«Πόθεν το όνομα Κολοκοτρώνη»,

«Πόθεν το όνομα Κολοκοτρώνη», 

Εφημ. Σκριπ, 30/10/1926

Έρευνα και σχόλια: Κώστας Παλούκης

Πολλά ονόματα και επώνυμα «ηρώων του 1821» ήταν εξαιρετικά λαϊκότροπα ώστε να υπονομεύουν τον «εθνικό μύθο». Η ιδεολογική σύνδεση του έθνους με την Αρχαία Ελλάδα επέδρασε καταλυτικά στην ηχητική αισθητική των ονομάτων. Το κύρος όφειλε να συνδέεται με αρχαιοπρεπή ονόματα και όχι με λαϊκότροπα. Στην περίπτωση των μικρών κυρίων ονομάτων το πρόβλημα επιλύθηκε σχετικά εύκολα. Για παράδειγμα ο Θοδωράκης Κολοκοτρώνης έγιν εύκολα Θεόδωρος. Στην περίπτωση όμως των επωνύμων τα πράγματα ήταν λίγο δύσκολα, καθώς δεν μπορούσαν να τα αλλάξουν και να τα εξωραϊσουν. Έτσι, προσπάθησαν να εξωραϊσουν την προέλευσή τους δημιουργώντας ολόκληρες φιλολογικές συζητήσεις. Για παράδειγμα εδώ ο φιλολογίζων του Σκριπ Ιάκωβος Δραγάτσης προσπαθεί να ερμηνεύσει την προέλευση του επωνύμου Κολοκοτρώνη επινοώντας μια ηρωική αφήγηση. Το όνομα προκύπτει από την ηρωική στάση ενός προγόνου Κολοκοτρώνη να «κολλήσει στην κοτρώνα», δηλαδή να σταθεί ακίνητος στον βράχο για να αντιμετωπίσει την επίθεση των τούρκων και να τους τρέψει σε φυγή. «Αυτή είνε η πιθανωτέρα παράδοσις του ονόματος», γράφει ο συγγραφέας, «αλλά προσθέτωμεν ημείς και η μάλλον αρμόζουσα προς το ηρωικόν περιβάλλον της οικογενείας και την αίγλην περιβάλλουσαν την δράσιν της οικογενείας». Όσο για την ορθογραφία, η θεωρία του συγγραφέα φαίνεται να την διαχειρίζεται εύκολα, καθώς πρόκειται λογικά για μία απλούστευση. Το σημαντικό είναι όμως να εξωραιστεί το όνομα και να αποσυνδεθεί από τα κακόηχα και μη εθνικά αρμόζοντα σημαινόμενα του επωνύμου του «γέρου του Μωριά».
Όμως η πραγματική προέλευση του ονόματος Κολοκοτρώνη είναι γνωστή καθώς είναι δημοσιευμένη στα Απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη. Άρα ήταν γνωστή ή θα έπρεπε θεωρητικά να είναι γνωστή στους δημοσιογράφους και φιλολόγους εκείνης της εποχής, δηλαδή της δεκαετίας του 1930. Συγκεκριμένα, ο Κολοκοτρώνης διαμέσου Τερτσέτη αφηγείται: "Αυτος είχε ένα παιδί, Γιάννη,
καί ένας Αρβανίτης είπε: «Βρέ, τί Μπιθεκούρας είναι αυτος». Δηλαδή ποσoν ο κώλoς τoυ είναι
σάν κοτρώνι, καί έτσι τού έμεινε το ονoμα Κoλoκοτρώνης. "Αλλά προφανώς τα εξαστιμένα αισθητικά κριτήρια της εποχής δεν μπορούσαν να αποδεκτούν μια τόσο ταπεινή και λαϊκή ερμηνεία, παρότι την αναφέρει ο ίδιος ο Θοδωράκης Κολοκοτρώνης. Έπρεπε για να γίνει αποδεκτό το όνομα τουλάχιστον να έχει μια ηρωική προέλευση.