγω της πολιτικής του δράσης και των συνθηκών του 19ου αιώνα δεν μπορεί κανείς ασχοληθεί με τον Blanqui παρά μόνο υπό το φως των πολιτικών γεγονότων και περιστάσεων. Συνθήκες τις οποίες άλλοτε εκμεταλλεύεται και άλλοτε προσπαθεί να δημιουργήσει.
Ι. Βιογραφικά
Ο Blanqui γεννιέται την 8η Φεβρουαρίου 1805 στην Νότια Γάλλια, στο Puget-Théniers κοντά στην Νίκαια. Η περιοχή είχε μόλις προσαρτηθεί στην νεαρή Α’ Γαλλική Δημοκρατία από τα στρατεύματά της, το 1792. Ο πατέρας του Jean Dominique Blanqui, βουλευτής της Συμβατικής Εθνοσυνέλευσης, εναντιώθηκε στην επίθεση των Γιρονδίνων από τους Αβράκωτους και τους Ορεινούς, και ενώ ο ίδιος ήταν υπέρ της θανάτωσης του Λουδοβίκου ΙΣΤ’, η αντίθεση αυτή του στοίχησε την ελευθερία του. Στην φυλακή παράμεινε 10 μήνες . Μετά την πτώση του Ροβεσπιέρου ελευθερώνεται και επιστρέφει στην έδρα του στην Συμβατική. Οπαδός του Πραξικοπήματος της 18ης Μπρυμαίρ, τοποθετείται υποπεριφερειάρχης στο Puget-Théniers. Ο L.A. Blanqui σε ηλικία ανεβαίνει στο Παρίσι σε ηλικία 13 ετών, παρ’ ότι το Puget-Théniers με την παλινόρθωση επιστρέφεται στο βασίλειο της Σαβοΐας. Στο Παρίσι μένει στο Ίδρυμα, δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, Massin, όπου διδάσκει ο, γηραιότερος κατά 7 χρόνια, αδερφός του Adolphe Blanqui, μετέπειτα οικονομολόγος της φιλελεύθερης σχολής. Ο ίδιος παρακολουθεί μαθήματα στο Charlemagne, και με το πέρας των σπουδών του εκεί εγγράφεται στην Νομική και την Ιατρική Σχολή. Όμως η δράση του δεν θα τον αφήσει να ολοκληρώσει τις σπουδές του. Από την ηλικία των 17 ετών ήδη συμμετέχει στην κινητοποίηση υπέρ των τεσσάρων λοχιών της Rochelle, οι οποίοι είχαν καταδικαστεί σε θάνατο με την κατηγορία της προσχώρησης στους Καρμπονάρι και της δημιουργίας αναστατώσεων στο σύνταγμά τους. Εργάζεται παράλληλα ως κατ’οίκον διδάσκαλος ενώ το 1824 γίνεται, και ο ίδιος, μέλος των Καρμπονάρι και λαμβάνει ενεργό μέρος σε ρεπουμπλικανικές συνομωσίες. Συνεργάζεται με τον αδερφό του στο «Journal du Commerce» [Εφημερίδα του Εμπορίου] και μετέπειτα στο «Courrier Français» του Voyer d’Argenson. Το 1927 συμμετέχει για πρώτη φορά σε αντιμοναρχικές διαδηλώσεις. Το 1829 γίνεται μέλος της εφημερίδας «Le Globe» και το 1830, μετά την επανάσταση, του συλλόγου «Amis du peuple» [φίλοι του λαού] όπου γνώρισε τους Buonarroti και Barbès.
Από το 1831 και μετά συμμετέχει ή ιδρύει, ακατάπαυστα, μυστικές οργανώσεις. Η δράση του αυτή τον φέρνει ενώπιον του δικαστηρίου το 1831, και η απολογία του στις αρχές του επόμενου έτους είναι στην ουσία ένα δριμύ κατηγορώ κατά της αστικής τάξης. Ο ίδιος χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον όρο «προλετάριος» σε δημόσιο του κείμενο, κατά την απολογία του αυτή. Κομβικής σημασίας η ορολογία αυτή, όπως θα δούμε παρακάτω, άμεσα συναρτημένη αφενός με την πικρία της εμπειρίας του 1830 και αφετέρου με τις σχέσεις που αναπτύσσει στα πλαίσια των «Φίλων του Λαού».
Καταδικάστηκε πολλές φορές σε φυλάκιση εξαιτίας των ρεπουμπλικανικών του φρονημάτων κατά τη διάρκεια της Μοναρχίας του Ιουλίου. Το 1839 σημειώνεται μία μπλανκιστική εξέγερση με τη συμμετοχή και της Λίγκας των Δικαίων (η οποία θ’ αναγκαστεί να διαφύγει στην Αγγλία). Επρόκειτο για μία καθαρά κομμουνιστική εξέγερση , κατά τη διάρκεια της οποίας, κατελήφθη το Δημαρχείο και το Μέγαρο της Αστυνομίας.
Το 1840, η ένοπλη αυτή εξέγερση της Κοινωνίας των Εποχών τον οδηγεί ξανά στο δικαστήριο όπου καταδικάζεται σε θάνατο, ποινή η οποία θα μετατραπεί σε ισόβια κάθειρξη. Δεν θα απελευθερωθεί παρά μόνο με την ευκαιρία της επανάστασης του 1848, αναλαμβάνοντας άμεσα επαναστατική δράση. Ανικανοποίητος από την επανάσταση και ανένδοτος ήρθε σε ρήξη με τους μετριοπαθείς ρεπουμπλικάνους. Μετά την επανάσταση δικάζεται γι’ άλλη μια φορά το 1849 και φυλακίζεται. Φυλακή απ’ όπου δραπετεύει το 1865, ενώ το 1869, με την γενική αμνηστεία, μπορεί να επιστρέψει και στην Γαλλία.
Η διπλή προσπάθεια ένοπλης εξέγερσης μέσα στο ίδιο έτος, το 1870, δείχνει την προτίμηση του στην εξέγερση και την βίαιη κατάληψη της εξουσίας. Μετά την ήττα της Γαλλίας συμμετέχει και στην επανάσταση που ακολουθεί την πτώση του Ναπολέοντος Γ’ και την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, οπότε και ιδρύει την εφημερίδα «La patrie en danger». Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους στην εξέγερση του Παρισιού, η οποία προκαλείται από την πολιορκία της πόλης από τα πρωσικά και γερμανικά στρατεύματα, είναι μέρος αυτών που καταλαμβάνουν την εξουσία. Ο Αδόλφος Θείρσιος έδωσε εντολή να συλληφθεί και έτσι ήταν απών στην Κομμούνα, η οποία τον ψήφισε Πρόεδρό της, και ζητήθηκε μάλιστα από τον Θείρσιο ν’ ανταλλαχθεί ο Blanqui με όλους τους αιχμαλώτους. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από τον Θείρσιο.
Μετά την Κομμούνα όπως και οι υπόλοιποι, δικάστηκε και καταδικάστηκε, να μεταφερθεί, αλλά λόγω υγείας η ποινή μετατρέπεται σε απλή φυλάκιση. Τον περισσότερο καιρό του από την Κομμούνα έως το 1877 τον περνάει στην φυλακή. Από το 1877 έως το 1879 εκλέγεται δύο φορές βουλευτής του Μπορντώ, αλλά και τις δύο φορές η εκλογή του αυτή ακυρώνεται. Το 1879, σε μεγάλη ηλικία και κουρασμένος από τους εγκλεισμούς, γυρίζει ανά την Γαλλία για να διαδώσει τις ιδέες του και ιδρύει μάλιστα και μία εφημερίδα, την «Ni Dieu, ni maître» [Ούτε Θεός, ούτε αφέντης]. Πεθαίνει την 1η Ιανουαρίου 1881, σε ηλικία 76 ετών.
Παρά την ελάσσονα σημασία που δίνουν οι ιστορικοί του 19ου στον Blanqui, ο ρόλος του στην εξέλιξη του σοσιαλισμού έχει αποκατασταθεί στην ιστοριογραφία του 20ου αιώνα . Ο καλύτερος τρόπος, πάντως, για να προσεγγίσει κανείς τον Blanqui, είναι υπό το φως των γεγονότων.
ΙΙ. Συνθήκες και δράση
Α. Η ζύμωση
Όπως είπαμε η κατάσταση της Γαλλίας από την Παλινόρθωση μέχρι και την, σχετική ομαλοποίηση που επήλθε κατά την διάρκεια της Γ’ Γαλλικής Δημοκρατίας, και θα οδηγήσει στην μυθική Belle époque, ήταν ανάστατη. Συνεχείς εξεγέρσεις, επαναστάσεις, συνομωσίες, εφήμερες συνεργασίες και πραξικοπήματα συνθέτουν το ταραγμένο αυτό σκηνικό. Στο σκηνικό αυτό ο Blanqui κατέκτησε, σταδιακά, πρωταγωνιστικό ρόλο.
Το 1818 όταν ανεβαίνει στο Παρίσι, η Γαλλία βρίσκεται ακόμα με τα στρατεύματα των νικητών της στο έδαφός της, αν και αυτά θ’ αποσυρθούν σύντομα, τον Σεπτέμβριο του 1818, αφού οι Σύμμαχοι θεωρούν πως δεν υπάρχει λόγος για περεταίρω παραμονή τους στην Γαλλία. Στο τέλος του ίδιου έτους, ο Richelieu που θεωρεί ότι η δουλειά του τελείωσε με την αποχώρηση των Συμμαχικών στρατευμάτων, υποβάλλει την δεύτερη και τελική του παραίτηση στον Λουδοβίκο ΙΗ’ στις 26 Δεκεμβρίου. Κύριος της κατάστασης θα είναι ουσιαστικά ο Decazes, που έχει στα χέρια του τα υπουργεία Εσωτερικών και Αστυνομίας. Η πολιτική αλλάζει με την αποκαθήλωση των ultras , των υπερμοναρχικών, από το Συμβούλιο του Κράτους, 16 περιφερειάρχες [préfets] και 45 υποπεριφερειάρχες αλλάζουν. Οι νέοι νόμοι για την ελευθερία του Τύπου, περιλαμβάνουν την αποδοχή ότι μόνο όταν αυτός παρακινεί στο έγκλημα πρέπει να διώκεται, και την υποχρεωτική καταβολή εγγύησης ύψους 10.000 φράγκων από δύο εκδότες εγγυητές προκειμένου να μπορεί ν’ αρχίσει να εκδίδεται ένα έντυπο. Αλλά τα μέτρα αυτά δεν ικανοποιούν την αριστερά, ενώ συγχρόνως εξοργίζουν τους υπερ-συντηρητικούς. Η κατάσταση είναι πολιτικά έκρυθμη, ειδικά από την στιγμή που στη νέα Βουλή οι ανεξάρτητοι κερδίζουν 35 από τις συνολικά 55 έδρες. Έτσι γίνεται επιτακτική η ανάγκη για έναν νέο εκλογικό νόμο. Ο νόμος ανακοινώνεται, από τον Decazes, ότι θα κατατεθεί στις 14 Φεβρουαρίου 1820. Αλλά το βράδυ της 13ης πεθαίνει ο δούκας του Berry, αδερφός του βασιλιά, από μαχαίρωμα. Αποτέλεσμα ήταν ο Decazes προκηρύξει καινούριους έκτακτους νόμους. Πλέον είναι θέμα χρόνου ώστε η δυσαρέσκεια να μετατραπεί σε πόλωση και ανοιχτή αντιπαράθεση, αφού η αριστερά αντιλαμβάνεται πλέον ότι δια της νομίμου οδού δεν θα φτάσει στην εξουσία. Κάθε μέρα έξω από τις συζητήσεις στην Βουλή μαζεύονται φιλελεύθεροι και ρεπουμπλικάνοι φοιτητές μαζεύονται προκειμένου ν’ αποδοκιμάσουν τους υπερ-συντηρητικούς βουλευτές.
Το εναρκτήριο σάλπισμα δίνουν οι φιλελεύθεροι με την συνομωσία του Bazar. Σ’ αυτήν συμμετέχουν διάφορες οργανώσεις αλλά και μεμονωμένα άτομα, από τα οποία θα συγκρατήσουμε τον Lafayette και τον d’Argenson, με την εφημερίδα του οποίου θα συνεργαστεί λίγο αργότερα ο Blanqui. Σκοπός ήταν μετά την αποκαθήλωση των Βουρβόνων, να κληθεί ο λαός να αποφασίσει. Μία μάλλον μετριοπαθής και ρεπουμπλικανική λογική. Η συνομωσία όμως αποκαλύφτηκε και οι περισσότεροι αρχηγοί της, όπως ο Lafayette, διέφυγαν και κρύφτηκαν. Από την στιγμή αυτή και μετά η συντηρητική παράταξη είναι αναμφισβήτητα η κυρίαρχος της πολιτικής σκακιέρας. Γεγονός το οποίο πυροδοτεί μία έξαρση επαναστατικών κινημάτων, με πρώτο απ’ όλα αυτό των καρμπονάρι, «εισαγόμενο» κίνημα από την Ιταλία περιβεβλημένο από την δόξα της σχετικής νίκης στην Ιταλία και την Ισπανία. Ιδρυτής της «société» αυτής είναι ο Buonarroti. Πάλι συναντάμε τον Lafayette και τον d’Argenson. Σκοπός ήταν να γίνουν σ’ όλη την επικράτεια εξεγέρσεις. Αλλά και αυτή τη φορά, λόγω της μαζικότητας και της κινητοποίησης, το κράτος τους αντιλήφθηκε και έδρασε άμεσα. Ο Blanqui θα γίνει μέλος των καρμπονάρι 3 χρόνια αργότερα. Άλλα κινήματα μικρότερα, θα έχουν την ίδια τύχη. Όπως αυτό των τεσσάρων λοχιών της Rochelle, κατά της καταδίκης των οποίων θα κινητοποιηθεί το 1822 ο Blanqui. Έτσι το κίνημα των καρμπονάρι φθίνει και διαλύεται, και τα μέλη του φεύγουν, στην Ισπανία, την Ιταλία ή ακόμα και την Ελλάδα, για να βοηθήσουν την Επανάσταση . Άλλοι, τέλος, κατέφυγαν, ιδεολογικά, στον σαινσιμονισμό.
Το 1824 ο Λουδοβίκος ΙΗ’ πεθαίνει και τον διαδέχεται ο Κάρολος Ι’. Η κυβέρνηση, συντηρητική, και ένα από τα πρώτα της μελήματα ήταν ο έλεγχος του τύπου, τόσο του περιοδικού τύπου, όσο και των διαφόρων δελτίων και φυλλαδίων τυπώνονταν κατά καιρούς. Ο νέος νόμος ήταν δρακόντειος και περιελάμβανε δύο βασικούς άξονες. Ο πρώτος ήταν ότι έπρεπε όλα τα έντυπα να κατατίθενται τουλάχιστον πέντε μέρες πριν την δημοσιοποίησή τους στην αστυνομία και επιπλέον έπρεπε να πληρώνονται χαρτόσημα για κάθε φύλλο που εκδιδόταν. Στην ουσία έφερνε την χρεοκοπία σχεδόν σε όλους τους εκδότες. Αυτό είχε όσο επίπτωση την άμεση αντίδραση των εκδοτών και των τυπογραφείων, χώρος στον οποίο κινούταν και ο Blanqui. Το 1826 ο νόμος της πρωτοτοκίας θεωρείται ως η κατάργηση του Αστικού Κώδικα και η επιστροφή σε φεουδαλικές πρακτικές με σκοπό της διατήρηση της μεγάλης ιδιοκτησίας και των απορρεόντων προνομίων. Μία αντίδραση με σαράντα χρόνια καθυστέρηση κατά κάποιο τρόπο . Την 29η Απριλίου 1827, ο Κάρολος Ι’ επιθεωρεί την Εθνοφρουρά στο Πεδίο του Άρεως, παρουσία μεγάλου πλήθους. Μεταξύ των «ζήτω ο βασιλιάς!» που κραυγάζουν οι Εθνοφρουροί ακούγονται και κάποια «Ζήτω η ελευθερία του Τύπου!», στα οποία ο βασιλιάς ανταπαντά «ήρθα εδώ για να λάβω τιμές και όχι μαθήματα» . Υπό την πίεση του πρωθυπουργού Villèle η Εθνοφρουρά διαλύεται. Η έκρυθμη αυτή κατάσταση θα εκτονωθεί αρχικά στις εκλογές του Νοεμβρίου 1827, όπου η φιλελεύθεροι κερδίζουν, αλλά κυρίως στην επανάσταση του 1830. Στην περίοδο που μεσολαβεί, ο Blanqui παίρνει μέρος τα επεισόδια του 1827 και στις «μικρο-εξεγέρσεις» των φοιτητών, οι οποίες πυροδοτούνται από την κηδεία του φοιτητή Manuel στις 27 Αυγούστου 1827. Πρόκειται για ένα πρελούδιο, μία πρόβα, με μάχες και οδοφράγματα που στήνονται αυθόρμητα, σύμφωνα με τις περιγραφές του αστυνομικού Canler , όπως θα γίνει το 1830. Ο Blanqui στα επεισόδια αυτά λαβώνεται δύο φορές από σπαθί το 1827 και μία από σφαίρα το 1829, ενώ το ίδιο αυτό έτος φυλακίζεται, για μικρό χρονικό διάστημα, για πρώτη φορά . Κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού αυτού, διαβάζει το «Συνομωσία για την Ισότητα» του Buonarroti . Προκειμένου ν’ αναρρώσει και να ξεχαστεί λίγο από τις αρχές ταξιδεύει στην Νότια Γαλλία την Ιταλία και την Ισπανία, και επιστρέφει στην Γαλλία τον Αύγουστο του 1929.
Β. Η πρώτη Επανάσταση
Αν μέχρι τώρα ο Blanqui συμμετείχε κάπως περιφερειακά στα γεγονότα, πλέον και η ιδεολογία του αλλάζει σταδιακά, μέσα από τις επαναστατικές διαδικασίες που θ’ ακολουθήσουν, αλλά και η δράση του γίνεται πιο πρωταγωνιστική.
Μία Επανάσταση, τουλάχιστον όπως του 1792, δεν φαίνεται πιθανή το 1830. Τον Ιανουάριο αυτού του έτους της Επανάστασης η «Le Temps» γράφει «Όλα τα συμφέροντα είναι ικανοποιημένα, ο κόσμος δεν ζητά παρά να διατηρήσει τα κεκτημένα.» . Στις 24 Ιουλίου, όμως, το Journal de Paris [εφημερίδα του Παρισιού] γράφει: «Όλοι οι όρκοι υποταγής και πίστης είναι εξαρτημένοι από την Χάρτα , αν παραβιαστεί η Χάρτα οι όρκοι διαλύονται» . Και θα διαλυθούν με την κοινοποίηση των πέντε διαταγμάτων στο Moniteur το πρωί της 26ης Ιουλίου. Κατά σειρά πρόκειται για την επιστροφή στην λογοκρισία, με τέτοιο τρόπο που στην ουσία καταργεί τελείως τον Τύπο, δεύτερον την διάλυση της Βουλής, τρίτον την αλλαγή του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι, με μείωση του αριθμού των βουλευτών, τέταρτον την σύγκλιση των εκλεκτικών κολλεγίων για τις 6 και 13 Σεπτεμβρίου και τέλος, πέμπτον, την τοποθέτηση υπερμοναρχικών σε υψηλές θέσεις. Όλος ο κόσμος του Τύπου, μεταξύ των οποίων και ο Blanqui, που συνεργάζεται στην Globe, κατεβαίνουν στο δρόμο. Στην ουσία έτσι και αλλιώς έχει καταργηθεί ο Τύπος. Η National [Εθνική] του Θείρσιου, ο οποίος δεν είχε προλάβει να επιστρέψει από την επαρχία, γράφει «Η Γαλλία ξανακυλά προς την Επανάσταση από ευθύνη της κυβέρνησης» . Ο ίδιος ο Θείρσιος μόλις επιστρέφει στο Παρίσι πάει στην Πλατεία των Ιταλών, όπου βρίσκεται πλήθος δημοσιογράφων, καλλιτεχνών, δικηγόρων. Μεταξύ τους και ο Blanqui. Ο Θείρσιος μιλάει, και παροτρύνει το πλήθος στη μόνη δυνατή, γι’ αυτόν, αντίσταση, την νόμιμη. Ο Louis Blanc εξηγεί την στάση της αστικής τάξης, λόγω του φόβου εκτροχιασμού και στην πράξη επρόκειτο για έναν «συνδυασμό και σύνεσης και δυναμισμού» . Ο Blanqui ξανακατεβαίνει στο δρόμο απ’ όπου και προσπαθεί παρακινήσει τον λαό στην εξέγερση. Την επόμενη ημέρα οι συνάδελφοί από την «Globe» θα τον επικρίνουν για την «εφηβική του γελοιότητά» του [ο Blanqui είναι τότε μόλις 25 ετών]. Αλλά μήπως δεν είναι η νεανική διάσταση της επανάστασης που την χαρακτηρίζει; Όπως άλλωστε και τις περισσότερες επαναστάσεις . Ο Louis Blanc μας μεταφέρει με λεπτομέρειες το κλίμα που επικρατεί στην Πολυτεχνική Σχολή η οποία θα διαδραματίσει έναν «λαμπρό ρόλο» . Ο Delacroix, όταν ζωγραφίσει το ίδιο έτος την Δημοκρατία που οδηγεί τον Λαό πάνω από τα παρισινά οδοφράγματα, τοποθετεί ακριβώς από πίσω της έναν φοιτητή και ένα παιδί. Στην «Globe» ο Blanqui έχει πάει από το πρωί, και βρίσκει ένα κλίμα ελάχιστα επαναστατικό, τουλάχιστον όχι όσο θα το επιθυμούσε ο ίδιος. Εκεί όλοι τους προσπαθούν να εκδώσουν το ταχύτερο δυνατόν το τεύχος της ημέρας, γνωρίζοντας ότι αφενός θα έχουν περισσότερους αναγνώστες από ποτέ και αφετέρου ό,τι ο χρόνος τον οποίο έχουν στη διάθεσή τους είναι πολύ μετρημένος. Και όντως έχουν ήδη υπογραφεί και παραδοθεί στην αστυνομία τα εντάλματα κατά της «Εθνικής», του «Καιρού», της «Εφημερίδας του Εμπορίου» και της «Globe». Ο Blanqui πάει στην κρυψώνα του, στην λεωφόρο Saint-Marceau, να πάρει το κρυμμένο τουφέκι του, από την καρμποναρική εποχή, και επιστρέφει σπίτι του όπου το αφήνει ώστε να το έχει πρόχειρο. Απέναντι από το Palais-Royal, λίγα μέτρα από το Λούβρο και απέναντι σχεδόν από το Μέγαρο του Κεραμικού στήνεται το πρώτο οδόφραγμα στο Παρίσι. Ο Blanqui είναι παρών, πράγμα το οποίο δεν εκπλήσσει. Από το οδόφραγμα αυτό ξεκινούν έναν πετροπόλεμο κατά της φρουράς η οποία ενώ δέχεται την εντολή «πυρ» από τον διοικητή της, κατόπιν εντολής ενός κατώτερου αξιωματικού που διατάσσει «υπό μάλης» κατεβάζουν τα τουφέκια τους. Τελικά οι εξεγερμένοι διαλύονται μετά από την επίθεση ιππικού. Ο Blanqui επιστρέφει στο Quartier-Latin όπου βγάζει έναν λόγο στους φοιτητές και τον λαό, αν και η ακριβής τοποθέτηση του λόγου αυτού είναι αβέβαιη. Σίγουρα τον εξήγγειλε τις πρώτες ημέρες της επανάστασης , και περιέχει αποκλειστικά οδηγίες πρακτικής φύσεως για την επιτυχή διεξαγωγή της επανάστασης. Περιλαμβάνονται, συνοπτικά, σε 7 άρθρα, οδηγίες σχετικά με το ποιοι, πού και πώς θα εξεγερθούν. Διαβάζουμε ένα ενδεικτικό απόσπασμα: «θα στηθούν οδοφράγματα σε όλους τους δρόμους κάθε 50 μέτρα. Θα αφαιρεθούν οι πέτρες από το οδόστρωμα και θα τοποθετηθούν στους ορόφους ώστε να πεταχτούν στα στρατεύματα του Καρόλου Ι’» . Η περιγραφή των οδοφραγμάτων, αμέσως μετά την πρώτη του εμπειρία, συνηγορεί υπέρ της υπόθεσης αυτής .
Την επόμενη μέρα αρχίζουν οι πρώτες συμπλοκές. Ο Blanqui είναι άφαντος στην «Globe», τι είχε να κάνει άλλωστε εκεί την στιγμή που κανείς τους στην ουσία δεν θέλει μία επανάσταση. Στην «Εθνική» μάλιστα ο Θείρσιος θεωρεί όλο και πιο επιτακτική την ανάγκη να τεθεί η υποψηφιότητα του δούκα της Ορλεάνης στον θρόνο, προκειμένου να βγουν από την αβεβαιότητα στην οποία βρίσκονται, και μαζί του συντάσσονται πολλοί, εκτός του λαού που δρα. Αν και η μερίδα αυτή των δημοσιογράφων αναρωτιέται μήπως να τεθούν τελικά επικεφαλής της επανάστασης, αφού πλέον είναι σίγουρο ότι πρόκειται για επανάσταση. Ο Blanqui όμως θεωρεί πλέον ό,τι όλα «θ’ αποφασιστούν με τα όπλα» και επιστρέφει σπίτι του για να πάρει το τουφέκι του αλλά και την τρίχρωμη κονκάρδα του. Και έτσι οπλισμένος μάχεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Την νύχτα ο Blanqui είναι ικανοποιημένος, όπως φαίνεται από ένα χειρόγραφο όπου μιλάει για την «ήττα των στρατευμάτων του Καρόλου Ι’¨» αλλά συνεχίζει «δεν πρέπει να επαναπαυθούμε σ’ αυτές τις πρώτες δάφνες», διότι «οι ενισχύσεις από την επαρχία έχουν φτάσει» . Τελευταία μέρα, 29 Ιουλίου 1830. Οι μάχες είναι σφοδρές και το πυροβολικό έχει φτάσει πλέον στο κέντρο της πρωτεύουσας. Ο Blanqui βρίσκεται μαζί με άλλους εξεγερμένους στο Δικαστικό Μέγαρο όπου σκίζει με την ξιφολόγχη, τις λευκές σημαίες οι οποίες φέρουν τον βασιλικό κρίνο. Η επανάσταση δείχνει να έχει επιτύχει και οι πρωτοπόροι τις, μεταξύ των οποίων και ο Blanqui, θέλουν πλέον να πάνε παραπέρα. Το 1793 έρχεται στις μνήμες πολλών μαζί με τα φαντάσματα του Ιακωβινισμού. Μήπως η σημαία των εξεγερμένων δεν είναι η τρίχρωμη; Η απάθεια και η παθητικότητα δεν έχουν πλέον θέση, και ο Blanqui εισέρχεται στο σαλόνι της Διδας de Montgolfier και λέει : «την πάθατε Ρομαντικοί!» Αλλά η κατάσταση δεν θα εξελιχθεί τελικά όπως το 1793 αλλά μάλλον όπως το 1799, και η αστική τάξη θ’ αναζητήσει έναν νέο σωτήρα. Η αστική τάξη έχει τρομοκρατηθεί και θα προσπαθήσει να χειραγωγήσει την επανάσταση και να επαναφέρει την τάξη. Η αντίδραση έχει ουσιαστικά αρχίσει, και θα φέρει τον Λουδοβίκο-Φίλιππο. Κίνηση που θα χαίρει της συμπάθειας κάποιων αριστερών, «ρεπουμπλικανίσκων» κατά τον Blanqui .
Γ. Η πρώτη μεγάλη δίκη
Μετά την αποτυχία της επανάστασης, ο Blanqui συνεχίζει την δράση του αμείωτα. Τόσο τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους καλεί, επί τη ευκαιρία της κηδείας του Benjamin Constant, ένα λόγο, μέσω του οποίου ανακαλεί τις επιτυχίες του καλοκαιριού και εκθειάζει το επαναστατικό ιδεώδες και ήθος. Το επόμενο έτος, απογοητευμένος από την αποτυχία της επανάστασης και την προδοσία των αστικών τάξεων ιδρύει την «Κοινωνία των Φίλων του Λαού», στην οποία απευθύνεται με τον λόγο της 22ας Ιανουαρίου 1831. Ο λόγος αυτός μάς αφήνει να καταλάβουμε ό,τι κατά κύριο λόγο η «Κοινωνία» αυτή αποτελείται από φοιτητές ή πρώην φοιτητές. Μιλάει για το άσυλο του Πανεπιστημίου και την θέση των φοιτητών. Ουσιαστικά πρόκειται για μία έκκληση στους φοιτητές να πολιτικοποιηθούν και να πάρουν θέση τόσο κατά του «βασιλιά – πολίτη» Λουδοβίκου Φιλίππου όσο και κατά του Πανεπιστημίου το οποίο έγινε, σύμφωνα με τον Blanqui, από τον Ναπολέοντα και μετά, ένα όργανο της εξουσίας. Και προβάλλει την πολιτική δράση και εμπειρία ως βασικά συστατικά της πολιτικής συγκρότησης. Αφήνει, βέβαια, και πολλές αιχμές για την στάση όχι μόνο της αστικής τάξης, αλλά και πρώην συντρόφων του, παλιών καρμπονάρι . Τον Ιούλιο του ίδιου έτους συλλαμβάνεται ως μέλος της «Κοινωνίας των Φίλων του Λαού» η οποία κατηγορείται για παραβίαση των νόμων σχετικά με τον Τύπο και για συνομωσία. Ο Blanqui κατά την υπεράσπισή του, στην δίκη των Δεκαπέντε, από κατηγορούμενος, περνάει στην αντεπίθεση και με τον λόγο γίνεται, ουσιαστικά, κατήγορος. Στον λόγο αυτό αναφέρεται για πρώτη φορά στους «προλετάριους» τουλάχιστον σ’ έγγραφό του που υπάρχει μέχρι σήμερα. Οι προνομιούχοι δεν είναι πλέον οι ευγενείς αλλά η αστική τάξη η οποία ζει από «τον ιδρώτα των προλετάριων». Πρόκειται για ένα δριμύ κατηγορώ κατά του συστήματος, όπου λίγοι μονοπωλούν τόσο την παραγωγή όσο και την πολιτική και την οικονομική ζωή της χώρας, επιβάλλοντας τους νόμους και τους φόρους που τους εξυπηρετούν. Ο λόγος αυτός, ενώ οι κατηγορούμενοι θ’ αφεθούν ελεύθεροι, ελλείψει στοιχείων, θα του κοστίσει μία δεύτερη δίκη. Σ’ αυτήν θα καταδικαστεί σε φυλάκιση ενός έτους και σε πρόστιμο 200 φράγκων. Μέχρι το 1839, θα συμμετάσχει σε διάφορες συνομωσίες με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος του Λουδοβίκου-Φιλίππου. Το καθεστώς αυτό, αξίζει να σημειωθεί, από την αρχή του, βλέπει την σταδιακή εγκαθίδρυση της αστικής τάξης ως κυρίαρχης σε όλα τα επίπεδα . Η άνοδος αυτή είναι φυσική συνέπεια της Βιομηχανικής Επανάστασης η οποία εδραιώνεται, αν και δεν είναι συγκρίσιμη με την επιτάχυνση που θα γνωρίσει κατά τη διάρκεια της Β’ Αυτοκρατορίας, στη Γαλλία .
Δ. Η άνοδος της αστικής τάξης και η ριζοσπαστικοποίηση του Blanqui
Η Βιομηχανική Επανάσταση δημιουργεί στη Γαλλία, όπως και πριν στην Αγγλία, δύο νέες τάξεις. Αφενός την αστική και αφετέρου την εργατική, οι οποίες συγκεντρώνονται κατά κύριο λόγο στα αστικά κέντρα. Οι συνθήκες ζωής είναι θλιβερές, τουλάχιστον, όπως και στην βιομηχανική Αγγλία. Η τελικά ηττημένη εργατική τάξη, της οποίας ήταν καθοριστική η συμβολή στις Τρείς Ένδοξες, γρήγορα θ’ ανακάμψει και θα διεκδικήσει το μερίδιό της από την οικονομική ανάπτυξη. Δεν είναι τυχαίο ότι το 1832 και το 1834 ο Blanqui γράφει δύο κείμενα, το πρώτο είναι ένας λόγος τον οποίο θα εκφωνήσει στην «Κοινωνία των Φίλων του Λαού» ενώ το δεύτερο, ένα άρθρο, το οποίο, όμως, θα μείνει ανέκδοτο μέχρι το 1885. Στην «Κοινωνία των Φίλων του Λαού» αρχίζει τον λόγο του με την φράση: «Δεν πρέπει να αποκρύπτεται ότι υπάρχει ένας πόλεμος μέχρι θανάτου μεταξύ των τάξεων οι οποίες συνθέτουν το έθνος» ενώ το άρθρο φέρει τον ενδεικτικό τίτλο «Την σούπα την τρώει αυτός που την φτιάχνει» . Η περίοδος 1830 – 1840 χαρακτηρίζεται ακριβώς από την άνοδο και την συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης, και από απεργίες με κύριο αίτημα την ημέρα των δέκα ωρών και την αύξηση των μισθών. Το 1834 στην επαρχία οι εργάτες σε πολλές μεγάλες πόλεις εξεγείρονται σε μεγάλη κλίμακα. Κορύφωση αυτών των κινητοποιήσεων είναι η απεργία στο Παρίσι το 1840, οπότε και 100.000 εργάτες συμμετέχουν στην απεργία, με μία συγκέντρωση στο Πεδίο του Άρεως την 16η Απριλίου. Σταδιακά θα προσχωρήσουν και συνειδησιακά οι μικρο-αστοί, ή τουλάχιστον ένα μέρος τους, αντιλαμβανόμενοι όλο και περισσότερο ότι η μεγαλοαστική τάξη δεν σκοπεύει να τους εντάξει σ’ αυτήν.
Το 1835 ο Blanqui ιδρύει μία άλλη «Κοινωνία», την «Κοινωνία των Οικογενειών», και προετοιμάζει μία νέα εξέγερση. Αλλά το 1836 καταδίδεται και δικάζεται για παράνομη κατασκευή πυρίτιδας και καταδικάζεται σε διετή φυλάκιση. Ενώ απελευθερώνεται το 1837, τον βρίσκουμε και πάλι το 1839, στις 12 Μαΐου, να προσπαθεί να προκαλέσει εξέγερση με κύριο όχημα την «Κοινωνία των Εποχών», και συνεργάτη τον Barbès, τον συγκατηγορούμενό του στην δίκη στην Υπόθεση της Πυρίτιδας. Η εξέγερση αυτή, χωρίς την εργατική υποστήριξη, την οποία ανέμενε ο Blanqui, είναι καταδικασμένη ν’ αποτύχει, κι έτσι τελικά μετά από λίγες μέρες συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε θάνατο, ποινή η οποία τελικά θα μετατραπεί σε ισόβια. Έτσι ο Blanqui θα μείνει στη φυλακή του υγρού αν και κατά τα’ άλλα γραφικού Mont Saint-Michel, έως το 1847. Ο Blanqui, λόγω των συνθηκών κράτησης θ’ αρρωστήσει αλλά θ’ αρνηθεί την χάρη του βασιλιά τον οποίο τόσο είχε πολεμήσει. Στην αλληλογραφία του ο Blanqui κατηγορεί τις άθλιες συνθήκες του «carcece duro», του σκληρού εγκλεισμού .
Ε. Η δεύτερη επανάσταση, η Δεύτερη Δημοκρατία και η Δεύτερη Αυτοκρατορία
Όταν ξεσπά η επανάσταση τον Φεβρουάριο του 1848, ο Blanqui βρίσκεται στην Τουρ. Με τα πρώτα νέα «ανεβαίνει» στην πρωτεύουσα όπου βρίσκει την Προσωρινή Κυβέρνηση του Lamartine στο Δημαρχείο του Παρισιού. Για τον Blanqui πρόκειται για μία προδοσία, άλλη μία. Για τον Barbès, συγκεκριμένα, θα πει: «Τι κάνατε [απευθυνόμενος γενικά στην αστική τάξη] αυτά τα τελευταία 14 χρόνια; Προδοσίες.» και προσθέτει: «Ήμουν μαζί σας το 1830, χωρίς εσάς το 1839, [και] το 1848, είμαι εναντίον σας» . Όντως η μικροαστική τάξη μετά την συμπάθεια για την εργατική τάξη, όπως ειπώθηκε, αλλά και την τακτική, όπως αποδείχτηκε, συμμαχία με αυτήν, τελικά κυριαρχείται από τις αξίες της τάξης και της ιδιοκτησίας . Και έτσι της γυρνάει την πλάτη.
Ο Blanqui στρέφεται, ιδεολογικά, πιο αριστερά. Υιοθετεί την κόκκινη σημαία και αφήνει πλέον την τρίχρωμη. Η κόκκινη σημαία θα κυματίσει μάλιστα στο Δημαρχείο του Παρισιού την 25η Φεβρουαρίου όταν αυτό καταλειφθεί από τους εργάτες που διαδήλωναν, προξενώντας την αμηχανία της αστικής τάξης. Μεταξύ των νέων ηγετών μόνο λίγοι, μεταξύ των οποίων και ο Louis Blanc, συμφωνούν με την κίνηση αυτή, και υποστηρίζουν τις αξιώσεις των εργατών. Ο Blanqui δικαιολογεί την στάση του αυτή μ’ ένα κείμενο διαμαρτυρίας το οποίο εκδίδεται το 1848, και στο οποίο αναφέρεται στην αντίδραση που έχει ήδη ξεσπάσει. Θεωρεί ότι η κόκκινη σημαία είναι «βαμμένη με το αίμα των μαρτύρων που το έκαναν σύμβολό τους» . Όλη την άνοιξη του 1848, ο Blanqui θα προσπαθήσει να ξεσηκώσει τον λαό και να παρεμποδίσει τις εκλογές για τις οποίες ζητά επανειλημμένα την αναβολή τους. Τελικά την 15η Μαΐου, συμμετέχει στις εργατικές εξεγέρσεις μαζί με την «Κεντρική Ρεπουμπλικανική Κοινωνία» την οποία είχε ιδρύσει αμέσως μετά την επανάσταση του Φεβρουαρίου. Μετά την αποτυχία και την, νέα, δίκη του, θα φυλακιστεί. Στην φυλακή θα παραμείνει μέχρι το 1859. Αφού αποφυλακιστεί θα καταδιωχθεί από το ναπολεόντειο καθεστώς και θα περάσει την μεγαλύτερη περίοδο από το 1861 μέχρι το 1870 στη φυλακή. Ο, σχεδόν, συνεχής εγκλεισμός αυτός, περιέχει μικρές περιόδους αποφυλάκισης και απόδρασης, κατά τις οποίες προσπαθεί να οργανώσει το σοσιαλιστικό κίνημα.
Στ. Η Κομμούνα
Το 1866 ένα κείμενο του Blanqui με τίτλο «Οδηγίες για την ένοπλη εξέγερση» αναλύει στρατηγικά και τακτικά την ορθή διεξαγωγή και οργάνωση μίας εξέγερσης που έχει σκοπό να πετύχει. Βέβαια όταν το γράφει αυτό δεν έχει αντιληφθεί τις αλλαγές που έχουν συντελεστεί στο πολεοδομικό σχέδιο του Παρισιού κατά τη διάρκεια της Β’ Αυτοκρατορίας. Για παράδειγμα η εκτίμησή του ότι το πυροβολικό είναι άχρηστο μέσα σε μία πόλη δείχνει ότι αγνοεί τις νέες λεωφόρους του Haussman, οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν για την προέλαση των στρατευμάτων. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το κείμενο αυτό, εκτός από την συσσωρευμένη εξεγερτική του εμπειρία που αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης, ως προς την αντίληψή του για τις «κακές συνήθειες της λαϊκής τακτικής». Αν και προφανώς η μαζικότητα μιας εξέγερσης είναι υπέρ της, συγχρόνως δεν αντισταθμίζει την έλλειψη οργάνωσης και πειθαρχίας ενός μικρού οργανωμένου κινήματος. Αλλά δυστυχώς δεν θα προλάβει να εφαρμόσει τις αρχές που πρεσβεύει το πόνημα αυτό.
Ο Blanqui, όντως, δεν θα συμμετάσχει στην Κομμούνα του Παρισιού το 1871, διότι κατόπιν εντολής της Κυβέρνησης των Βερσαλλιών θα συλληφθεί. Η πράξη αυτή είναι ενδεικτική της επιρροής του στα κατώτερα στρώματα, η οποία οφείλεται μάλλον στην συνέπειά του, αλλά και του τρόμου που προξενούσε στην αστική τάξη, παρ’ ότι είναι τότε ήδη 75 ετών. Ο Μαρξ είχε ήδη γράψει γι’ αυτόν είκοσι χρόνια πριν: «[…] τον επαναστατικό σοσιαλισμό, τον κομμουνισμό, για τον οποίο η αστική τάξη εφεύρε το όνομα του Blanqui» . Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι οι εξεγερμένοι της Κομμούνας, παρ’ ότι απών, τον εξέλεγε μεταξύ των αρχηγών τους.
Το 1880 σε ηλικία 75 ετών ιδρύει την εφημερίδα «Ni Dieu ni Maître» («Ούτε Θεός ούτε αφέντης»).
ΙΙΙ. Ιδεολογία
«Όλα σ’ αυτόν ήταν δράση, γι’αυτόν η ιδέα δεν αποδεικνυόταν και δεν γινόταν γόνιμη παρά μόνο μέσα από τη μάχη» . Η διασαφήνιση της ιδεολογίας του Blanqui είναι δύσκολη, διότι τα έργα του είναι λίγα και πρόκειται κυρίως για λόγους και λιγότερο για άρθρα ή έργα όπως του Proudhon ή αργότερα των Μαρξ και Ένγκελς.
Από τα πρώτα κείμενα του Blanqui διαπιστώνουμε ότι η ένοπλη εξέγερση με σκοπό την επανάσταση ήταν ο κύριος άξονας της σκέψης και της δράσης του, και ότι πίστευε ακράδαντα στην νίκη των ιδεών του. Αυτό δεν σημαίνει ό, τι καθ’ όλη τη διάρκεια της δράσης, αυτή αποσκοπούσε στο ίδιο αποτέλεσμα, ούτε ό, τι χρησιμοποίησε τα ίδια μέσα, τις ίδιες συμμαχίες ή ακόμα ό, τι είχε το ίδιο ιδεολογικό υπόβαθρο. Και θα ήταν μάλιστα αδύνατο να παραμείνουν ίδια όλα τα παραπάνω από την στιγμή που οι συνθήκες αλλάζουν τόσο πολύ, όπως είδαμε, σ’ όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα
Ως μέλος των καρμπονάρι, οι επιρροές του από τον Babeuf και τον Buonarroti είναι εμφανείς. Πρόκειται για πρακτικές που έχουν τις ρίζες τους στην Γαλλική Επανάσταση. Μία μικρή πρωτοπορία επαναστατών πρέπει να οργανωθεί ώστε να δύναται ν’ αντιπαρατεθεί σ’ έναν καλά οργανωμένο στρατό. Αυτό φαίνεται στις εξεγέρσεις της δεκαετίας του 1820 στις οποίες συμμετέχει, οι οποίες όμως αποτυγχάνουν. Παρ’ όλ’ αυτά η μπαμπουβική παράδοση θα παραμείνει από τις βασικές συνιστώσες της ιδεολογίας του.
Βασική τομή στην ιδεολογία αυτή συντελείται κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1830. Αλλά ας ξεκινήσουμε από τα πρώτα του κείμενα, τα οποία χρονολογούνται ακριβώς στο 1830.
Α. Οι επιρροές της Γαλλικής Επανάστασης και του Babeuf, και η επανάσταση του 1830
Στο «Projet d’ une proclamation révolutionnaire» ο Blanqui αναφέρεται και απευθύνεται αποκλειστικά στους «πολίτες», δεν υπάρχει ούτε ο όρος «λαός», ούτε ο όρος «προλετάριος». Στην προηγούμενη φυλάκισή του ο Blanqui είχε διαβάσει τον Buonarroti, και είχε επηρεαστεί από τις ιδέες της κοινωνικής ισότητας, απόηχος της Γαλλικής Επανάστασης, το οποίο εξηγεί τον όρο «Πολίτης», με την τόση ιδεολογική φόρτιση. Ν’ αποκληθεί κάποιος «πολίτης» ήταν η ύψιστη τιμή. Όταν όμως αλλάξουν οι καιροί και συνειδητοποιήσει ό, τι πολίτες είναι και τα μέλη της αστικής τάξης, και ότι οι πολίτες δεν είναι, πέραν του πολιτικού, ένα ενιαίο κοινωνικά και οικονομικά σώμα, θα αλλάξει τον λόγο του. Προς το παρόν όμως θα επιμείνει στην ορολογία αυτή, την οποία ναι μεν θα χρησιμοποιεί μέχρι τα τελευταία του κείμενα, αλλά εκ των συμφραζομένων διαπιστώνουμε μία σημειολογική μετατόπιση. Έτσι στον λόγο που βγάζει για τον Benjamin Constant το 1830, μιλάει όχι μόνο για τον «μέγα [αυτό] πολίτη» αλλά και εγκωμιάζει τους «πατριωτικούς [του] τόνους» στον λόγο που ο Constant έβγαλε την 5η Δεκεμβρίου 1830. Στον ίδιο τόνο συνεχίζει και στην προκήρυξη της 22ης Ιανουαρίου 1831. Αφού οι εξεγερμένοι, λέει, εναπόθεσαν την κατακτημένη ελευθερία στον «πατριωτισμό» αυτών που αναδύθηκαν ως κηδεμόνες της Γαλλίας. Και θέτει ως βάση του πολίτη την εκπαίδευση, κάτι το οποίο στην συνέχεια θα καταστεί βασικό στοιχείο της ιδεολογίας του. Συγχρόνως καταγγέλλει την Αυτοκρατορία και την Παλινόρθωση για την οπισθοδρομική πολιτική πορεία τους, εννοώντας έμμεσα, ότι η κληρονομιά της Επανάστασης του 1789, πρέπει να διασωθεί. Ενώ από την άλλη παίρνει αποστάσεις και από πρώην συνοδοιπόρους του, καρπονάρι, τους οποίους καταγγέλλει, και αποδέχεται ως μάθημα των Τριών Ενδόξων ό, τι την «ελευθερία δεν πρέπει να την αναμένουν αλλά να την αρπάξουν». Κομβικής σημασίας είναι η απολογία του Blanqui στο δικαστήριο, κατά τη διάρκεια της δίκης των Δεκαπέντε. Ο Blanqui αυτοπροσδιορίζεται ως «προλετάριος». Παρ’ ότι η εργατική τάξη την εποχή εκείνη, μόλις, αρχίζει ν’ αυτοργανώνεται , και ενώ παρατηρείται μία αυξανόμενη ταξική συνείδηση, το περιεχόμενο της απολογίας, ιδεολογικά, παραμένει ασαφές. Ο Blanqui στην απολογία του αυτή αναφέρει: «πρόκειται για τον πόλεμο των φτωχών κατά των πλουσίων», αυτών δηλαδή που ζουν από «τον ιδρώτα των φτωχών». Και συνεχίζοντας αναφέρεται στους φόρους και δασμούς, οι οποίοι αφενός επιβαρύνουν τον ήδη φτωχό εργάτη και αφετέρου καθιστούν απαγορευτικά, λόγω κόστους, αγαθά που εισάγονται, όπως για παράδειγμα το σίδερο, στο οποίο αναφέρεται, με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι αγρότες ν’ αγοράσουν παρά μόνο κακής ποιότητας και υψηλού κόστους εργαλεία. Δεν φαίνεται ν’ αντιλαμβάνεται τότε, ο καπιταλισμός όντας ακόμα στις απαρχές του, στην Γαλλία, ότι αυτό του οποίου στερούνται οι εργάτες, πρώτα απ’ όλα, είναι τα μέσα παραγωγής. Αν και αντιλαμβάνεται ότι πρόκειται για ένα πόλεμο, ο οποίος είναι κατά κάποιο τρόπο, ένας αντίστοιχος αυτού των αριστοκρατών με τους εμπόρους. Σε αντίθεση με τον Μαρξ, ο οποίος θα εστιαστεί περισσότερο στην αντίθεση άρχοντες - δουλοπάροικοι. Έτσι ενώ διαφαίνεται μία ιδεολογική μετατόπιση του Blanqui, η κληρονομιά της Γαλλικής Επανάστασης είναι παρούσα: «η σημαία αυτή [τρίχρωμη] είναι δική μας […] είναι της Δημοκρατίας». Δεν έχει ακόμη υιοθετήσει την κόκκινη σημαία ο Blanqui. Αυτό υποδηλώνει και η πολιτική προέκταση της κοινωνικής αντιπαράθεσης, η οποία είναι, ακόμα τότε, γι’ αυτόν μεταξύ μοναρχικών και ρεπουμπλικάνων.
Β. Ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός
Ένας από τους κυριότερους λόγους του Blanqui εκφέρεται ενώπιον των μελών της «κοινωνίας των Φίλων του Λαού» στις 2 Φεβρουαρίου 1832. Ξεκινάει καταγγέλλοντας την αστική τάξη, κατά της οποίας διεξάγεται ένας «πόλεμος μέχρι θανάτου», διότι ήδη από το 1815 τάχθηκε υπέρ των εχθρών του έθνους, υποστηρίζοντας την πτώση της Αυτοκρατορίας και υποδεχόμενη τα στρατεύματα κατοχής στο Παρίσι. Ο Blanqui βέβαια σε καμία περίπτωση δεν φαίνεται να έχει υπάρξει βοναπαρτιστής και σε κάθε ευκαιρία καταδικάζει τον Ναπολέοντα που έβαλε τέλος στην Γαλλική Επανάσταση, και μάλλον ανήκει σ’ αυτούς που με τον θάνατο του Ναπολέοντα στην Αγία Ελένη, το 1821, βλέπουν την «δημοκρατία να επανεμφανίζεται» . Όταν η αστική τάξη είδε, λέει ο Blanqui, ότι ο Κάρολος Ι’ θέλησε να την παραμερίσει, επιδόθηκε σ’ έναν «πόλεμο εφημερίδων», το οποίο φαίνεται όπως είδαμε και από την αντίδραση του εκδοτικού χώρου στα γεγονότα του Ιουλίου 1830. Η στάση αυτή όμως της αστικής τάξης είναι περιστασιακή διότι αυτό που θέλουν οι αστοί, λέει ο Blanqui, είναι η τήρηση της Χάρτας. Και ήδη από τον Αύγουστο ο Τύπος υποδέχεται με θέρμη τον νέο βασιλιά - πολίτη . Απέναντι σ’ αυτόν τον Τύπο εμφανίζεται μία βραχύβια εργατική έντυπη δραστηριότητα , με ονόματα όπως «Εφημερίδα των Εργατών» ή «Ο Λαός».
Στον ίδιο τόνο κυμαίνεται και το κείμενο με τον τίτλο «Την σούπα την τρώει αυτός που την φτιάχνει» του 1834. Οι βασικοί όροι της κομμουνιστικής θεωρίας αναφέρονται εδώ, πριν αυτή αποκρυσταλλωθεί από τον Μαρξ, στα πλαίσια του επιστημονικού σοσιαλισμού. Το κεφάλαιο, κατ’ αρχάς, το οποίο συγκεντρώνεται όλο και περισσότερο στα χέρια κάποιων προνομιούχων οι οποίοι κατά συνέπεια κατέχουν και τα «εργαλεία της εργασίας». Το οποίο συνδυαστικά με την κληρονομικότητα της ιδιοκτησίας αποτρέπει μία αναδιανομή του πλούτου και κατ’ επέκταση την ισότητα. Αντιλαμβάνεται ότι πλέον ο βασικός τρόπος εκμετάλλευσης του λαού είναι η κατοχή των μέσων παραγωγής και ότι η απλή αναδιανομή των γαιών δεν αρκεί, διότι πολύ γρήγορα το κινητό κεφαλαίο θα είναι σε θέση να ξαναγοράσει τις γαίες αυτές . Ο διαχωρισμός της κοινωνίας σε δύο, κυρίως, αντίπαλες ομάδες είναι εμφανής στο γράμμα που στέλνει στις 20 Οκτωβρίου 1849, από τις φυλακές της Doullens «Δεν θέλουν [οι αστοί] τα δύο αντίπαλα στρατόπεδα ν’ αποκαλούνται με τα πραγματικά τους ονόματα: Προλεταριάτο, Αστική Τάξη. Όμως δεν υπάρχουν άλλα» [ονόματα] . Η διαφοροποίηση αυτή από την εξαγγελία ότι «δεν μπορούν να υπάρξουν […] παρά μόνο «μοναρχικοί και ρεπουμπλικάνοι» στην απολογίας του 1832, είναι κομβικής σημασίας.
Δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Blanqui είχε διαβάσει κείμενα του Μαρξ ούτε ότι συναντήθηκε ποτέ μαζί του παρά την διαμονή στο Λονδίνο το 1857 και την πρόσκληση από τον Lafargue . Ακολουθεί μία οδό αρκετά συχνή στους παλαιούς ρεπουμπλικάνους, στις τάξεις των οποίων εμφανίζονται οι πρώτοι σοσιαλιστές, ως απάντηση στην ανάγκη επικαιροποίησης τόσο της διαφωτιστικής όσο και της επαναστατικής παράδοσης . Αυτό δεν τον κάνει λιγότερο ή περισσότερο σοσιαλιστή. Παρουσιάζεται, μάλιστα, ως κριτής των κομμουνιστών. Στο ίδιο αυτό γράμμα της 20ης Οκτωβρίου 1849, κατακρίνει την «γελοία» αντιπαράθεση μεταξύ προυντονικών και κομμουνιστών ως στείρα, ενώ ο ίδιος πιστεύει ότι όλες οι συνιστώσες του επαναστατικού χώρου έχουν τον ρόλο τους και εμπλουτίζουν διαλεκτικά την ιδεολογία η μία της άλλης. Με τον Proudhon, βέβαια, τον χώριζε και μία αντιπαλότητα για την κυριαρχία στα επαρχιακά επαναστατικά κινήματα
Γ. Η θρησκεία
Η εξέλιξη αυτή δεν είναι, ίσως, άσχετη με τις επιστημονικές εξελίξεις. Ο Lamarck έχει ήδη συγγράψει το έργο, όπου αφήνεται να εννοηθεί ο «τρανφσορμισμός», που μετέπειτα θα ονομαστεί «εξέλιξη», και ο συνεχιστής του Geoffroy Saint-Hilaire επιβεβαιώνει την διαίσθηση του Lamarck. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Georges Cuvier θ’ αντιπαρατεθεί μαζί του, φοβούμενος ό, τι η θεωρία αυτή αναιρεί τις βασικές αρχές της Γένεσης .
Δεν φαίνεται σε κανένα κείμενο να δίνει ιδιαίτερη σημασία στην Εκκλησία παρά μόνο για να την επιπλήξει, όπως στην απολογία του το 1832, όπου κατακρίνει αυτούς που αποδέχτηκαν τους Βουρβόνους ως απεσταλμένους του Θεού. Μία άλλη ένδειξη της αποστροφής από την θρησκεία φαίνεται να είναι και ο τίτλος «Ούτε Θεός, ούτε αφέντης». Στις σημειώσεις του για τον Ροβεσπιέρο, του 1850, ο Blanqui, κατηγορεί τον ορεινό αρχηγό για οπισθοχώρηση στο θέμα της θρησκείας, με την καθιέρωση της λατρείας του Υπέρτατου Όντος σκοτώνοντας έτσι την Επανάσταση . Επίσης στο τελευταίο του έργο «L’éternité par les astres», του 1872, ως παιδί του 19ου αιώνα δίνει ως αίτια για την διαμόρφωση του σύμπαντος την φύση και μηχανικές, σχεδόν, διαδικασίες, πέραν κάθε προκατάληψης και δεισιδαιμονίας.
Η άποψή του για την θρησκεία, παρ’όλο που δεν ασχολείται ιδιαίτερα μ’ αυτήν σε αντίθεση π.χ. με τον σύγχρονό του Proudhon , δεν είναι άσχετη με την διαφωτιστική παράδοση.
Δ. Διαφωτισμός και εκπαίδευση
Η θέση της εκπαίδευσης είναι σημαντική ώστε να συνειδητοποιηθεί η εργατική τάξη, κάτι που συναντάμε και στον Μαρξ, τον πατέρα του όρου Lumpenproletariat, αλλά και στον Proudhon. Δεν είναι τυχαίο ότι όλο και πιο πολλοί εργάτες εγκαταλείπουν τον ρεπουμπλικανισμό την δεκαετία του 1840, και στρέφονται σε σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά ιδεώδη . Αν και, κρίνοντας από την δράση και την οργάνωση του Blanqui, η θέση του αυτή βρίσκεται σε πλήρη αναντιστοιχία με τις πρακτικές του, βασικός άξονας των οποίων ήταν η πρωτοποριακή δράση μικρών ομάδων, οι οποίες θα καταλάμβαναν την εξουσία πριν την παραδώσουν στο λαό. Η έννοια της πρωτοπορίας, μπαμπουβικής έμπνευσης, εξέλαβε με τον Blanqui μεγαλύτερες διαστάσεις, έγινε σχεδόν αυτοσκοπός, και μεταλαμπαδεύτηκε από τους συνεχιστές του και στο αναρχικό κίνημα .
IV. Επίλογος
Ο Blanqui είναι κατά κάποιο τρόπο η επιτομή και η σύνθεση των φιλελεύθερων ιδεολογιών τόσο του 18ου αιώνα, δηλαδή του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης, όσο και εκφραστής των αναζητήσεων του πρώτου μισού του 19ου αιώνα που έχουν σκοπό ν’ απαντήσουν στα ερωτήματα που δημιουργούν οι νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες.
Έννοιες όπως αυτή της ισότητας από τον Ρουσσώ και την Επανάσταση ή της κατάργησης της κληρονομικότητας. Έντονα επηρεασμένος, επίσης όπως είδαμε από τον μπαμπουβισμό μέσω του Buonarroti, θα πιστεύει ότι μόνο μία μικρή ομάδα μπορεί να καταλάβει την εξουσία. Αλλά συνάμα θ’ αντιληφθεί την δημιουργία της εργατικής τάξης και θα είναι ένας από τους πυλώνες του κομμουνισμού.
Αν και δεν καταφέρνει ν’ αφομοιώσει τον επιστημονικό σοσιαλισμό των Μαρξ και Ένγκελς, συμβάλλει και αυτός με τον τρόπο του στα θεμέλια του επαναστατικού σοσιαλισμού, με τον κομβικό όρο της «δικτατορίας του προλεταριάτου», όπως αυτός θ’ αποκρυσταλλωθεί από το 1848 και μετά. Συγχρόνως όμως η δράση του εμπνέει και άλλα κινήματα, του ευρύτερου αριστερού χώρου, όπως για παράδειγμα τον αναρχικό, στον οποίο κεντρικό ρόλο διαδραματίζει η έννοια της «πρωτοπορίας». Έννοια στην οποία παραμένει προσκολλημένος ο Blanqui, όπως είδαμε και από το κείμενο του 1866, μέχρι το τέλος.
Ο Blanqui αν και παρεξηγημένος από την Ιστορία, και όντως είναι δύσκολο να βρει κανείς πάνω από μία παράγραφο γι αυτόν σε κάποιο βιβλίο που να έχει ως θέμα είτε τις επαναστάσεις είτε τον σοσιαλισμό του 19ου, νομίζω είναι ένα σύμβολο αδιάλλακτου και ακούραστου, τόσο ηθικά όσο και υλικά, επαναστάτη. Ένας επαναστάτης σκυθρωπός και λιτός, ολοκληρωτικά αφοσιωμένος στην κοινωνική ανατροπή και ελευθερία, όπως τον αποθανάτισε η τέχνη της φωτογραφίας, στις αρχές της αυτή, προς το τέλος του ο Blanqui.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Arno Münster, Louis Auguste Blanqui, Ecrits sur la Révolution, Œuvres Complètes 1, textes politiques et lettres de prison, εκδ. Galilée, Paris, 1977
Eric Hobsbawm, The Age of Revolution, 1789 – 1848, εκδ. The New age library, Λονδίνο 1962
Elie Halévy, Histoire du socialisme européen, εκδ. Gallimard, Παρίσι, 1948
Charles Ledré, La presse à l’assaut de la Monarchie 1815-1848, εκδ. Armand Colin, Παρίσι, 1960
Georges de Bertier de Sauvigny, La restauration, εκδ. Flammarion, Παρίσι, 1955
Gian Mario Bravo, Les socialistes avant Marx, εκδ. François Maspero, Παρίσι, 1970
Gustave Geffroy, L'enfermé : avec le masque de Blanqui, εκδ. Eugène Fasquelle, Παρίσι, 1919*
Jean-Louis Bory, La Révolution de Juillet, εκδ. Gallimard, Παρίσι, 1972
Louis Blanc, Histoire de dix ans, τόμ. 1-3, εκδ. Pagnerre, Παρίσι, 1848
Maurice Agulhon, Η Επανάσταση στη Γαλλία ή η μαθητεία στη Δημοκρατία 1848 – 1852, εκδ. Πόλις, Αθήνα, 2006
Richard D. Sonn, Anarchism and Cultural Politics in Fin de Siècle France, εκδ. University of Nebraska Press, Λίνκολν και Λονδίνο, 1989
Serge Berstein Pierre Milza, Ιστορία της Ευρώπης τομ.2, Η Ευρωπαϊκή συμφωνία και η Ευρώπη των εθνών 1815-1919, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1997
Auguste Blanqui, Instructions pour une prise d'armes,hypothèse astronomique et autres textes.L'éternité par les astres,εκδ. Socιété Encyclopéd́ique Française, Παρίσι, 1973**
*Σε ψηφιακή μορφή, από το online πρόγραμμα ψηφιοποίησης «Gallica» της Εθνικής Γαλλικής Βιοβλιοθήκης
** όπως βρέθηκε στο http://www.marxists.org/francais/blanqui/1866/instructions.htm
ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ
Leslie Derfler, «Paul Lafargue and the Beginnings of Marxism in France», Biography, Volume 14, Number 1, (Χειμώνας 1991), σσ. 25-38
Carolyn Jeanne Eichner, «Vive La Commune!": Feminism, Socialism, and Revolutionary Revival in the Aftermath of the 1871 Paris Commune, 1961», Journal of Women's History, Volume 15, Number 2, (Καλοκαίρι 2003), σσ. 68-98
Janice Best , «Barricades: The War of the Streets in Revolutionary Paris, 1830-1848», Nineteenth-Century French Studies, Volume 32, Number 1&2, (Φθινόπωρο - Χειμώνας 2003-2004), σσ. 148-150
Naomi J. Andrews, «“La Mère Humanité”: Femininity in the Romantic Socialism of Pierre Leroux and the Abbé A.–L. Constant», Journal of the History of Ideas, Volume 63, Number 4, (Οκτώβριος 2002), σσ. 697-716
Edward S. Mason, «Blanqui and Communism» Political Science Quarterly, Vol. 44, No. 4, (Δεκ. 1929), σσ. 498-527
Maurice Paz, «Clemenceau, Blanqui's Heir: An Unpublished Letter from Blanqui to Clemenceau Dated 18 March 1879», The Historical Journal, Vol. 16, No. 3 (Σεπ. 1973), σσ. 604-615
1 σχόλιο:
Συγχαρητήρια για το κείμενο όσον αφορά τον Μπλανκί και την πραγματικότητα γύρω απο αυτόν τον μεγάλο και κατασυκοφαντημένο επαναστάτη.
Καλούμαστε σήμερα να συνεχίσουμε το έργο του.
Εύχομαι καλή συνέχεια και δύναμη στα δύσκολα αυτά χρόνια.
ΑΝΩΝΥΜΟς & ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ
Δημοσίευση σχολίου