Κώστας Παλούκης,
Τα Νέα του Δρυμού,
Ιούλιος – Σεπτέμβριος – Αύγουστος 2009,
τεύχος 18
Τα καλοκαίρια μέχρι πρόσφατα στο χωριό μας, όπως τα θυμάμαι, αποτελούνταν πάντα από δύο παράλληλους κόσμους. Από τη μία ο ένας κόσμος, αυτός των μόνιμων κατοίκων, είχε ως επίκεντρο την συλλογή, το βελόνιασμα και την αποξήρανση των φύλλων του καπνού. Για τους ντόπιους αγρότες όλων των ηλικιών και των δύο φύλων το καλοκαίρι σήμαινε την πιο παραγωγική περίοδο του έτους, ήταν μια εποχή μόχθου. Εάν κάτι πήγαινε στραβά, αν κάποιος έβγαινε εκτός προγράμματος και σχεδιασμού εγκυμονούσε ο κίνδυνος να φτάσουν οι βροχές και η παραγωγή να μην έχει μαζευτεί όλη. Από την άλλη ο άλλος κόσμος, αυτός των αθηναίων επισκεπτών, είχε ως επίκεντρο και ενδιαφέρον τα θαλάσσια μπάνια, το φαγητό, το ποτό, τη διασκέδαση στα καφενεία και τις βραδινές εξόδους στη Βόνιτσα και τα κοντινά χωριά, τις μικρές κοντινές εκδρομές μέχρι τη Λευκάδα. Αυτοί ζούσαν ακριβώς το αντίθετο την εποχή των διακοπών τους, καθώς η εποχή του μόχθου ήταν για αυτούς ο χειμώνας.
Δε σημαίνει βέβαια ότι αυτοί οι δύο διαφορετικοί κόσμοι δεν επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Πολλές φορές εμείς τα παιδιά από την Αθήνα πηγαίναμε και βοηθούσαμε στα καπνά είτε στο χωράφι είτε κυρίως στο βελόνιασμα. Έτσι, η γειτονιά τελείωνε νωρίς και μπορούσαμε να παίξουμε όλοι μαζί. Πάντα οι άντρες θα βρίσκανε μια ώρα να παίξουνε χαρτιά στο καφενείο, ενώ οι γυναίκες να κάτσουν και να μιλήσουν – συνήθως βέβαια στο σπίτι. Καμιά φορά, όχι σπάνια, θα πηγαίναμε όλοι μαζί για μπάνιο στη Σάλτενη, μεγάλοι και μικροί, μόνιμοι και επισκέπτες, πάνω σε μια καρότσα αγροτικού ή μέσα σε μια αθηναϊκή «κούρσα».
Σήμερα η «ένδοξη αυτή εποχή του καπνού» έχει περάσει ανεπιστρεπτί για το χωριό μας. Για άλλους αυτό είναι αρνητικό. Χάθηκε η σημαντική σταθερότητα που έδινε ένα δεδομένο και από τα πριν περίπου υπολογισμένο εισόδημα. Ούτως ή αλλιώς βέβαια ζούμε σε μια εποχή διευρυμένης αστάθειας. Χάθηκε ένα είδος κοινωνική ομοιογένειας, σημαντικό στοιχείο για την ομόνοια μιας κοινότητας. Κάποιοι έβαλαν άλλα προϊόντα, άλλοι πήγαν να δουλέψουν αλλού, άλλοι έκαναν επενδύσεις… άλλοι όλα μαζί. Για μερικούς είναι θετικό. Επιτέλους ξεμπέρδεψαν από την πολύ δύσκολη και επίπονη εργασία του καπνού. Οι νέες δουλειές έχουν τα δικά τους καλά. Σε κάθε περίπτωση επιτρέπουν τις κουλτούρες και τις μοντερνικές συνήθειες της πόλης να διεισδύσουν και να αλλάξουν τους παραδοσιακούς ανθρώπους του χωριού. Και αυτό έχει και τα καλά του και τα κακά του. Σε κάθε περίπτωση αυτές οι εικόνες που περιέγραψα αποτελούν παρελθόν. Μπορεί να τις βρει κανείς στις φωτογραφίες των 80ties ή στα σχεδόν σκουριασμένα μηχανήματα μέσα στις αποθήκες.
Τι έχει μείνει όμως από αυτήν την 100ετία του καπνού, όπου 3 ή 4 γενιές δρυμιωτών μεγάλωσαν μαζί του και έζησαν από αυτόν; Μας αφορά να διατηρήσουμε αυτή τη μνήμη, αυτές τις εικόνες για εμάς και τις επόμενες γενιές; Μας αφορά να έχουμε μια συνολική εικόνα για την ιστορία αυτού του προϊόντος, για την ιστορία αυτών των ανθρώπων και την κουλτούρα που φτιάχτηκε γύρω από τον καπνό; Μας αφορά να έχουμε ένα χώρο που να δείχνουμε σε όλους τους επισκέπτες αυτό το παρελθόν του τόπου μας; Να έρχονται από μακριά για να δουν εικόνες από μια πάρα πολύ σημαντική οικονομική υπόθεση για την Ελλάδα, αφού ο καπνός παρέμενε για πολλές δεκαετίες το πρώτο ή το δεύτερο προϊόν που παρήγαγε αυτή η χώρα; Μας αφορά να δώσουμε στον τόπο μας τη σημασία και την αξία που πιστεύουμε ότι του αντιστοιχεί; Αν συμφωνούμε όλοι, τότε χρειάζεται να παλέψουμε και να πιέσουμε να φτιαχτεί ένα Μουσείο της Ιστορίας του Καπνού και ουσιαστικά ένα Μουσείο της Σύγχρονης Ιστορίας της περιοχής μας.
Θα ήταν πολύ εύκολο και πολύ απλό να συγκεντρώσουμε παλιά εργαλεία και φωτογραφίες, να τα στεγάσουμε σε ένα χώρο και να γίνει Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ή Κουλτούρας. Όμως πιστεύω ότι υπάρχουν οι δυνατότητες και πρέπει να είμαστε φιλόδοξοι για κάτι πιο μεγάλο που θα κάνει ονομαστή την περιοχή μας. Μπορεί να γίνει ένας χώρος μέσα σε ένα αγρόκτημα ο οποίος θα παρουσιάζει με σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα όλη τη διαδικασία της παραγωγής του καπνού. Ένα αντίστοιχο τέτοιο έργο υπάρχει στην ορεινή Αρκαδία για την επεξεργασία του δέρματος. Αρκετοί θα το θυμούνται από την επίσκεψη που είχαμε κάνει με τον Σύλλογο πριν από κάποια χρόνια. Σε μια άλλη αίθουσα, κλασικές φιγούρες του χωριού σε ξύλινες κούκλες μπορούν να ενημερώνουν, πάλι με όμορφο και σύγχρονο τεχνικά τρόπο, για την καθημερινή τους ζωή μέσα στον κόσμο του καπνού. Θα είναι ο πατέρας, το αγόρι, το κορίτσι, ο παππούς, οι αθηναίοι κ.λ.π. Ένα Μουσείο Μετανάστευσης στο Αμβούργο χρησιμοποιεί μια τέτοια μέθοδο παρουσίασης των μεταναστών – και είναι για όποιον το επισκέπτεται συγκλονιστικό. Αυτές οι φιγούρες θα περιγράφουν τις καλές και τις κακές στιγμές. Ταυτόχρονα μια σειρά από φωτογραφίες ή ταινίες – που όλο και κάποιος θα έχει γυρίσει – μπορούν να συγκεντρωθούν σε μια άλλη αίθουσα. Εργαλεία και μηχανήματα που διασώζονται από τις διάφορες εποχές μπορούν να διαμορφώσουν μια επόμενη. Και σε κάθε περίπτωση μια αίθουσα μπορεί να αναφέρεται στα είδη καπνού που υπάρχουν, στη διεθνή ιστορία του καπνού, ενώ μια άλλη αίθουσα στην ελληνική ιστορία του καπνού. Όλα αυτά είναι κάποιες πρόχειρες ιδέες. Άλλες μπορούν να βρουν εφαρμογή, άλλες όχι. Όμως τις αναφέρω για να δείξω τις δυνατότητες…
Ενδεχομένως σε αρκετούς να φαντάζουν όλα αυτά μεγαλεπήβολα και φιλόδοξα. Και όντως μπορεί να είναι. Αλλά είναι εφικτά. Υπάρχει το Βιομηχανικό Μουσείο στην Ερμούπολη, το οποίο χρηματοδοτήθηκε εν πολλοίς από τον εκεί Δήμο. Υπάρχει το Μουσείο Κεραμοποιίας στον Βόλο. Χρηματοδότες μπορούν να βρεθούν, καθώς υπάρχουν ακόμα και Ιδρύματα Τραπεζών που χρηματοδοτούν τέτοιες προσπάθειες. Επίσης, με έξυπνο τρόπο, όπως στην περίπτωση του Βόλου, μπορεί το Μουσείο αυτό να είναι και αυτοχρηματοδοτούμενο. Και τέλος βέβαια υπάρχει διαθέσιμο και με εμπειρία δυναμικό από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα που μπορεί να αναλάβει το επιστημονικό μέρος.
Αυτό που χρειάζεται είναι να γοητευτούμε από μια τέτοια ιδέα και να το προσπαθήσουμε. Και ας μην ξεχνάμε ότι ένα τέτοιο μουσείο μπορεί να τονώσει σημαντικά την οικονομία του της περιοχής. Ο Σύλλογος να καταθέσει την πρόταση στο Δήμο, ο Δήμος να απευθυνθεί στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας στα Γιάννενα … και ίσως, ποιος ξέρει, αν πιέσουμε αρκετά, ενδεχομένως κάτι να βγει!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου