Σάββατο 24 Απριλίου 2010

Ο Αντρέας Ρηγόπουλος

Ο Αντρέας Ρηγόπουλος (Πατραϊκός
Κόλπος, 25 Μαρτίου 1821 – Αιγαίο Πέλαγος
1889) υπήρξε δικηγόρος, πολιτικός και
διανοούμενος. Ρεπουμπλικάνος, φιλελεύθερος,
αντιμοναρχικός και κοινωνιστής. Αναγνωρισμένος
στην Ευρώπη κατάφερε να δημιουργήσει
γύρω από το όνομά του έναν θρύλο που κράτησε
για πολλά χρόνια στους κύκλους της ελληνικής
ριζοσπαστικής νεολαίας. Γεννήθηκε μάλλον
στις 25 Μαρτίου 1821 πάνω σε ένα Κεφαλονίτικο
πλοίο που μετέφερε την οικογένειά του
από την Πάτρα στην Ιθάκη, όπου και βαφτίστηκε,
εξαιτίας των εχθροπραξιών και της εμπόλεμης
κατάστασης που επικρατούσε στην πόλη
λόγω της κήρυξης της επανάστασης. Ο παππούς
του, Γαλάνης Ρηγόπουλος, υπήρξε πρόκριτος
των Πατρών, έμπορος και μάλλον μέλος της
Φιλικής Εταιρείας. Ο πατέρας του, Αγγελής
Ρηγόπουλος, ήταν επίσης έμπορος, δανειστής,
αλλά και χρηματοδότης του αγώνα της ανεξαρτησίας.
Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους
ανέλαβε μια σειρά δημοσίων αξιωμάτων.
Η μητέρα του ήταν η Ελένη Χειλοπούλου,
κόρη οικογένειας προκρίτων και συγγενής
του Ανδρέα Ζαΐμη. Η οικογένειά του επέστρεψε
στην Πάτρα όταν ο Αντρέας ήταν 8 ετών,
στα 1829. Ξεκινά ιδιαίτερα μαθήματα με διαπρεπείς
δασκάλους της πόλης του. Στη συνέχεια,
φοίτησε στο δημοτικό σχολείο της συνοικίας
του Αγίου Γεωργίου της Πάτρας. Κατά την
επίσκεψη του Καποδίστρια στην πόλη των
Πατρών το 1829, οι προύχοντες της πόλης,
σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, ανέθεσαν
την προσφώνηση στον μικρό Αντρέα Ρηγόπουλο.
Οταν μαθητές του Ρηγόπουλου εξέδωσαν
τη βιογραφία του, στα 1897, επινόησαν ή παραποίησαν
στοιχεία. Επειδή ορισμένοι από αυτούς
υπήρξαν πρώιμοι σοσιαλιστές και αναρχικοί,
για να δικαιολογήσουν δικές τους συμπεριφορές
«κατασκεύασαν» τη συνάντηση του μέντορά
τους με τον Καρλ Μαρξ στο Λονδίνο, αλλά
και έγραψαν ότι είχε τελειώσει το Πανεπιστήμιο
Αθηνών, που για την εποχή εκείνη ήταν
διαβατήριο αξιοπιστίας σπουδών. Μια τρίτη
αναληθής ιστορία αναφερόταν στην ερωτική
του ζωή: ότι τάχα αρραβωνιάστηκε μια πλούσια
κυρία στο Λονδίνο, η οποία, όμως, όταν
αυτός γύρισε από την Αμερική για να την
παντρευτεί, είχε δυστυχώς πεθάνει! Τέλος,
αντίστοιχο μυθικό πλαίσιο λαμβάνει και
η ημερομηνία της γέννησής του που δε θα
μπορούσε παρά να είναι η 25
η Μαρτίου.
Έτσι, ο Ρηγόπουλος ποτέ δε φοίτησε στην
Αθήνα. Γράφτηκε στις αρχές του 1840 στο
Πανεπιστήμιο της Πίζας. Εκεί διαμορφώνει
και την πολιτική του ιδεολογία, καθώς
η Πίζα βρισκόταν τότε στο κέντρο της επαναστατικής
δράσης. Εντάχθηκε αμέσως στην ομάδα εκείνη
των ελλήνων φοιτητών που συμμετείχα ενεργά
σε όλα τα επαναστατικά δρώμενα. Ο πατριωτισμός
του Ρηγόπουλου εμπνέεται από τις ιδέες
του Τζουζέπε Ματσίνι και του Βίκτωρος
Ουγκό για μια επανάσταση σε όλη την Ευρώπη,
η οποία θα ανατρέψει την Ευρώπη της Ιεράς
Συμμαχίας και θα δημιουργήσει δημοκρατικά
εθνικά κράτη συνασπισμένα σε μια ευρωπαϊκή
ομοσπονδία. Σε αυτήν τη Νέα Ευρώπη, στην
Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των εθνικοτήτων
και των λαών, η Ελλάδα δε θα περιορίζεται
μόνο στα τότε σύνορα, αλλά θα ήταν ένα
μεγάλο κράτος. Αυτός ο ρεπουμπλικάνικος
επαναστατικός ριζοσπαστισμός αποτελεί
τη βάση της ιδεολογίας του Ρηγόπουλου.
Επίσης, ο Ρηγόπουλος εμπνέεται από το
ρεύμα των σαινσιμονιστών. Επέστρεψε στην
Πάτρα το 1844. Εκεί άσκησε για λίγους μήνες
το επάγγελμα του δικηγόρου, αλλά την ίδια
χρονιά διορίστηκε πρωτοδίκης με την υποστήριξη
του Κολλίνου Κολοκοτρώνη. Αρχικά συντάχθηκε
με το κόμμα των Ναππαίων ή Ρωσικό Κόμμα,
αλλά σύντομα ακολούθησε δική του διαδρομή.
Εξαρχής, όμως τέθηκε εναντίον του Όθωνα,
αναγνωρίζοντας ως πιο σημαντικό πολιτικό
τον Καποδίστρια. Το 1850 παραιτήθηκε από
τη θέση του πρωτοδίκη καταγγέλλοντας
τις πολιτικές συναλλαγές. Τότε, ξεκινάει
τα ταξίδια του. Αρχικά στη Γένοβα και
στη συνέχεια στο Λονδίνο.
Το 1852 θα ταξιδέψει στη Νέα Υόρκη.
Εκεί, θα γίνει δεκτός με ενθουσιασμό από
την ελληνική εμπορική κοινότητα και θα
συναντήσει σημαντικές προσωπικότητες
της πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής
της πόλης. Θα παρουσιαστεί σε μια διάλεξη
στο Μπρόντγουεϊ ντυμένος με φουστανέλα
και θα αναφερθεί στην τότε ελληνική και
ευρωπαϊκή πολιτική κατάσταση. Επιστρέφοντας
στο Λονδίνο θα συνεχίσει τις δημόσιες
εμφανίσεις του σε διάφορες λέσχες. Το
1854 επισκέπτεται τη Γαλλία και σύντομα
επιστρέφει στην Πάτρα. Εκεί αφοσιώνεται
στον πολιτικό αγώνα εναντίον του Όθωνα
και προσπαθεί να υλοποιήσει τα σχέδιά
του για κίνηση επανάστασης στην Ήπειρο
με τη συμμετοχή Γαριβαλδινών. Την ίδια
εποχή αλληλογραφεί με τον Β. Ουγκό και
άλλους σημαντικούς διανοούμενους της
Ευρώπης. Εκδίδει την εφημερίδα Ελληνική
Σημαία. Κατά τη μετάβασή του στην Αθήνα
το 1857 συνεχίζει να τοποθετείται εναντίον
του Όθωνα και να θέλει να υποκινήσει εξέγερση.
Φοβούμενος τις διώξεις αυτοεξορίζεται
στη Ζάκυνθο και στη συνέχεια στα 1861 στην
Ιταλία, στην Πίζα. Εκεί θα ζήσει την αποθέωση
από τους κύκλους του Πανεπιστημίου και
η απρουσία του θα λάβει ιδιαίτερη δημοσιότητα.
Η υποδοχή του Ρηγόπουλου στην Πάτρα το
1862 ήταν εξίσου θριαμβευτική.
Ο Ρηγόπουλος εκφράζεται κυρίως
μέσα από ρητορικούς λόγους: πανηγυρικούς,
που εκφωνεί σε διάφορες επετείους, ή επικηδείους
που εκφωνεί στις νεκρώσιμες ακολουθίες
φίλων του. Τα δύο του δράματα, Ιωάννης
Μίλτων (1874) και Νέρων εν Κορίνθω (1879) γράφτηκαν
κυρίως για να παίζονται με κίνητρο τον
πατριωτισμό. Το 1865 εκλέγεται για πρώτη
φορά βουλευτής με το κόμμα του Μπενιζέλου
Ρούφου. Τον Σεπτέμβριο του 1869 πραγματοποιήθηκε
στη Λωζάννη το Διεθνές Συνέδριο για την
Ειρήνη και την Ελευθερία. Κεντρικό θέμα
ήταν η δημιουργία των Ηνωμένων Πολιτειών
της Ευρώπης. Επικεφαλής ήταν ο Β. Ουγκό.
Ο Ρηγόπουλος δε θα καταφέρει να μεταβεί
μάλλον για οικονομικούς λόγους.  Όμως
γράφει μια μπροσούρα με τίτλο «Λόγος
προς το Διεθνές Συνέδριον της Ειρήνης
και της Ελευθερίας εδρεύον εν Λωσσάνι
Ελβετίας». Το κείμενο αυτό τυπώθηκε σε
2000 αντίτυπα, πολύ μεγάλο τιράζ για την
εποχή, και διανεμήθηκε δωρεάν. Πρόκειται
για ένα ιδιαίτερης αξίας πολιτικό δοκίμιο
που πραγματεύεται το όραμα της Μεγάλης
Ιδέας και της Ευρώπης μαζί με φιλοσοφικές
έννοιες. Ο Ρηγόπουλος θα συγκλονιστεί
από τα γεγονότα της Κομμούνας του Παρισιού
και θα αναφερθεί συχνά σε αυτό το παράδειγμα,
σε βαθμό να θεωρηθεί σοσιαλιστής. Έτσι,
στον εθνικό και ρεπουμπλικανό επαναστάτη
Ρηγόπουλο της Μεγάλης Ιδέας έρχεται να
πάρει τη θέση ο κοινωνιστής επαναστάτης
Ρηγόπουλος που εμπνέεται από τις επαναστάσεις
της νέας εποχής. Η διαφοροποίηση αυτή
φανερώνεται σε μια αγόρευσή του στο κοινοβούλιο
το 1886: «Αλλά θα έλθη μια ημέρα, ότε θα εγκαινιασθή
μία νέα επανάστασις, και αυτή θα είναι
κοινωνιστική. Τότε η Ελλάς κατακερματισμένη
θα συντελέση και αυτή εις μίαν μεταβολήν
της ανθρωπότητος, ότε θα τελεσθή η ομοσπονδία
των Κοινοτήτων της Ευρώπης και της Αμερικής».
Παρόλα αυτά αποτυγχάνει σε εφτά βουλευτικές
αναμετρήσεις για να επανεκλεγεί το 1885
ως ανεξάρτητος. Στη βουλή καθόταν στα
αριστερά έδρανα. Στις εκλογές του 1887 αποτυγχάνει
να επανεκλεγεί παρότι είχε λάβει μεγάλο
αριθμό ψήφων. Αιτία ήταν ο περιορισμός
των βουλευτικών εδρών από τον Χαρ. Τρικούπη.
Στη βουλή συμμετείχε στην άτυπη ομάδα
των δημοκρατικών βουλευτών και ψήφιζε,
όπως η πλειοψηφία των ριζοσπαστών δημοκρατικών,
σχεδόν πάντοτε με τους Δηλιγιαννικούς.
Στην Πάτρα μάλιστα συνεργαζόταν στενά
με το Δηλιγιαννικό Εθνικό Κόμμα. Το κόμματου
Δηλιγιάννη θα εκφράσσει με συνέπεια τον
δημοκρατικό ρεπουμπλικανισμό και θα
υπερασπίσει τον κοινοβουλευτισμό και
το σύνταγμα του 1864 τόσο απέναντι στις
μεθοδεύσεις της Αυλής όσο και απέναντι
της πολιτικής του Χαρ. Τρικούπη να περιορίσει
την ισχύ του κοινοβουλίου προς όφελος
της εκτελεστικής εξουσίας.

Πέθανε το
1899 από πνιγμό πέφτοντας από το
καράβι στην θάλασσα σε ταξίδι που
έκανε πηγαίνοντας στην Σύρο. Η ώθησή του στον θάνατο οφείλεται
πέρα από τα προβλήματα υγείας (καρδιακά
προβλήματα) στην κατάθλιψη και την απομόνωση
κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του.
Η αποτυχία του να εκλεγεί βουλευτής το
1887 και η γενικότερη απογοήτευση θα πρέπει
να συνετέλεσαν στην δημιουργία μιας παθητικής
ψυχολογίας. Ίσως όχι τυχαία, την ίδια
περίπου περίοδο με τον έναν ή τον άλλον
τρόπο πεθαίνουν όλοι σχεδόν οι διαπρεπείς
έλληνες ριζοσπάστες και ρεπουμπλικάνοι
φίλοι του Ρηγόπουλου. Είναι φανερό ότι
η ριζοσπαστική γενιά του 1862, οι ιδέες
της και τα οράματά της για μια μεγάλη
πατριωτική επανάσταση, βαλκανική κατά
τον Παναγιώτη Πανά ή ευρωπαϊκή κατά τον
Ανδρέα Ρηγόπουλο, δεν κατάφεραν να βρουν
μεγάλη απήχηση στην ελληνική κοινωνία
με αποτέλεσμα να βρεθούν στο περιθώριο.
Μεγάλες προσωπικότητες δεν άντεξαν την
πολιτική απομόνωση. Πλήρως ταυτισμένοι
με τις ιδέες τους επέλεξαν το δρόμο της
ηρωικής ρομαντικής εξόδου μέσα από την
αυτοκτονία. Ο Ανδρέας Ρηγόπουλος θα γίνει
ένας μεγάλος μύθος και θρύλος για τους
κοινωνιστές ριζοσπάστες των επόμενων
γενεών στην Ελλάδα αλλά και σε άλλους
διανοούμενους. Υπήρχαν πολλοί που δήλωναν
«Ρηγοπουλισταί». Ο ίδιος ο Κωστής Παλαμάς
θα εμπνευστεί από το παράδειγμα του Ανδρέα
Ρηγόπουλου.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

πόσοι μας διάβασαν: