μτφ. Σίσσυ Μπάρα
Η Tάννα ειναι ένα απο τα μεγάλα νησιά του αρχιπελάγους του Βανουάτου, που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό ειρηνικό ωκεανό, στη Κοραλία θάλασσα. Διοικητικά ανήκει στην επαρχία Ταφέα στα νότια του Βανουάτου, και απέχει 25 χμ βορειοδυτικά απο το νησί Ανίβα. Η παρουσία των δυτικών χρονολογείται απο τον αύγουστο του 1774, με την άφιξη του ναυτικού James Cook. Αργότερα το 1860, εγκαθισταται στηριζόμενος στους αρχηγους του Λενακελ ο Χενρι Ρος ως στρατολόγος εργατών για τη καλλιέργεια βαμβακιού. Κοντά του συσπειρώνονται και άλλοι λευκοί βαμβακοπαραγωγοι που όμως μετα τη δολοφονία του το 1868 εγκατέλειψαν προοδευτικά όλοι το νησί.
Η Τάννα είναι ένα απο τα νησιά του αρχιπελάγους που παρουσίασε τις μεγαλύτερες αντιστάσεις στο χριστιανισμό. Η επιδημία ιλαρας που ξέσπασε το 1860 επιδείνωσε τις σχέσεις των ιθαγενών με τους πρεσβυτεριανούς ιεραπόστολους, τους οποίους οι ντόπιοι θεώρησαν υπέθυνους για την επιδημία. Ιδιαίτερα, ο επικεφαλής της ιεραποστολής Τζον Πάτον εκδιωχθηκε βίαια απο το νησι. Θα επιστρέψει όμως λίγα χρόνια αργότερα με ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο και θα πείσει το καπετάνιο να βομβαρδίσουν το νησί. Ο βομβαρδισμός και οι καταστροφές σε σπίτια και καλιέργειες που ακολούθησε, γονάτισαν τους ιθαγενείς, οι οποίοι τελικά υπέκυψαν υπογράφοντας έγγραφο με το αποδέχονταν το νόμο και την εξουσία των ιεραποστόλων. Με τη πράξη αυτη εγκαινιάστηκε μια μακρά περίοδο καταπίεσης των ιθαγενών που μοιάζει όμως περισσότερο να καθυστέρησε, παρά να διευκόλυνε τον εκχριστιανισμό των κατοίκων.
Πράγματι η πολιτισμική και θρησκευτική εξέλιξη των τανέζων δείχνει πόσο ελάχιστα τους έπεισε το χριστιανικό δόγμα. Στα μέσα του β παγκοσμιου πολέμου αρχίζει να αναπτύσσεται μια καινούργια θρησκεία που φέρει το όνομα Τζον φράμ. Στη πραγματικότητα το όνομα αυτο, είναι το ψευδώνυμο που επέλεξε ενας ιθαγενης ο Μανκιέρι. Εκείνος σύμφωνα με το μύθο, έμφανίστηκε στους χωρικούς το 1939 ως θεός με τη μορφή λευκού και τους υποσχέθηκε, σπιτια, ρουχα, τροφή, και μεταφορικά μέσα. Στη τανέζικη γλωσσα τζόν φραμ σημαινει απλά λευκός ανθρωπος. Η αναγωγή του Μανκιέρι σε θέο, έγινε αφότου επιβεβαιώθηκε απο τα πράγματα η πρόβλεψη του για τον πόλεμο του ειρηνικού και η άφιξη των αμερικανών το 1941, δυό χρόνια μετά τη πρόβλεψη. Με την εκπλήρωση της προφητείας οι εκκλησίες ερήμωσαν απο τους πιστους τους και ο τζον φραμ καθιερωθηκε ως προφήτης.
Η λατρεία του Τζον φράμ βρήκε πρόσφορο έδαφος στους πολιτισμικά καταπιεσμένους ιθαγενείς. Η καθιέρωση του Νόμου της Τάννα το 1910, απο τους πρεσβυτεριανούς ιεραπόστολους απαγόρευε ότιδήποτε θύμιζε τις παραδόσεις και τα ήθη των προγόνων τους. H καταπίεση ήταν τόσο μεγάλη που με βάση της περιγραφή του άγγλου εκπρόσωπου της αγγλογαλλικής διοίκησης " ακόμα και τα κολιέ καρύδας, τα λουλουδια στα μαλιά των γυναικών το μαγείρεμα τη κυριακή ή τα αθωα μη χριστιανικά τραγουδια των παιδιών θεωρούνταν προσβλητικά και διαβολικά." Η λατρεια του τζον φραμ δεν έφερνε μαζί της κάτι καινουργιο, απλά επανέφερε με τρόπο διεκδηκητικό στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωης τα αρχαία παγανιστικά έθιμα, απαγορευμένα απο τους δυτικούς ιεραπόστολους, ηγεμόνες του νησιού. Ενσάρκωνε έτσι την αντίσταση στην αγγλογαλλική αποικιοκρατία και τη τυρανια των ιεραποστόλων απο τους οποίους οι τανέζες/οι υπέφεραν τα πάνδεινα. Η λατρεία του Τζον φραμ απαγορευόταν απο το καθεστώς των ιεραποστόλων, μέχρι το 1980 όπου τα νησια αυτά απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο ήταν πάντοτε ενεργή ως πράξη αντίστασης και διατήρησης της πολιτιστικής τους ταυτότητας. Ο Τζόν Φράμ εξακολουθεί να λατρεύεται στις μέρες μας στη περιοχή Σαφους Μπέυ στη νοτιδυτική Τάνα, από μια κοινότητα τριακοσίων περίπου ανθρώπων. Στη καθημερινότητα τους οι άνθρωποι αυτοι ζουν όπως περίπου και οι πρόγονοι τους: χωρίς χρήματα και το κάθε άτομοο προσφέρει συγκεκριμένες υπηρεσίες στη κοινότητα χωρις αντάλλαγμα. Τις παρασκευές όλα τα μέλη της κοινότητας μαζεύονται και τιμούν με μια τελετή τον τζον φράμ ο οποίος πιστεύουν ότι θα επιστρέψει στο νησί στις 15 φλεβάρη κάποιου άγνωστου έτους.
Απο τα μέσα της δεκαετίας του 1970 παράλληλα με τον αντιαποικιακό τους αγώνα, ένα μέρος των πιστών του τζον φράμ λατρεύει εξίσσου ως θεό και τον ελληνικής καταγωγής πρίγκηπα φίλιππο, σύζηγο της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας. Με βάση το τανέζικο σχήμα εξηγησης του κοσμου, Η Τάννα και η Αγγλία ήταν δύο νησιά ενωμένα. Πριν απο πολλές χιλιάδες χρόνια το ηφαίστειο Γιασούρ έκανε έκρηξη και απο μέσα του βγήκαν δυο πνέυματα: Το μαύρο ίδρυσε τις φυλές της Τάννας και το λευκό τη λευκή φυλή. Σύμφωνα με τη πανάρχαια προφητεία η επιστρφή του λευκού θεού στο νησί θα χαρίσει αιώνια ζωη, ειρήνη και ευημερία στους κατοίκους της. Το 1974 σε μια επίσκεψη στο νησι του βασιλικου ζεύγους της μεγάλης βρετανίας ένας χωρικός αναγνώρισε στο πρόσωπο του πρίγκηπα Φίλιπου την ενσάρκωση του λευκού θεού που έφυγε απο τη Τάννα. Κάπως έτσι ξεκίνησε η λατρεία του πρίγκηπα φιλίπου.
Το 2007, πέντε ιθαγενείς αντιπρόσωποι από διάφορα χωριά της Τάννα, εφοδιασμένοι με κάμερα. πήγαν στη Αγγλία με στόχο καταρχήν να γνωρίσουν το βρετανικο πολιτισμό και κυρίως να συναντήσουν το πρίγκηπα φίλλιππο, προκειμένου να τον ρωτήσουν πότε σκοπεύει να έρθει πίσω στο νησί. Το ταξίδι τους το οποίο αποτέλεσε θέμα ενός ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στην αγγλίακαι χρηματοδοτήθηκε απο το κανάλι 4, κράτησε πέντε εβδομάδες. Περιλάμβανε τη διαμονή τους σε τρεις διαφορετικές οικογένειες που αντιπροσώπευαν τρεις διαφορετικές φυλές λευκών: μια μεσοαστική οικογένεια αγροτών που διατηρούσαν χοιροτροφείο, μια εργατική οικογένεια στο Μάντσεστερ και μια αριστοκρατική οικογένεια στη βόρεια αγγλία. Κατα την παραμονή τους στο λονδίνο θα έπρεπε να βρουν τρόπο να έρθουν σε επαφή με το πρίγκηπα Φίλιππο.
Η πρόταση των εμπνευστών του ντοκιμαντέρ αφορά την αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο λειτούργησε η κοινωνική ανθρωπολογία απο την ίδρυση της μέχρι σήμερα. Είναι μια προσπάθεια καταγραφής της πρόσληψης και της αξιολόγησης του δυτικού πολιτισμού απο τους ιθαγενείς. Το εγχείρημα είναι ίσως απο τις ελάχιστες απόπειρες ανατροπής των όρων μελέτης της πολιτισμικής ιστορίας και της ανθρωπολογίας αντιστρέφοντας τους ρόλους του ερευνητή και του ερευνόμενου, δίνοντας το λόγο στην άλλη πλευρά και εκπληρώνοντας ταυτόχρονα δυο ειδών αιτήματα : το αίτημα των ταννέζων ιθαγενών να έρθουν σε επαφή με εκείνον που θεωρούν θεό τους και την προβολή της δικής τους οπτικής για το κόσμο και για το δυτικό πολιτισμό. Είναι το ελάχιστο χρέος.
Sources http://fr.wikipedia.org/wiki/Culte_du_prince_Philip
Joeel Bonnemaison et Josaee Paenot-Demetry, The Tree and the Canoe: History and Ethnogeography of Tanna,Hawai press 1994
Gérard Plommée,Tanna, Kwerya, Itonga ; histoires océnaniennes au Vanuatu, harmattan 2012
http://www.wholesomewords.org/biography/biorppaton.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/John_Frum
http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanna_(%C3%AEle)#.C3.89vang.C3.A9lisation
http://topdocumentaryfilms.com/meet-natives-england-usa/
http://www.sbs.com.au/dateline/story/watch/id/600662/n/Waiting-for-Philip
http://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/strange-island-pacific-tribesmen-come-to-study-britain-401461.html
http://www.arte.tv/guide/fr/041268-000/les-ambassadeurs-de-tanna-1-3?autoplay=1
Η Tάννα ειναι ένα απο τα μεγάλα νησιά του αρχιπελάγους του Βανουάτου, που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό ειρηνικό ωκεανό, στη Κοραλία θάλασσα. Διοικητικά ανήκει στην επαρχία Ταφέα στα νότια του Βανουάτου, και απέχει 25 χμ βορειοδυτικά απο το νησί Ανίβα. Η παρουσία των δυτικών χρονολογείται απο τον αύγουστο του 1774, με την άφιξη του ναυτικού James Cook. Αργότερα το 1860, εγκαθισταται στηριζόμενος στους αρχηγους του Λενακελ ο Χενρι Ρος ως στρατολόγος εργατών για τη καλλιέργεια βαμβακιού. Κοντά του συσπειρώνονται και άλλοι λευκοί βαμβακοπαραγωγοι που όμως μετα τη δολοφονία του το 1868 εγκατέλειψαν προοδευτικά όλοι το νησί.
Η Τάννα είναι ένα απο τα νησιά του αρχιπελάγους που παρουσίασε τις μεγαλύτερες αντιστάσεις στο χριστιανισμό. Η επιδημία ιλαρας που ξέσπασε το 1860 επιδείνωσε τις σχέσεις των ιθαγενών με τους πρεσβυτεριανούς ιεραπόστολους, τους οποίους οι ντόπιοι θεώρησαν υπέθυνους για την επιδημία. Ιδιαίτερα, ο επικεφαλής της ιεραποστολής Τζον Πάτον εκδιωχθηκε βίαια απο το νησι. Θα επιστρέψει όμως λίγα χρόνια αργότερα με ένα αγγλικό πολεμικό πλοίο και θα πείσει το καπετάνιο να βομβαρδίσουν το νησί. Ο βομβαρδισμός και οι καταστροφές σε σπίτια και καλιέργειες που ακολούθησε, γονάτισαν τους ιθαγενείς, οι οποίοι τελικά υπέκυψαν υπογράφοντας έγγραφο με το αποδέχονταν το νόμο και την εξουσία των ιεραποστόλων. Με τη πράξη αυτη εγκαινιάστηκε μια μακρά περίοδο καταπίεσης των ιθαγενών που μοιάζει όμως περισσότερο να καθυστέρησε, παρά να διευκόλυνε τον εκχριστιανισμό των κατοίκων.
Πράγματι η πολιτισμική και θρησκευτική εξέλιξη των τανέζων δείχνει πόσο ελάχιστα τους έπεισε το χριστιανικό δόγμα. Στα μέσα του β παγκοσμιου πολέμου αρχίζει να αναπτύσσεται μια καινούργια θρησκεία που φέρει το όνομα Τζον φράμ. Στη πραγματικότητα το όνομα αυτο, είναι το ψευδώνυμο που επέλεξε ενας ιθαγενης ο Μανκιέρι. Εκείνος σύμφωνα με το μύθο, έμφανίστηκε στους χωρικούς το 1939 ως θεός με τη μορφή λευκού και τους υποσχέθηκε, σπιτια, ρουχα, τροφή, και μεταφορικά μέσα. Στη τανέζικη γλωσσα τζόν φραμ σημαινει απλά λευκός ανθρωπος. Η αναγωγή του Μανκιέρι σε θέο, έγινε αφότου επιβεβαιώθηκε απο τα πράγματα η πρόβλεψη του για τον πόλεμο του ειρηνικού και η άφιξη των αμερικανών το 1941, δυό χρόνια μετά τη πρόβλεψη. Με την εκπλήρωση της προφητείας οι εκκλησίες ερήμωσαν απο τους πιστους τους και ο τζον φραμ καθιερωθηκε ως προφήτης.
Η λατρεία του Τζον φράμ βρήκε πρόσφορο έδαφος στους πολιτισμικά καταπιεσμένους ιθαγενείς. Η καθιέρωση του Νόμου της Τάννα το 1910, απο τους πρεσβυτεριανούς ιεραπόστολους απαγόρευε ότιδήποτε θύμιζε τις παραδόσεις και τα ήθη των προγόνων τους. H καταπίεση ήταν τόσο μεγάλη που με βάση της περιγραφή του άγγλου εκπρόσωπου της αγγλογαλλικής διοίκησης " ακόμα και τα κολιέ καρύδας, τα λουλουδια στα μαλιά των γυναικών το μαγείρεμα τη κυριακή ή τα αθωα μη χριστιανικά τραγουδια των παιδιών θεωρούνταν προσβλητικά και διαβολικά." Η λατρεια του τζον φραμ δεν έφερνε μαζί της κάτι καινουργιο, απλά επανέφερε με τρόπο διεκδηκητικό στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωης τα αρχαία παγανιστικά έθιμα, απαγορευμένα απο τους δυτικούς ιεραπόστολους, ηγεμόνες του νησιού. Ενσάρκωνε έτσι την αντίσταση στην αγγλογαλλική αποικιοκρατία και τη τυρανια των ιεραποστόλων απο τους οποίους οι τανέζες/οι υπέφεραν τα πάνδεινα. Η λατρεία του Τζον φραμ απαγορευόταν απο το καθεστώς των ιεραποστόλων, μέχρι το 1980 όπου τα νησια αυτά απέκτησαν την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο ήταν πάντοτε ενεργή ως πράξη αντίστασης και διατήρησης της πολιτιστικής τους ταυτότητας. Ο Τζόν Φράμ εξακολουθεί να λατρεύεται στις μέρες μας στη περιοχή Σαφους Μπέυ στη νοτιδυτική Τάνα, από μια κοινότητα τριακοσίων περίπου ανθρώπων. Στη καθημερινότητα τους οι άνθρωποι αυτοι ζουν όπως περίπου και οι πρόγονοι τους: χωρίς χρήματα και το κάθε άτομοο προσφέρει συγκεκριμένες υπηρεσίες στη κοινότητα χωρις αντάλλαγμα. Τις παρασκευές όλα τα μέλη της κοινότητας μαζεύονται και τιμούν με μια τελετή τον τζον φράμ ο οποίος πιστεύουν ότι θα επιστρέψει στο νησί στις 15 φλεβάρη κάποιου άγνωστου έτους.
Απο τα μέσα της δεκαετίας του 1970 παράλληλα με τον αντιαποικιακό τους αγώνα, ένα μέρος των πιστών του τζον φράμ λατρεύει εξίσσου ως θεό και τον ελληνικής καταγωγής πρίγκηπα φίλιππο, σύζηγο της βασίλισσας Ελισάβετ της Αγγλίας. Με βάση το τανέζικο σχήμα εξηγησης του κοσμου, Η Τάννα και η Αγγλία ήταν δύο νησιά ενωμένα. Πριν απο πολλές χιλιάδες χρόνια το ηφαίστειο Γιασούρ έκανε έκρηξη και απο μέσα του βγήκαν δυο πνέυματα: Το μαύρο ίδρυσε τις φυλές της Τάννας και το λευκό τη λευκή φυλή. Σύμφωνα με τη πανάρχαια προφητεία η επιστρφή του λευκού θεού στο νησί θα χαρίσει αιώνια ζωη, ειρήνη και ευημερία στους κατοίκους της. Το 1974 σε μια επίσκεψη στο νησι του βασιλικου ζεύγους της μεγάλης βρετανίας ένας χωρικός αναγνώρισε στο πρόσωπο του πρίγκηπα Φίλιπου την ενσάρκωση του λευκού θεού που έφυγε απο τη Τάννα. Κάπως έτσι ξεκίνησε η λατρεία του πρίγκηπα φιλίπου.
Το 2007, πέντε ιθαγενείς αντιπρόσωποι από διάφορα χωριά της Τάννα, εφοδιασμένοι με κάμερα. πήγαν στη Αγγλία με στόχο καταρχήν να γνωρίσουν το βρετανικο πολιτισμό και κυρίως να συναντήσουν το πρίγκηπα φίλλιππο, προκειμένου να τον ρωτήσουν πότε σκοπεύει να έρθει πίσω στο νησί. Το ταξίδι τους το οποίο αποτέλεσε θέμα ενός ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στην αγγλίακαι χρηματοδοτήθηκε απο το κανάλι 4, κράτησε πέντε εβδομάδες. Περιλάμβανε τη διαμονή τους σε τρεις διαφορετικές οικογένειες που αντιπροσώπευαν τρεις διαφορετικές φυλές λευκών: μια μεσοαστική οικογένεια αγροτών που διατηρούσαν χοιροτροφείο, μια εργατική οικογένεια στο Μάντσεστερ και μια αριστοκρατική οικογένεια στη βόρεια αγγλία. Κατα την παραμονή τους στο λονδίνο θα έπρεπε να βρουν τρόπο να έρθουν σε επαφή με το πρίγκηπα Φίλιππο.
Η πρόταση των εμπνευστών του ντοκιμαντέρ αφορά την αντιστροφή του τρόπου με τον οποίο λειτούργησε η κοινωνική ανθρωπολογία απο την ίδρυση της μέχρι σήμερα. Είναι μια προσπάθεια καταγραφής της πρόσληψης και της αξιολόγησης του δυτικού πολιτισμού απο τους ιθαγενείς. Το εγχείρημα είναι ίσως απο τις ελάχιστες απόπειρες ανατροπής των όρων μελέτης της πολιτισμικής ιστορίας και της ανθρωπολογίας αντιστρέφοντας τους ρόλους του ερευνητή και του ερευνόμενου, δίνοντας το λόγο στην άλλη πλευρά και εκπληρώνοντας ταυτόχρονα δυο ειδών αιτήματα : το αίτημα των ταννέζων ιθαγενών να έρθουν σε επαφή με εκείνον που θεωρούν θεό τους και την προβολή της δικής τους οπτικής για το κόσμο και για το δυτικό πολιτισμό. Είναι το ελάχιστο χρέος.
Sources http://fr.wikipedia.org/wiki/Culte_du_prince_Philip
Joeel Bonnemaison et Josaee Paenot-Demetry, The Tree and the Canoe: History and Ethnogeography of Tanna,Hawai press 1994
Gérard Plommée,Tanna, Kwerya, Itonga ; histoires océnaniennes au Vanuatu, harmattan 2012
http://www.wholesomewords.org/biography/biorppaton.html
http://fr.wikipedia.org/wiki/John_Frum
http://fr.wikipedia.org/wiki/Tanna_(%C3%AEle)#.C3.89vang.C3.A9lisation
http://topdocumentaryfilms.com/meet-natives-england-usa/
http://www.sbs.com.au/dateline/story/watch/id/600662/n/Waiting-for-Philip
http://www.independent.co.uk/news/uk/this-britain/strange-island-pacific-tribesmen-come-to-study-britain-401461.html
http://www.arte.tv/guide/fr/041268-000/les-ambassadeurs-de-tanna-1-3?autoplay=1
Archipel Vanuatu
1 σχόλιο:
"...τον ελληνικής καταγωγής πρίγκηπα φίλιππο"
O Φίλιππος είναι γιος του Πρίγκηπα Ανδρέα Γκλίξμπουργκ, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για φρικτά στρατιωτικά λάθη και παραλήψεις κατά τη μικρασιατική εκστρατεία και είχε γράψει σε γράμμα του προς τον Μεταξά εκείνο το "ανεπανάληπτο" ένα χρόνο πριν την κατάρρευση του μετώπου:
"Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Έλληνες, εκτός ελαχίστων. Επικρατεί Βενιζελισμός ογκώδης και κατά την l5ην Δεκεμβρίου [σημ.: εορτή του Αγίου Ελευθερίου] είχον κλείσει σχεδόν όλα τα καταστήματα. Θα ήξιζε πράγματι να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ δια να τους πετσοκόψη όλους αυτούς τους αχρείους...."
(Ι. Μεταξά, Ημερολόγιο, Παράρτημα 1921-1922, σ. 757-60)
Μετά την κατάρρευση φυγαδεύτηκε από τους Άγγλους για να μη συλληφθεί και καταδικαστεί από το έκτακτο Επαναστατικό Δικαστήριο.
Ουδέποτε επέστρεψε στην Ελλάδα. Ο γιος του δεν φημίζεται για τα φιλελληνικά συναισθήματα και το απέδειξε όταν η σύζυγός τους Βασίλισσα Ελισάβετ αρνήθηκε να δώσει χάρη στους καταδικασμένους σε θάνατο αγωνιστές της Κύπρου...
Β.
Δημοσίευση σχολίου