Ο Ηλίας Ηλιού (Κάστρο Λήμνου 1904 – Αθήνα
1985) δικηγόρος υπήρξε μέλος Εργατοαγροτικού Κόμματος, στη συνέχεια του ΚΚΕ και
αργότερα βουλευτής, δικηγόρος και Πρόεδρος της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς.
Υπήρξε πραγματικά κορυφαία προσωπικότητα του τόπου, φορέας ήθους, αρετής,
πολιτισμού με την παρουσία του στον πολιτικό, επιστημονικό και πνευματικό τομέα
για μισό αιώνα. Χάρις σ' αυτόν, και σ' ελάχιστους άλλους, οι θέσεις της
Αριστεράς αναπτύχθηκαν με σαφήνεια, σπάνια ευγλωττία και με μια γλώσσα που δεν
είχε τίποτα το κομματικά δογματικό. Ο ορθός λόγος και η ποιότητα ήταν τα
χαρακτηριστικά της παρουσίας του στο βήμα της Βουλής. Νομικός με σπάνια γενική
παιδεία και μετριοπαθής πολιτικός έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις
πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Γιός του Φίλιππου Ηλιού ολοκλήρωσε τις σχολικές
του σπουδές στη Μυτιλήνη και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου
Αθηνών. Σταδιοδρόμησε στα Πρωτοδικεία Μυτιλήνης και Αθήνας και από το 1939 στον
Άρειο Πάγο. Από τη δικηγορία αποσύρθηκε το 1966. Στα νεανικά του χρόνια
συνεργάστηκε στα λογοτεχνικά περιοδικά “Νουμάς” (του οποίου υπήρξε και μέλος
της συντακτικής επιτροπής), “Φιλική Εταιρεία” και “Ελληνικά Γράμματα”. Ήδη από
το 1923 ασχολείται με την πολιτική, όταν ως φοιτητής εντάχθηκε στη νεολαία του
Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Βρίσκεται έτσι στο πλευρό του ηγέτη και της παράταξης
εκείνης που θα προτάξει την ανάγκη τη συγκρότησης κοινωνικού κράτους και την
ίδρυση συνεταιριστικών δομών, αλλά το πιο σημαντικό θα υποστηρίξει με συνέπεια
και επιμονή το σύνθημα της αβασίλευτης δημοκρατίας προκαλώντας ενθουσιασμό σε
στρατιώτες και πρόσφυγες μετά την κατάρρευση του Μετώπου και στην πράξη θα
οδηγήσει τη χώρα στο αβασίλευτο δημοκρατικό πολίτευμα. Σε εκείνα τα χρόνια ο
Ηλιού γνωρίζει και τον Πασαλίδη Το 1932 και το 1936 ο Ηλιού κατέρχεται
υποψήφιος βουλευτής στη Λήμνο με το Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα, όπως
ονομάζεται τότε το Κόμμα του Παπαναστασίου. Το Κόμμα με έμβλημα έναν αγρότη που
όργωνε υπό τον ανατέλλοντα ήλιο διαχωρίζεται από το βενιζελικό κόμμα στα
ζητήματα της εσωτερικής πολιτικής και ιδίως στην αυταρχοποίηση του πολιτικού
καθεστώτος, θα υπερασπιστεί μέχρι τέλους τη δημοκρατία. Κατά τη διάρκεια της
Κατοχής ο Ηλίας Ηλιού προσχώρησε στο ΕΑΜ και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση.
Με τη λήξη των Δεκεμβριανών συνελήφθη από τους Βρετανούς για ένα μήνα. Αμέσως
μετά την απελευθέρωσή του, το 1945, έγινε μέλος του ΚΚΕ. Κατά τον Εμφύλιο
εκτοπίστηκε δύο φορές (Ικαρία, Μακρόνησος, Άη Στράτη). Το μεγάλο στοίχημα για
την Αριστερά ήταν να εκπροσωπηθεί στο Κοινοβούλιο. Έτσι, στις εκλογές του 1951
η Δεξιά ξαφνιάστηκε και δυσανασχέτησε όταν με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ
αναδείχτηκαν πανηγυρικά οι εξόριστοι στον Άη Στράτη υποψήφιοι: Ηλιού,
Σαράφης, Πρωιμάκης, Γαβριηλίδης, Ιμβριώτης, Τσόχας και Χατζημιχάλης, η εκλογή
των οποίων ακυρώθηκε επειδή ήταν εξόριστοι. Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής
της ΕΔΑ, της νέας μορφής του ηττημένου ΚΚΕ, μπήκε δραστήρια στους πολιτικούς
αγώνες και ιδιαίτερα εναντίον του νέου αντιδημοκρατικού συντάγματος που
ετοίμαζε το καθεστώς των νικητών του εμφυλίου, ενώ αναλαμβάνει την εκπροσώπηση
των αριστερών κατηγορούμενων. Επανεκλέχθηκε βουλευτής Λέσβου στις εκλογές 1956,
158, 1963 και Αθήνας το 1964. Σε πολύ δύσκολες συνθήκες αναλαμβάνει την
κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της ΕΔΑ και ολόκληρη η κοινοβουλευτική του θητεία χαρακτηρίζεται
από κραταιές μάχες μέσα στην αίθουσα της Βουλής. Από αυτή τη θέση προειδοποίησε
την Ένωση Κέντρου, όταν κυβερνούσε, για τον κίνδυνο της δικτατορίας
κατονομάζοντας ως υποκινητή τον επερχόμενο αρχιπραξικοπηματία Παπαδόπουλο. Τότε
η ΕΔΑ καλούσε σε ένα πλατύ
αντιδικτατορικό μέτωπο για την αποτροπή της δικτατορίας, αλλά η ηγεσία του ΚΚΕ
στο εξωτερικό, με γραμματέα τον Κ. Κολιγιάννη υποτιμούσε τον κίνδυνο της
δικτατορίας και προωθούσε την εντελώς λαθεμένη και μαξιμαλιστική γραμμή
"πάλη για την de jure και de facto νομιμοποίηση του ΚΚΕ". Ο ίδιος με
δριμύτατους λόγους θα καταγγείλει τις εκλογές νοθείας και στη συνέχεια τις
κυβερνήσεις της αποστασίας καλώντας διαρκώς την Ένωση Κέντρου σε πολιτική
συνενόηση. Όταν η προοπτική αυτή διαφαίνεται, ξεσπάει το πραξικόπημα. Ο ίδιος
συλαμβάνεται, βασανίζεται άγρια το βράδυ της 25ης Απριλίου 1967 στον
Ιππόδρομο μπροστά σε χιλιάδες συγκρατούμενους αριστερούς και εκτοπίζεται στη
Γυάρο. Η διαταγή του ξυλοδαρμού του στον Ιππόδρομο φαίνεται ότι ήρθε από τον
ίδιο τον Παπαδόπουλο. Από εκεί μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ
και σε άλλα νοσοκομεία, πάντα υπό πλήρη απομόνωση. Αφέθηκε ελεύθερος το 1970
για ανήκεστη βλάβη της υγείας του. Μετά την πτώση της Χούντας ανασυγκρότησε την
ΕΔΑ της οποίας και έγινε πρόεδρός της. Εξελέγη δε για δύο κοινοβουλευτικές
περιόδους βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά (1974) και με τη Συμμαχία (1977).
Πίστευε βαθιά πως η Ελλάδα είχε ανάγκη από ένα πλατύ δημοκρατικό -
πλουραλιστικό κόμμα αριστερής - σοσιαλιστικής δομής, ένα φορέα που δεν θα ήταν
αποκομμένος από τις ρίζες του μαρξισμού και του εργατικού κινήματος, αλλά χωρίς
τις "αγκυλώσεις" παλαιών μοντέλων. Ο ίδιος πρωτοστάτησε για την
ενότητα της αριστεράς, όταν οι συζητήσεις για το θέμα αυτό, είχαν πάρει ευθεία
έκταση τον πρώτο καιρό της
μεταπολίτευσης. Πολύ απογοητευμένος από τη διάσπαση και την εκλογική καθίζηση
της αριστεράς αποχωρεί από την ενεργό πολιτική ανάμιξη.
1985) δικηγόρος υπήρξε μέλος Εργατοαγροτικού Κόμματος, στη συνέχεια του ΚΚΕ και
αργότερα βουλευτής, δικηγόρος και Πρόεδρος της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς.
Υπήρξε πραγματικά κορυφαία προσωπικότητα του τόπου, φορέας ήθους, αρετής,
πολιτισμού με την παρουσία του στον πολιτικό, επιστημονικό και πνευματικό τομέα
για μισό αιώνα. Χάρις σ' αυτόν, και σ' ελάχιστους άλλους, οι θέσεις της
Αριστεράς αναπτύχθηκαν με σαφήνεια, σπάνια ευγλωττία και με μια γλώσσα που δεν
είχε τίποτα το κομματικά δογματικό. Ο ορθός λόγος και η ποιότητα ήταν τα
χαρακτηριστικά της παρουσίας του στο βήμα της Βουλής. Νομικός με σπάνια γενική
παιδεία και μετριοπαθής πολιτικός έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από όλες τις
πολιτικές πτέρυγες της Βουλής. Γιός του Φίλιππου Ηλιού ολοκλήρωσε τις σχολικές
του σπουδές στη Μυτιλήνη και γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου
Αθηνών. Σταδιοδρόμησε στα Πρωτοδικεία Μυτιλήνης και Αθήνας και από το 1939 στον
Άρειο Πάγο. Από τη δικηγορία αποσύρθηκε το 1966. Στα νεανικά του χρόνια
συνεργάστηκε στα λογοτεχνικά περιοδικά “Νουμάς” (του οποίου υπήρξε και μέλος
της συντακτικής επιτροπής), “Φιλική Εταιρεία” και “Ελληνικά Γράμματα”. Ήδη από
το 1923 ασχολείται με την πολιτική, όταν ως φοιτητής εντάχθηκε στη νεολαία του
Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Βρίσκεται έτσι στο πλευρό του ηγέτη και της παράταξης
εκείνης που θα προτάξει την ανάγκη τη συγκρότησης κοινωνικού κράτους και την
ίδρυση συνεταιριστικών δομών, αλλά το πιο σημαντικό θα υποστηρίξει με συνέπεια
και επιμονή το σύνθημα της αβασίλευτης δημοκρατίας προκαλώντας ενθουσιασμό σε
στρατιώτες και πρόσφυγες μετά την κατάρρευση του Μετώπου και στην πράξη θα
οδηγήσει τη χώρα στο αβασίλευτο δημοκρατικό πολίτευμα. Σε εκείνα τα χρόνια ο
Ηλιού γνωρίζει και τον Πασαλίδη Το 1932 και το 1936 ο Ηλιού κατέρχεται
υποψήφιος βουλευτής στη Λήμνο με το Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα, όπως
ονομάζεται τότε το Κόμμα του Παπαναστασίου. Το Κόμμα με έμβλημα έναν αγρότη που
όργωνε υπό τον ανατέλλοντα ήλιο διαχωρίζεται από το βενιζελικό κόμμα στα
ζητήματα της εσωτερικής πολιτικής και ιδίως στην αυταρχοποίηση του πολιτικού
καθεστώτος, θα υπερασπιστεί μέχρι τέλους τη δημοκρατία. Κατά τη διάρκεια της
Κατοχής ο Ηλίας Ηλιού προσχώρησε στο ΕΑΜ και συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση.
Με τη λήξη των Δεκεμβριανών συνελήφθη από τους Βρετανούς για ένα μήνα. Αμέσως
μετά την απελευθέρωσή του, το 1945, έγινε μέλος του ΚΚΕ. Κατά τον Εμφύλιο
εκτοπίστηκε δύο φορές (Ικαρία, Μακρόνησος, Άη Στράτη). Το μεγάλο στοίχημα για
την Αριστερά ήταν να εκπροσωπηθεί στο Κοινοβούλιο. Έτσι, στις εκλογές του 1951
η Δεξιά ξαφνιάστηκε και δυσανασχέτησε όταν με το ψηφοδέλτιο της ΕΔΑ
αναδείχτηκαν πανηγυρικά οι εξόριστοι στον Άη Στράτη υποψήφιοι: Ηλιού,
Σαράφης, Πρωιμάκης, Γαβριηλίδης, Ιμβριώτης, Τσόχας και Χατζημιχάλης, η εκλογή
των οποίων ακυρώθηκε επειδή ήταν εξόριστοι. Μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής
της ΕΔΑ, της νέας μορφής του ηττημένου ΚΚΕ, μπήκε δραστήρια στους πολιτικούς
αγώνες και ιδιαίτερα εναντίον του νέου αντιδημοκρατικού συντάγματος που
ετοίμαζε το καθεστώς των νικητών του εμφυλίου, ενώ αναλαμβάνει την εκπροσώπηση
των αριστερών κατηγορούμενων. Επανεκλέχθηκε βουλευτής Λέσβου στις εκλογές 1956,
158, 1963 και Αθήνας το 1964. Σε πολύ δύσκολες συνθήκες αναλαμβάνει την
κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της ΕΔΑ και ολόκληρη η κοινοβουλευτική του θητεία χαρακτηρίζεται
από κραταιές μάχες μέσα στην αίθουσα της Βουλής. Από αυτή τη θέση προειδοποίησε
την Ένωση Κέντρου, όταν κυβερνούσε, για τον κίνδυνο της δικτατορίας
κατονομάζοντας ως υποκινητή τον επερχόμενο αρχιπραξικοπηματία Παπαδόπουλο. Τότε
η ΕΔΑ καλούσε σε ένα πλατύ
αντιδικτατορικό μέτωπο για την αποτροπή της δικτατορίας, αλλά η ηγεσία του ΚΚΕ
στο εξωτερικό, με γραμματέα τον Κ. Κολιγιάννη υποτιμούσε τον κίνδυνο της
δικτατορίας και προωθούσε την εντελώς λαθεμένη και μαξιμαλιστική γραμμή
"πάλη για την de jure και de facto νομιμοποίηση του ΚΚΕ". Ο ίδιος με
δριμύτατους λόγους θα καταγγείλει τις εκλογές νοθείας και στη συνέχεια τις
κυβερνήσεις της αποστασίας καλώντας διαρκώς την Ένωση Κέντρου σε πολιτική
συνενόηση. Όταν η προοπτική αυτή διαφαίνεται, ξεσπάει το πραξικόπημα. Ο ίδιος
συλαμβάνεται, βασανίζεται άγρια το βράδυ της 25ης Απριλίου 1967 στον
Ιππόδρομο μπροστά σε χιλιάδες συγκρατούμενους αριστερούς και εκτοπίζεται στη
Γυάρο. Η διαταγή του ξυλοδαρμού του στον Ιππόδρομο φαίνεται ότι ήρθε από τον
ίδιο τον Παπαδόπουλο. Από εκεί μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ
και σε άλλα νοσοκομεία, πάντα υπό πλήρη απομόνωση. Αφέθηκε ελεύθερος το 1970
για ανήκεστη βλάβη της υγείας του. Μετά την πτώση της Χούντας ανασυγκρότησε την
ΕΔΑ της οποίας και έγινε πρόεδρός της. Εξελέγη δε για δύο κοινοβουλευτικές
περιόδους βουλευτής με την Ενωμένη Αριστερά (1974) και με τη Συμμαχία (1977).
Πίστευε βαθιά πως η Ελλάδα είχε ανάγκη από ένα πλατύ δημοκρατικό -
πλουραλιστικό κόμμα αριστερής - σοσιαλιστικής δομής, ένα φορέα που δεν θα ήταν
αποκομμένος από τις ρίζες του μαρξισμού και του εργατικού κινήματος, αλλά χωρίς
τις "αγκυλώσεις" παλαιών μοντέλων. Ο ίδιος πρωτοστάτησε για την
ενότητα της αριστεράς, όταν οι συζητήσεις για το θέμα αυτό, είχαν πάρει ευθεία
έκταση τον πρώτο καιρό της
μεταπολίτευσης. Πολύ απογοητευμένος από τη διάσπαση και την εκλογική καθίζηση
της αριστεράς αποχωρεί από την ενεργό πολιτική ανάμιξη.
Ως νομικός και
πολιτικός ο Ηλίας Ηλιού, κέρδισε την εκτίμηση ευρύτερων κύκλων έξω από την
αριστερά. Έλαβε μέρος σε συνέδρια της Διεθνούς Εταιρείας Δημοκρατικών Νομικών
(1956, 1960) και της οργάνωσης για την Αμνηστία στην Ελλάδα (Παρίσι 1960,
1962), διετέλεσε μέλος της εταιρείας μελέτης και επιστημονικού σχεδιασμού
Επιστήμη - Ανοικοδόμηση και του
Δημοκρατικού Συλλόγου Ελλήνων Επιστημόνων. Μελέτες του: Η ελληνική δημόσια και
ιδιωτική οικονομία (1960), Η αλήθεια για την Κοινή Αγορά (1962),
Οικονομικοκοινωνική υποδομή και προσδιορισμός πολιτικών στόχων (1965), Η κρίση
εξουσίας (1966), Το Σύνταγμα και οι παραβιάσεις του (1975), Πολιτικά Κείμενα
(1977), Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (1978), Το μήνυμα του
Θουκυδίδη (1980) και η ρητορική του Αριστοτέλη (1984). Μεταφράσεις αρχαίων
συγγραφέων. Γιος του ήταν ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού και η Μαρία Ηλιού.
πολιτικός ο Ηλίας Ηλιού, κέρδισε την εκτίμηση ευρύτερων κύκλων έξω από την
αριστερά. Έλαβε μέρος σε συνέδρια της Διεθνούς Εταιρείας Δημοκρατικών Νομικών
(1956, 1960) και της οργάνωσης για την Αμνηστία στην Ελλάδα (Παρίσι 1960,
1962), διετέλεσε μέλος της εταιρείας μελέτης και επιστημονικού σχεδιασμού
Επιστήμη - Ανοικοδόμηση και του
Δημοκρατικού Συλλόγου Ελλήνων Επιστημόνων. Μελέτες του: Η ελληνική δημόσια και
ιδιωτική οικονομία (1960), Η αλήθεια για την Κοινή Αγορά (1962),
Οικονομικοκοινωνική υποδομή και προσδιορισμός πολιτικών στόχων (1965), Η κρίση
εξουσίας (1966), Το Σύνταγμα και οι παραβιάσεις του (1975), Πολιτικά Κείμενα
(1977), Οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (1978), Το μήνυμα του
Θουκυδίδη (1980) και η ρητορική του Αριστοτέλη (1984). Μεταφράσεις αρχαίων
συγγραφέων. Γιος του ήταν ο ιστορικός Φίλιππος Ηλιού και η Μαρία Ηλιού.
Κώστας Παλούκης εφημ. Σκριπ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου