Εκδήλωση για τα 70 χρόνια από τη δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου

Το μεσημέρι της 20ης Μαρτίου 1947 δολοφονείται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Γιάννης Ζέβγος (Ταλαγάνης, το πραγματικό του όνομα). Την ώρα που τα πτώματα συσσωρεύονται στην Ελλάδα του Εμφυλίου, αλήθεια τι σημασία έχει ένα παραπάνω; Ο χωροχρόνος της δολοφονίας, η επίσημη κυβερνητική εκδοχή που την απέδωσε σε προσωπικούς λόγους, η πανάλαφρη ποινή που επιβλήθηκε στον δράστη, αλλά κι ότι λίγα μέτρα παραπέρα συνεδρίαζε μια Διεθνής Ερευνητική Επιτροπή του ΟΗΕ, νομίζουμε ότι κάνουν αυτό το πτώμα να ξεχωρίζει και να ...
προστίθεται στα φαντάσματα που στοιχειώνουν την πόλη.
Εβδομήντα χρόνια μετά τη δολοφονία περπατάμε στα μέρη που έγιναν τα γεγονότα και συζητάμε για τις συνθήκες μέσα στις οποίες εξελίχθηκαν, προσπαθώντας να καταλάβουμε τα πώς και τα γιατί μιας μισοξεχασμένης ιστορίας:
20 Μαρτίου, 18:00, γωνία Τσιμισκή με Αγ. Σοφίας
Περιήγηση στα τελευταία βήματα του Ιωάννη Ταλαγάνη
Επιμέλεια: Γιάννης Γκλαρνέτατζης
20 Μαρτίου 19:30, Κοινωνικό Κέντρο/Στέκι Μεταναστών, Ερμού 23
Συζήτηση για την πολιτική συγκυρία της δολοφονίας, την επιλογή μεταξύ νόμιμης και παράνομης δράσης του ΚΚΕ και το ιστορικό έργο του Γ. Ζέβγου
Εισηγούνται: Κώστας Παλούκης, Βασίλης Τσιράκης

Η επίδραση της ρωσικής επανάστασης του Φλεβάρη 1917 στην Ελλάδα

     

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΟΥΚΗΣ
Θετικός ήταν ο αντίκτυπος σε ευρύτερα στρώματα δημοκρατικής και σοσιαλιστικής αναφοράς στην Ελλάδα της ρωσικής επανάστασης του Φλεβάρη του 17, καθώς ερμηνευόταν κυρίως ως ενάντια στην απολυταρχία και το τσαρισμό. Το ισχυρό αντιπολεμικό περιεχόμενο και η γραμμή των μπολσεβίκων αντιμετωπίστηκαν αρχικά ως «μαξιμαλισμός».
Η νίκη του Φλεβάρη, η εκδίωξη του Τσάρου και η κυβέρνηση Κερένσκι χρησιμοποιήθηκε ως επιχείρημα υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ
Σηκώθη τ’ άγιο δίκιο της να λάβει
Όλη η αργατιά με φρόνημα γενναίο
Ισονομίας κηρύχνει νόμο νέο
Και τα δεσμά του πλούτου η ορμή της θραύει
Η σκληρή φτώχεια, η γύμνια, η πείνα παύει
Και με καλούν μύριες φωνές να λέω
Θούριο τραγούδι: σ’ ένα πέλαο πλέω
Χαράς λεύτεροι ανθρώποι είναι όλοι οι σκλάβοι.
Μα για να σκίσω τις ανάερες ρούγες
Που θα με βγάλουν στον ψηλό Ελικώνα
Πρέπει γοργά αργυρόχρυσες φτερούγες
Αγάπη αρμονική να μου χαρίσει.
Τι δεν μπορεί ψυχής βαριάς εικόνα
Της Κασταλίας να καθρεφτίσει η βρύση.
Το παραπάνω σονέτο γράφτηκε από τον Ντίνο Θεοτόκη, τον μεγάλο κερκυραίο σοσιαλιστή λογοτέχνη και ποιητή, μάλλον για την Επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917. Η «αργατιά» σηκώθηκε να λάβει «τ’ άγιο δίκιο της», κηρύσσει την ισονομία ως νέο νόμο, σπάει με ορμή τα δεσμά του πλούτου και όλοι οι σκλάβοι άνθρωποι γίνονται λεύτεροι. Στη συνέχεια, ο ποιητής βρίσκεται στην Κασταλία πηγή και προσδοκάει την αρμονική αγάπη, προφανώς τη δικαίωση των σκοπών της επανάστασης.
Επηρεασμένος επίσης από την επανάσταση, ο Νίκος Λευτεριώτης, ένας άλλος κερκυραίος ποιητής, φίλος στενός και μαθητής του Θεοτόκη, έγραψε το σονέτο «Χαίρε Ρωσία» τον Μάρτιο του 1917, το οποίο κυκλοφόρησε στην Κέρκυρα και αναδημοσιεύτηκε ένα χρόνο αργότερα από τον Ριζοσπάστη.
Χαίρε Ρωσία! Ελευτεριάς αγέρας
Διώχνει τη σκοτεινιά των ουρανών σου
Και στο αγιασμένο το αίμα των παιδιών σου
Πνίγεται τώρα η τυραννία το τέρας
Ας αντηχήσει από χαράν ο αιθέρας
Κι’ ας ανθίσουν οι τάφοι των νεκρών σου,
Ήλιος ας λάμπει ανέσπερης ημέρας.
Ω εσείς αγνοί, μεγάλοι ερωτευμένοι
Της Λευκής Σιβηρίας, κατεβήτε!
Άρτον ζωής ευφρόσυνο γευτήτε.
Τυράννου σκιάχτρο πια δεν απομένει
Μπρος στο γιγάντιο, αναστημένο σόι
Του Κροπότκιν, του Γκόρκι, του Τολστόι.
(17 Μαρτίου 1917)
Η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω του Εθνικού Διχασμού. Στη Βόρεια Ελλάδα έχει σχηματιστεί η κυβέρνηση Εθνικής Αμύνης από τους φιλοβενιζελικούς και στον νότο παραμένει η φιλομοναρχική κυβέρνηση. Αφορμή ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος. Στη Θεσσαλονίκη έχει ήδη εγκατασταθεί η Μακεδονική Στρατιά από βρετανικά, γαλλικά και ρωσικά στρατεύματα, χωρίς την έγκριση της επίσημης ελληνικής κυβέρνησης. Όμως η σύγκρουση αυτή δεν αφορά μόνο τις διεθνείς συμμαχίες, αλλά έχει πολιτικό και ιδεολογικό πρόσημο. Το Κίνημα της Εθνικής Αμύνης θεωρείται από τους ριζοσπαστικούς οπαδούς του μία μορφή δημοκρατικής επανάστασης με σκοπό την εκδίωξη του Κωνσταντίνου και την εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας. Ο προσανατολισμός αυτός όμως δεν είναι αυτονόητος ούτε δεδομένος, καθώς ένα πιο συντηρητικό μέρος απλώς υποστηρίζει την αλλαγή προσώπου του βασιλιά.
Ο ίδιος ο μεγάλος πόλεμος, επίσης, προσλαμβάνεται από τους περισσότερους ριζοσπάστες δημοκράτες ως μία μορφή σύγκρουσης ανάμεσα στη δημοκρατία και την απολυταρχία. Η βασική άποψη των Πετσόπουλου-Γιαννιού ήταν ότι είχε συγκροτηθεί ένα αντιμοναρχικό-δημοκρατικό μέτωπο στην Αντάντ που πολεμούσε τις αυταρχικές κεντρικές αυτοκρατορίες. Στόχος είναι η δημοκρατικοποίηση της Γερμανίας. Ο πόλεμος είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα «που η μια από τις λύσεις του», δηλαδή «η κατίσχυση του παγγερμανισμού – οδηγεί στο τελειωτικό σβήσιμο της φυλής». Συνεπώς, ήταν προς όφελος του εργατικού κινήματος η νίκη των δυτικών Συμμάχων. Θεωρούσαν καθήκον του ελληνικού στρατού να πολεμήσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να απελευθερώσει τις περιοχές, αναπτύσσοντας έναν πατριωτικό-δημοκρατικό λόγο.
Ο προσανατολισμός αυτός δεν ήταν τυχαίος, καθώς το σύνολο των σοσιαλιστών και δημοκρατών του 19ου αιώνα τοποθετούνταν απέναντι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μέσα από ένα ριζοσπαστικό γιακωβίνικο πατριωτικό πρίσμα, αλλά κυρίως δημοκρατικό πνεύμα. Ασπάζονταν μια επαναστατική εκδοχή της «μεγάλης ιδέας», με καταβολές στον Ρήγα για μία μεγάλη βαλκανική δημοκρατία. Συγκεκριμένα, σε άρθρο του ο Αριστοτέλης Σίδερης γράφει ότι «ελληνισμός σημαίνει δημοκρατικόν πνεύμα», επαναφέροντας το κήρυγμα του Ρήγα Φεραίου. Οι έλληνες στην επανάσταση του 1821 δεν εξεγέρθηκαν «κατά άλλης φυλής, αλλά κατά του κυρίαρχου και ζητεί ισονομίαν, ελευθερία, αδελφότητα». Στόχος τους μια λαϊκή δημοκρατία που θα προέκυπτε από μεταρρυθμίσεις. Η έννοια του σοσιαλισμού υιοθετείται από τη βενιζελική επαναστατική κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης και χρησιμοποιείται για να χτυπηθεί το εβραϊκό εργατικό κίνημα: από τη μία ο «αληθής σοσιαλισμός» που είναι ο πατριωτισμός και από την άλλη ο «διεθνιστικός σοσιαλισμός» που είναι ο εβραϊκός. Εξάλλου, η Φεντερασιόν ανοιχτά έχει καταγγείλει τη συμμετοχή στον πόλεμο και έχει συνταχθεί με τη Διεθνή του Τσίμερβαλντ.
Η Ρωσική επανάσταση του Φλεβάρη και η άνοδος της κυβέρνησης Κερένσκι επιβεβαίωσαν την αντίληψη των δημοκρατών σοσιαλιστών: «Σήμερον η Ρωσσία δεν είναι η απολυταρχική του 1821. Είνε η μεγάλη Δημοκρατία της Ανατολικής Ευρώπης». Συνεπώς, «ο ελληνικός λαός στρέφει το βλέμμα προς την Μεγάλην Ρωσσίαν», γράφει ο Αριστοτέλης Σίδερης.
Τελικά, όμως, δεν είναι το δημοκρατικό αίτημα αλλά το αίτημα του τέλους του πολέμου το οποίο θα ταυτιστεί με την Οκτωβριανή Επανάσταση και τους μπολσεβίκους, οι οποίοι χαρακτηρίζονταν αρνητικά ως μαξιμαλιστές. Ο μπολσεβίκικος αέρας θα ταυτιστεί με τις πολιτικές της Φεντερασιόν και θα εμπνεύσει μικρές ομάδες σοσιαλιστών της Αθήνας, καθορίζοντας το διεθνιστικό πολιτικό προσανατολισμό του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδας (ΣΕΚΕ) που θα ιδρυθεί τον Νοέμβρη του 1918.

Μεγάλη τομή στην ιστορία η «δημοκρατική» επανάσταση του Φλεβάρη του 1917

ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΛΟΥΚΗΣ
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος υπήρξε μια ολοκληρωτική καταστροφή για τη Ρωσία. Ο ρωσικός στρατός υπέστη τη μία ήττα μετά την άλλη από τη Γερμανία. Στα 1914, τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Ανατολική Γερμανία, αλλά αποκρούστηκαν από πολύ μικρότερες δυνάμεις. Στα 1915, οι Γερμανοί έριξαν όλο το βάρος του πολέμου στο ανατολικό μέτωπο προκαλώντας σημαντικές ήττες στους Ρώσους. Στα 1916, ο τελευταίοι κατάφεραν να επιτύχουν κάποιες νίκες, ωστόσο προς το τέλος του έτους οι Αυστριακοί είχαν οργανώσει επιτυχημένες αντεπιθέσεις. Η μακρόχρονη εμπόλεμη κατάσταση προκάλεσε σχεδόν δύο εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες και άλλους τόσους αμάχους.. Καθώς λοιπόν η Ρωσία αντιμετώπιζε σοβαρές ελλείψεις σε τρόφιμα, απεργίες και διαδηλώσεις λάμβαναν χώρα με αυξανόμενη συχνότητα τόσο κατά τη διάρκεια του 1916 όσο και στις αρχές του 1917.
Στις 23 Φεβρουαρίου 1917 (με το παλιό ημερολόγιο), πραγματοποιήθηκε μια μεγάλη συγκέντρωση γυναικών της εργατικής τάξης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στο κέντρο της Πετρούπολης. Η συγκέντρωση έλαβε τη μορφή διαδήλωσης με σύνθημα «ψωμί και ειρήνη» η οποία μέχρι το επόμενο πρωί είχε εξελιχθεί σε μία βίαιη εξέγερση. Οι γυναίκες ενώθηκαν με εκατοντάδες χιλιάδες άνδρες εργάτες οι οποίοι κατέβηκαν σε απεργία και πλημμύρισαν τους δρόμους, με κύριο αίτημα το τέλος του πολέμου, ακόμη και το τέλος της μοναρχίας. Κάθε μέρα που περνούσε, οι διαδηλώσεις γίνονταν μεγαλύτερες και πιο θορυβώδεις, ενώ οι αστυνομικές δυνάμεις δεν ήταν σε θέση να ελέγξουν την κατάσταση. Ο Τσάρος Νικόλαος Β ‘, ο οποίος επισκεπτόταν τα στρατεύματα στο μέτωπο, διέταξε το στρατιωτικό διοικητή της Πετρούπολης στις 25 Φεβρουαρίου να καταστείλει τις ταραχές. Όμως πολλοί στρατιώτες ένιωσαν μεγαλύτερη συμπάθεια για τα πλήθη παρά για τον τσάρο και η προσπάθεια καταστολής απέτυχε. Την επόμενη μέρα, περισσότεροι από 80.000 στρατιώτες στασίασαν και ενώθηκαν με τους διαδηλωτές.
Σε εκείνη τη συγκυρία, δύο οργανωμένες ομάδες εξουσίας κατανόησαν γρήγορα τη σημασία της εξέγερσης. Η Δούμα (το κρατικό νομοθετικό σώμα) ήταν ήδη σε ενεργή συνεδρία, αλλά διατάχθηκε από τον τσάρο να διαλυθεί. Ωστόσο, συνέχισε να συνεδριάζει μυστικά και σύντομα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εξέγερση ήταν αδύνατον να τεθεί υπό έλεγχο και ως εκ τούτου ο Νικόλαος Β΄ δε θα κατάφερνε να παραμείνει στην εξουσία.
Την ίδια περίοδο, το Σοβιέτ της Πετρούπολης, η οργανωμένη πτέρυγα των επαναστατημένων εργατών και στρατιωτών υπό τον έλεγχο του μενσεβίκικου κόμματος, συνήλθε στις 27 Φεβρουαρίου. Αμέσως άρχισε να καλεί για πλήρη κλιμάκωση επανάστασης και για ένα οριστικό τέλος της μοναρχίας.
Ωστόσο, δεν υπήρχε ακόμη η κοινή συναίνεση ότι η μοναρχία πρέπει να καταργηθεί εντελώς και, μάλλον, οι περισσότεροι πίστευαν ότι ο Νικόλαος Β θα έπρεπε να παραιτηθεί υπέρ του δεκατριάχρονου γιου του, Αλέξιου, και το διορισμό ενός αντιβασιλέα. Υπό αυτό το πρίσμα, τόσο η Δούμα όσο στρατιωτικοί ηγέτες ασκούσαν πίεση στο τσάρο να παραιτηθεί. Ο Νικόλαος Β παραιτήθηκε τελικά στις 2 Μαρτίου, αλλά προς έκπληξη όλων υπέρ του αδελφού του Μιχαήλ. Ωστόσο, την επόμενη μέρα ο Μιχαήλ παραιτήθηκε επίσης, αφήνοντας τη Ρωσία χωρίς τσάρο. Μπροστά σε αυτή την απρόσμενη τροπή των πραγμάτων, η Δούμα συγκρότησε μία Προσωρινή Κυβέρνηση της χώρας. Η Προσωρινή Κυβέρνηση θα λειτουργούσε μέχρι να εκλεγεί μια Συντακτική Συνέλευση η οποία θα μπορούσε να αποφασίσει επίσημα για το μέλλον της διακυβέρνησης της χώρας. Ουσιαστικά, καταργήθηκε μία από τις πιο παλιές και σημαντικές μοναρχίες του κόσμου.
Μολονότι η Προσωρινή Κυβέρνηση αναγνωρίστηκε γρήγορα από τις χώρες της Αντάντ ως η νόμιμη κυβέρνηση της Ρωσίας, το Σοβιέτ της Πετρούπολης διατηρούσε πολύ μεγαλύτερη δύναμη και είχε μεγαλύτερη διασύνδεση με τις περιφερειακές αρχές της χώρας. Μέχρι τη στιγμή της παραίτησης του Νικολάου Β’, συμμετείχαν στο δίκτυο των σοβιέτ περίπου 3.000 μέλη και είχε σχηματιστεί μια εκτελεστική επιτροπή για να το καθοδηγεί. Κυριαρχούσαν οι μενσεβίκοι, αλλά η επαναστατική δομή του ευνοούσε πολύ πιο ριζικές αλλαγές από ό, τι η προσωρινή κυβέρνηση. Αν και συχνά βρίσκονταν σε αντιπαράθεση, η Προσωρινή Κυβέρνηση και το Σοβιέτ της Πετρούπολης συνεργάστηκαν πολλές φορές από ανάγκη. Ένας φιλόδοξος δικηγόρος ονόματι Αλεξάντερ Κερένσκι, ήταν μέλος και των δύο κύκλων εξουσίας και ενεργούσε ως σύνδεσμος μεταξύ τους. Σύντομα, θα γίνει υπουργός Δικαιοσύνης, υπουργός του Πολέμου και στη συνέχεια πρωθυπουργός της προσωρινής κυβέρνησης. Στη Ρωσία λειτουργούσε η κατά τον Λένιν δυαδική εξουσία. Το ερώτημα ήταν κατά πόσο η «συνεργασία» αυτή θα μπορούσε να συνεχιστεί.
Η επανάσταση του Φλεβάρη ήταν σε μεγάλο βαθμό μια αυθόρμητη εξέγερση. Ξεκίνησε με τον ίδιο τρόπο όπως δεκάδες άλλες μαζικές διαδηλώσεις στη Ρωσία τα προηγούμενα χρόνια και θα μπορούσε κάλλιστα να έχει τελειώσει με τον ίδιο τρόπο. Δεν υπήρχε κάποιο σχέδιο και λίγοι γνωστοί Ρώσοι επαναστάτες είχαν εμπλακεί καθώς οι περισσότεροι ήταν εξόριστοι. Η καθοριστική διαφορά υπήρξε η εμπλοκή του στρατού. Το ρωσικό στράτευμα συμμετείχε σε έναν πόλεμο που έχανε, αλλά ακόμη περισσότερο συμμετείχε σε έναν πόλεμο με κύριο εχθρό τις μοναρχίες. Η πολεμική σύγκρουση ανάμεσα σε δημοκρατικές και μοναρχικές χώρες είχε εξελίξει τον ιδεολογικό χαρακτήρα σε δημοκρατικό, δηλαδή ενάντια γενικά του μοναρχικού πολιτεύματος. Οι Ρώσοι στρατιώτες ήταν λογικό να στραφούν λοιπόν και ενάντια στο δικό τους μονάρχη. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο η φεβρουαριανή επανάσταση χαιρετίστηκε από τις χώρες της Αντάντ καθώς ουσιαστικά ενίσχυσε και δεν αδυνάτισε το κοινό ιδεολογικό και πολιτικό μέτωπο απέναντι στις κεντρικές αυτοκρατορίες. Η Ρωσία δεν κήρυξε ειρήνη, αλλά συνέχισε τον πόλεμο. Πολλές πολιτικές ομάδες διαγκωνίστηκαν για την εξουσία, αλλά το έκαναν σχετικά ειρηνικά. Οι δύο κύριες ομάδες εξουσίας, η προσωρινή κυβέρνηση και το Σοβιέτ της Πετρούπολης, διαφώνησαν πλήρως για την κατεύθυνση που πρέπει να λάβει η Ρωσία, παρόλα αυτά κατάφεραν να συνεργαστούν. Η άφιξη του Λένιν στη Ρωσία, τον Απρίλιο του 1917 όμως, άλλαξε αμέσως την κατάσταση.
Ιστορικοί με αρκετά διαφορετικούς προσανατολισμούς έχουν ερμηνεύσει την Επανάσταση του Φλεβάρη 1917 στη Ρωσία ως «δημοκρατική» επανάσταση, ενώ οι παλιότεροι μαρξιστές ως «αστική-δημοκρατική» επανάσταση. Στα χρόνια μάλιστα της περεστρόικα, η αντίθεση ανάμεσα στο δημοκρατικό Φεβρουάριο και τον μπολσεβίκικο Οκτώβριο αποτελούσε σημαντικό κομμάτι του αντικομμουνιστικού λόγου. Η επανάσταση του Φλεβάρη είχε θεωρηθεί ως μία δραματική, ανεπιτυχής προσπάθεια εκσυγχρονισμού και εκδυτικισμού της Ρωσίας, μία αποτυχημένη προσπάθεια εκδημοκρατισμού της.
Από πολλές απόψεις, η προσέγγιση για το δημοκρατικό χαρακτήρα της επανάστασης είναι σωστή. Κατά ένα μεγαλύτερο μέρος, τόσο η νομοθεσία της επανάστασης του Φεβρουαρίου όσο και η δραστηριότητα της Προσωρινής Κυβέρνησης κατευθύνθηκαν προς τη δημιουργία δημοκρατικά εκλεγμένων θεσμών, προς τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών ελευθεριών. Ο εκδημοκρατισμός θεωρήθηκε ως ένα καθολικό μέσο για να λύσει οποιοδήποτε πρόβλημα. Μετά τον Φεβρουάριο, οι άνθρωποι προσπάθησαν να εκδημοκρατίσουν το θέατρο, την εκκλησία και τα σχολεία. Έλαβε χώρα ένα μοναδικό πείραμα εκδημοκρατισμού του στρατού. Συγκεκριμένα, τα σοβιέτ των εκλεγμένων αντιπροσώπων του στρατού ήταν σε θέση να ασκούν σημαντικές εξουσίες, ενώ στρατιώτες πολλών μονάδων εξέλεγαν τους διοικητές τους. Πολλές φορές, ακόμη και η απόφαση για την έναρξη μίας επίθεσης ετίθετο σε ψηφοφορία.
Η αλήθεια είναι ότι η Επανάσταση του Φεβρουαρίου θα ήταν όλα αυτά στις σύγχρονες συνειδήσεις, εάν δεν είχε επακολουθήσει η Οκτωβριανή Επανάσταση. Το μέγεθος και η σημασία του Οκτώβρη επισκίασε το Φλεβάρη, ενώ η εξέλιξη και η πορεία των ηγετών της δημοκρατικής επανάστασης καθόρισε τελικά και το πολιτικό χρώμα της. Όμως η Επανάσταση του Φλεβάρη ήταν σε κάθε περίπτωση μία μεγάλη τομή στην παγκόσμια ιστορία τόσο μεγάλη που δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μία ακόμη μεγαλύτερη. Σε κάθε περίπτωση, υπήρξε η αρχή μας σειράς μεγάλων δημοκρατικών και σοσιαλιστικών επαναστάσεων που έλαβαν χώρα μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Δημιούργησε ένα μοτίβο ότι η πρώτη δημοκρατική επανάσταση συνήθως προκαλεί μία δεύτερη σοσιαλιστική. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η δεύτερη επανάσταση ηττήθηκε.
ΠΗΓΉ ΠΡΙΝ