Κώστας Παλούκης
Οι εικόνες της απελευθέρωσης, γεμάτες χαρά για τις δύσκολες εποχές που έφυγαν, ελπίδα και αυτοπεποίθηση για τις όμορφες ημέρες που έρχονται προκαλούν σήμερα ανάμεικτα συναισθήματα. Στις 12 Οκτώβρη ο λαός και η νεολαία της Αθήνας ζούσαν την κορύφωση της ΕΑΜικής εξέγερσης, βίωναν έντονα την αίσθηση της ελευθερίας και της χειραφέτησης. Δυστυχώς, η προοπτική αυτή πνίγηκε στο αίμα από την αντεπανάσταση.
Οι αστοί αισθάνονταν περικυκλωμένοι από τη φουσκοθαλασσιά ανθρώπων και ονείρων
«Ήταν ένα κάρο φορτωμένο νέους και νέες που ξεφωνίζανε. Στο άλογο που τραβούσε το κάρο καθότανε καβάλα μια γυναίκα μελαχρινή σα γύφτισσα που είχε στο κεφάλι και στους ώμους ένα σάλι επαναστατικά κατακόκκινο. Φορούσε κίτρινο φουστάνι κι είχε διάφορα χαϊμαλιά στο στήθος, κρατούσε μια ελληνική σημαιούλα και ξεφώνιζε τραγουδώντας: Απ’ τα κόκκαλα βγαλμένη…. Μια παρέα μάγκες γυρίζανε με ένα χαρτονένιο Χίτλερ κρεμασμένο σε ένα κοντάρι και φωνάζανε ρυθμικά ‘’Εμπατίρησε’’ (καινούργια λέξη argot). Πολλά τραμ και καμιόνια ανεβοκατέβαιναν τους κεντρικούς δρόμους φορτωμένα παιδιά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που φωνάζανε συνθήματα των οργανώσεών τους. Είδα και μια παρέλαση πιτσιρίκων με ξύλινα τουφέκια, του ‘’παιδικού μετώπου’’ του ΕΑΜ», γράφει ο συγγραφέας Γιώργος Θεοτοκάς για τη «μεγάλη ημέρα» (Γιώργος Θεοτοκάς, Τετράδια Ημερολογίου, Αθήνα: Εστία).
Οι εικόνες της απελευθέρωσης, γεμάτες χαρά για τις δύσκολες εποχές που έφυγαν ανεπιστρεπτί, ελπίδα και αυτοπεποίθηση για όσες όμορφες ημέρες θα έρχονταν προκαλούν σήμερα ανάμεικτα συναισθήματα. Αυτή η αισιοδοξία δεν ήταν μόνο πηγαία όμως, είχε χρωματισμό. Δεν είναι απλώς ότι είχε μεσολαβήσει ο πόλεμος, η ήττα και ο θάνατος και αυτά τελείωσαν. Στις 12 Οκτώβρη ζούσαν την κορύφωση της ΕΑΜικής εξέγερσης, βίωναν έντονα την αίσθηση της ελευθερίας και της χειραφέτησης. Οι άνθρωποι του Οκτώβρη του 1944 δεν ήταν οι ίδιοι με εκείνους του Οκτώβρη του 1940. Τα γελαστά και χαρούμενα αυτά πρόσωπα ήταν πλέον φορείς μιας νέας μοντέρνας λαϊκότητας εντελώς διαφορετικής από εκείνη του μεσοπολέμου και εκείνη την ημέρα την εκφράζανε με τον πιο απόλυτο και ηγεμονικό τρόπο.
Ο νέος αυτός τύπος πολίτη ήταν οργανωμένος σε δημοκρατικές δομές ξένες προς το κράτος και αναλάμβανε ο ίδιος να διαχειρίζεται τις τύχες του μέσα από την λαοκρατία, τη λαϊκή δικαιοσύνη και το λαϊκό στρατό. Η ίδια η έννοια της πατρίδας και του έθνους είχε αλλάξει πρόσημο, είχε αποκτήσει ένα νέο περιεχόμενο τόσο για το παρόν και το παρελθόν, αλλά κυρίως για το μέλλον. Ο λαός ήταν ένα νέο διαφορετικό υποκείμενο ενεργό και αυτό ήταν μία μοναδική επιτυχία και κατάκτηση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Όλοι οι απλοί άνθρωποι, οι εργάτες και οι βιοπαλαιστές έγιναν από πιόνια πρωταγωνιστές και κυρίως οι γυναίκες και τα παιδιά. Αστοί, όπως ο Γιώργος Θεοτοκάς, αισθάνονταν περικυκλωμένοι από αυτή την τεράστια και πρωτόγνωρη φουσκοθαλασσιά ανθρώπων και ονείρων. Ο φόβος είχε αλλάξει στρατόπεδο. Μία και μόνο κίνηση ήταν αρκετή για να αποτελειώσει τον δικό τους κόσμο. Αυτό το ένιωθαν, το καταλάβαιναν. Οι ίδιοι αυτό θα έκαναν. Οι αστοί έκαναν «επαναστάσεις» με πολύ λιγότερο κόσμο μαζί τους. Η άλλη επανάσταση όμως, αυτή που επαγγέλθηκε στο μεσοπόλεμο και φάνταζε αδύνατη, δεν ήταν απλώς δυνατή ή ένα ενδεχόμενο, αλλά παρούσα εκεί ανθισμένη, ξεδιπλωνόταν μπροστά σε όλους. Απλώς έπρεπε κάποιος να τη μαζέψει από τους δρόμους ή να τη μαζέψει από τα μαγεμένα πρόσωπα. Όμως το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ παρέδωσε την εξουσία σε έναν τρομαγμένο πρωθυπουργό, ο οποίος με μεγάλο σκεπτικισμό και φόβο κατέβηκε από το θωρηκτό Αβέρωφ στις 18 Οκτωβρίου. Στην Πελοπόννησο είχαν προηγηθεί οι αιματηρές μάχες του ΕΛΑΣ με τα δωσιλογικά Τάγματα Ασφαλείας, με αποκορύφωμα την τριήμερη μάχη του Μελιγαλά στις 11-13 Σεπτεμβρίου.
Οι εγγυήσεις ασφάλειας δίνονταν, αλλά ο Παπανδρέου έκρινε προφανώς εξ ιδίων. Προχώρησε λοιπόν στη μεγάλη εξαπάτηση. Συνοδευόμενος από τους ΕΑΜίτες μέλη της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας μεταβαίνει στην Πλατεία Συντάγματος, όπου εκφώνησε τον «Λόγο της Απελευθέρωσης». Η Εθνική Ενότητα, η οικονομική Ανασυγκρότηση, η αποκατάσταση της Λαϊκής Κυριαρχίας, καθώς και η Οργάνωση και Λειτουργία του Ελεύθερου Ελληνικού Κράτους έχουν περίοπτη θέση. Ακόμη, διατυπώνεται η περίφημη και εκτός κειμένου φράση «Πιστεύομεν εις την Λαοκρατίαν», για το ιδεώδες της οικονομικής ευημερίας, ταυτόχρονα με την κοινωνική δικαιοσύνη.
Αν κάτι όμως φάνηκε τελικά πως ήταν πιο αδύνατο και από την ίδια την επανάσταση ήταν η ταξική ανακωχή. Η αντιλαϊκή οικονομική πολιτική, η προσπάθεια επιστροφής στην προπολεμική πραγματικότητα και η προσπάθεια αφοπλισμού του λαϊκού στρατού χωρίς εγγυήσεις οδήγησαν ουσιαστικά στην εξέγερση του Δεκέμβρη. Τότε, οι αστοί είδαν τους εφιάλτες τους να ζωντανεύουν περισσότερο από ποτέ. Στη συνέχεια ακολούθησε η Βάρκιζα και η νέα ελπίδα της ηγεσίας της Αριστεράς για ενσωμάτωση στην αστική νομιμότητα. Ο χρόνος είχε περάσει. Οι αστοί ξανάστησαν το κράτος και ζητούσαν την επιστροφή ξανά στην υποταγή. Οι δωσίλογοι αναθάρρησαν και μία νέα αντιδραστική συμμαχία στήθηκε οργανώνοντας την αντεπανάσταση.
Η ιστορική γνώση για την επανάσταση που χάθηκε και τα δεινά που τελικά ήλθαν προκαλεί σήμερα το αίσθημα της τραγικότητας σε κάθε φωτογραφία, σε κάθε βίντεο και σε κάθε αφηγηματικό κείμενο για τον Οκτώβρη του 1944. Το αποτύπωμα της ήττας πολύ βαρύ κυνηγάει την Αριστερά σε όλες τις εκδοχές της. Η τάση για υποταγή στο αστικό κόσμο αποτελεί στρατηγική αναφορά της από τη μεταπολεμική εποχή μέχρι και σήμερα. Ίσως πιο τραγικό σύγχρονο παράδειγμα είναι η υποταγή μέρους της αντικαπιταλιστικής αριστεράς στον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και η υποταγή του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ στην αστική νομιμότητα. Οι ελπίδες εκατοντάδων χιλιάδων ψηφοφόρων και η επένδυση σε μια καθαρά κοινοβουλευτική αριστερή λύση έκοψε σύντομα το χαμόγελο. Βέβαια, τάσεις αστικής πολιτικής μπορούν να εντοπιστούν και στην άλλη αριστερά. Ευκαιριακές και χωρίς αρχές συμμαχίες ομάδων και παραγόντων που μέχρι χθες ήταν άσπονδοι εχθροί, εύκολη υποταγή σε κάθε σχέδιο κοινοβουλευτισμού, συνωμοσιολογία και φόβος απέναντι στις εξεγέρσεις. Στον Δεκέμβρη του 2008, ενώ η ανατρεπτική Αριστερά αγωνιούσε να μπολιάσει την εξέγερση, δυνάμεις και παράγοντες της Αριστεράς με λογική “νοικοκυραίου” έβλεπαν συνωμοσίες του κράτους και προσπαθούσαν να εμποδίσουν την ανάπτυξη του κινήματος. Επειδή λοιπόν η αριστερή νοικοκυροσύνη δεν έφυγε ποτέ από την αριστερά και για να μην ξανασβήσουν ποτέ τα χαμόγελα της ελπίδας και η επόμενη απελευθέρωση να είναι κομμουνιστική, σήμερα είναι αναγκαία όσο ποτέ η επαναθεμελίωση του κομμουνισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου